Χρήστος Βακαλόπουλος – «Το αντίθετο του στρογγυλοπρόσω­που και του baby face»

Απόσπασμα από το βιβλίο «Γεια σου, Ασημάκη» του Κωστή Παπαγιώργη (εκδ. Καστανιώτη. Αθήνα 1993) που έγραψε για τον Χρήστο Βακαλόπουλο 

Εξωτερικά, η θωριά του ανθρώπου ήταν πάντα περιποιημένη και άθιχτη. Το ψαρό μαλλί, φροντισμένο και σταθερό, ζη­τούσε κάθε τόσο ένα ελαφρά πέρασμα του δεξιού χεριού. Χωρίς γένια -ξυριζόταν καθημερινά-, με μακό φανελάκι, κα­θαρό πουκάμισο, μπλουτζίν και τους κρύους μήνες, πλεχτό και σακάκι.

Αν τον έκρινες «ρουχομορφικά» έβλεπες έναν άν­θρωπο που έχει μια σωστή αναλογία με τα ρούχα του. Μην ξέροντας τη στενή σχέση του με το σπίτι, τον ρωτούσα πόθεν η τόση καθαριότητα και η απόκριση ήταν ένα σταθερό και αυτάρεσκο χαμόγελο. Πάνω του δεν είχε καμιά από τις κινήσεις του παρορμητικού του σουρουκλεμέ ή της φύσης που τάχα, δεν βολεύεται με τον εαυτό της. Καθόταν λίγο σκυφτός στο τραπέζι, έπαιζε το γόνατο πάνω-κάτω. και το δεξί χέρι πήγαινε διαρκώς στον αντίστοιχο μηρό. Ίσως τα πόδια του περίσσευαν λίγο. Δεν ξέρω αν έδινε την εντύπωση πως υπήρχε ειδικός λόγος, πάντως η κινησιολογία του είχε κάτι το μελετημένο, λες και όλα είχαν σταθμιστεί άπαξ διά παντός.

Χωρίς σπλήνα τα τελευταία χρόνια και με ένα χρώ­μα που θύμιζε καμιά φορά μεσογειακή αναιμία, ήταν ένας άνδρας γοητευτικός, που δεν κοκκίνιζε ποτέ

Βάδιζε με βήματα λίγο πιο μεγάλα απ’ το συνηθισμένο και έστρεφε τη μύτη του παπουτσιού ελαφρά προς τα έξω, αν και μικρός είχε παίξει ποδόσφαιρο. Στους ώμους παρουσίαζε ένα ανάλαφρο κύρτωμα, όπως όταν πιάνουν τα πρώτα κρύα και βρεθείς νύχτα μόνο με το πουκάμισο, αν και νομίζω ότι ό­λο ξεκινούσαν από τη μέση. Το πανωκόρμι του είχε μιαν ανεπαίσθητη κλίση προς τα μπρος, όπως όταν φτύνουμε με σφιγμένα χείλη και σημαδεύουμε προσεχτικά το μεγάλο δά­χτυλο του ποδιού. Στομάχι ούτε κατά διάνοια, χνώτο καθαρό και βλέμμα που κοίταζε λίγο κατάματα κι ύστερα χανόταν «ε­κτός πεδίου», σάμπως να παρακολουθεί τους θαμώνες ενός φανταστικού μπαρ. Όταν γελούσε, έδειχνε ούλα και δόντια πέρα πέρα, όπως οι αμερικανοί ηθοποιοί, αλλά οι οδοντο­στοιχίες του δεν είχαν τίποτα το αμερικάνικο. Λίγο προτού πεθάνει, μετά από ένα αποκαλυπτικό χαμόγελο, τον ρώτησα αν έφτιαξε τα δόντια του- και με συστολή απάντησε ότι βρή­κε καιρό και γι’ αυτό. Να ζεις με πολλά χαλασμένα δόντια -α­πό τις χημειοθεραπείες, όπως έμαθα- και να πεθαίνεις με το στόμα λαμπίκο, είναι φλέγμα αμιγώς βακαλοπουλικό.

Φυσιογνωμικά, ήταν το αντίθετο του στρογγυλοπρόσω­που και του baby face. Η μορφή του άρχιζε με ένα μάλλον στενό μέτωπο και ολοκληρωνόταν μετά από ώρα σε ένα ι­σχυρό πιγούνι. Είχε κάτι το σκελετωμένο αυτό το πρόσωπο; Πιθανώς άφηνε την εντύπωση ότι είχε δεχθεί μια ύπουλη επί­θεση από τα μέσα, που σταμάτησε —ευτυχώς- προτού κάνει εμφανείς καταστροφές. Για να θυμίσουμε κριτήρια του 19ου αιώνα που έχουν πλέον εγκαταλειφθεί, εφόσον η έμφαση συ­γκεντρωνόταν γύρω από το στόμα και όχι στα μάτια, θα πρέ­πει να ανήκε στην κατηγορία των ατόμων που ανακάλυψαν τον νου τους λόγω χαρακτήρα, αντί να σπαταλήσουν το μυα­λό τους για να φέρουν σε λογαριασμό έναν ανοικονόμητο ψυχισμό. Χωρίς σπλήνα τα τελευταία χρόνια και με ένα χρώ­μα που θύμιζε καμιά φορά μεσογειακή αναιμία, ήταν ένας άνδρας γοητευτικός, που δεν κοκκίνιζε ποτέ. Γενικά, οι συγκινή­σεις του, κι αν προδίδονταν, έψαχναν τον προδότη τους στον τόνο της φωνής ή στις αμήχανες χειρονομίες. […]

Ήταν χαρακτήρας δηλωτικός, με ισχυρό κέντρο και εξπρεσιονιστικά κίνητρα, όχι ψυχισμός άμορφος, που μετά από κάθε συνάντηση κουβαλάει στην πλάτη του, όπως πολλοί από μας, την ξένη σφραγίδα. Μιλούσε με κάποια χαρτοπαικτική υ­στεροβουλία: στο τέλος, το καλό χαρτί ήταν συνήθως στα δι­κά του χέρια- και το γέλιο, στα χείλη του…

Αν τον έκρινες «ρουχομορφικά» έβλεπες έναν άν­θρωπο που έχει μια σωστή αναλογία με τα ρούχα του

Η Ονειρική Υφή της Πραγματικότητας (του)

Γεννήθηκε στην Αθήνα, γιος του Γεώργιου Βακαλόπουλου, γενικού διευθυντή του ΙΚΑ. Μεγάλωσε στη συνοικία της Κυψέλης, την οποία αναφέρει συχνά και έντονα στα έργα του, και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Λεόντειο της Πατησίων. Το 1973 εισήχθη στην Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών (ΑΣΟΕΕ), ενώ παράλληλα αρθρογραφούσε στο περιοδικό Σύγχρονος Κινηματογράφος και στην εφημερίδα Η Αυγή. Το 1980 εκδίδει το πρώτο του βιβλίο, Υπόθεση μπεστ-σέλερ, και φεύγει για τα επόμενα δύο χρόνια στο Παρίσι, όπου κάνει σπουδές κινηματογράφου με δάσκαλό του τον Ερίκ Ρομέρ.

Το 1982 επέστρεψε στην Ελλάδα και συνεργάστηκε για καιρό με το πολιτικό περιοδικό Αντί και τον ραδιοφωνικό σταθμό του Δεύτερου Προγράμματος της ΕΡΤ. Το 1984 έγραψε και σκηνοθέτησε την μικρού μήκους ταινία Βεράντες, εκδίδοντας παράλληλα το δεύτερο βιβλίο του, Οι πτυχιούχοι. Στη συνέχεια, το 1986, σκηνοθέτησε την μικρού μήκους ταινία του Θέατρο, ενώ συνεργάστηκε στα σενάρια των ταινιών Σχετικά με τον Βασίλη, του Σταύρου Τσιώλη, και Η γυναίκα που έβλεπε τα όνειρα, του Νίκου Παναγιωτόπουλου. Το 1989, εξέδωσε την συλλογή διηγημάτων Νέες Αθηναϊκές Ιστορίες και σκηνοθέτησε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, Όλγα Ρόμπαρντς, που κέρδισε το Βραβείο Φωτογραφίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Το 1990 συγκέντρωσε πολλά από τα αδημοσίευτα δοκίμια του για τον κινηματογράφο σε έναν τόμο, με τον τίτλο Δεύτερη Προβολή, και έναν χρόνο αργότερα δημοσίευσε το γνωστότερο ίσως βιβλίο του, Η Γραμμή του Ορίζοντος. Το 1992 έγραψε και σκηνοθέτησε, μαζί με τον Σταύρο Τσιώλη, την ταινία Παρακαλώ, γυναίκες, μην κλαίτε, που πήρε το Βραβείο Σεναρίου και Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όπως και το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας της Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου.

Στις 29 Ιανουαρίου του 1993, σε ηλικία 37 ετών, πέθανε από καρκίνο του πνεύμονα και κηδεύτηκε στο Νεκροταφείο του Ζωγράφου. Την ίδια χρονιά, ο φίλος του Κωστής Παπαγιώργης, έγραψε στην μνήμη του το βιβλίο Γεια σου, Ασημάκη, ενώ το 2005, με την επιμέλεια του Κωστή Λιβιεράτου, εκδόθηκε από τις εκδόσεις Εστία η συλλογή άρθρων και δοκιμίων του Χρήστου Βακαλόπουλου με τίτλο Η Ονειρική Υφή της Πραγματικότητας.

«Υπάρχει μόνο ένα νησί για τον καθένα, πρέπει να το βρει, να μείνει εκεί»

Ο Χρήστος Βακαλόπουλος στην εκπομπή Κινηματογραφική Λέστη του Γιάννη Μπακογιαννόπουλου 

Αποσπάσματα από τη Γραμμή του Ορίζοντος

«Υπάρχει μόνο ένα νησί για τον καθένα, πρέπει να το βρει, να μείνει εκεί»

«Kάποτε υπήρχε μόνο ένα νησί και τώρα πηγαίνουν όλοι σε κανένα νησί, να πάμε σε κανένα νησί, θα είναι σε κανένα νησί, θα ανακαλύψουν κανένα νησί. Η Βάνα θα βρίσκεται σε κανένα νησί αυτή τη στιγμή, θα πίνει κανένα ποτό. Πίνουν διάφορα ποτά, ταξιδεύουν σε διάφορα νησιά, έχουν συνεχώς την αίσθηση ότι δεν ήπιαν ακόμα τίποτα, δεν πήγαν πουθενά. Τα ανακατεύουν για να ξεχάσουν ότι υπάρχει μόνο ένα νησί, μια παραλία, ένα ποτό»

«Κάποτε υπήρχε ελάχιστο παρόν, όσο ακριβώς χρειαζόταν ώστε να μην ξεχνιέται η μέρα, να μην λυγίζει κάτω από το βάρος των αιώνων. Τότε ήταν συμπαθητικό το παρόν, ήταν ντροπαλό, άκουγε τους μεγαλύτερους του, περίμενε την σειρά του, δεν έβγαζε γλώσσα, δεν κρατούσε κακία, έλεγε τον πόνο του. Τότε ήταν τρυφερό το παρόν γιατί είχε καεί η γούνα του από τον έρωτα. Είχε αποφασίσει να είναι ευγενικό, να στέκεται στην άκρη και να παρατηρεί, να μην προδίδει έτσι εύκολα τα βάσανά του να μην διεκδικεί έτσι εύκολα τα δικαιώματά του, να μην χτυπάει το ποδαράκι του στο πάτωμα, να μην μουτρώνει, να μην κακολογεί, να μην γκρινιάζει»

«Μόλις εξηγήσεις κάτι αρχίζει να σχηματίζεται μέσα σου το αντίθετο, όλοι το ξέρουν αυτό κι όμως συνεχίζουν να εξηγούν, φοβούνται ότι κάτι θα γίνει και θα πεθάνουν αν σταματήσουν να εξηγούν, φοβούνται ότι θα πεθάνουν και εξηγούν»

«Οι Έλληνες ήξεραν να ντρέπονται μέχρι τον Ιούλιο του 1971, το είχαν μάθει από μικροί, το ήξεραν πριν γεννηθούν, είχαν γεννηθεί ντροπαλοί, αμήχανοι, ξενυχτισμένοι, καπνιστές, τραυματισμένοι, αθώοι, νευρικοί, ανήσυχοι, πληγωμένοι»

«Παλιά υπήρχαν τρία μέρη στον κόσμο· η Kυψέλη, η Eλλάδα και ο πλανήτης Γη. Tώρα βγαίνουν και λένε ότι ο κόσμος είναι ένας, όμως λένε ψέματα κι αυτό φαίνεται στα μάτια τους»

«Πρέπει να διαλέξεις με προσοχή τη στιγμή που θα πέσεις στη θάλασσα»