Η πικρή πρόσφατη ελληνική εμπειρία από την περιπέτεια των βραχονησίδων Ίμια απέδειξε, μεταξύ πολλών άλλων, και την ανάγκη για αναδιάταξη των εσωτερικών μας πνευματικών εν γένει ερεισμάτων, που ο άνεμος της εκκοσμίκευσης και του ευδαιμονισμού, που από ετών πνέει και στη χώρα μας, έχει περιορίσει σε ασφυκτικά όρια. Δεν είναι μόνο το κράτος, που κατά την επίσημη ομολογία του κ. Πρωθυπουργού βρέθηκε ανέτοιμο να αντιμετωπίσει μια πολεμική εμπλοκή. Είναι και ένα τμήμα του λαού μας (πολιτικών και απλών ανθρώπων), που είδε το ενδεχόμενο ενός πολέμου ως ανεπιθύμητη καταστροφική παρεμβολή όχι στην ελευθερία της πατρίδος, αλλά στην αποχαυνωτική διαδικασία της καθημερινότητας. Απεδείχθη έτσι ότι οι ηθικές και οι εθνικές παράμετροι του κόσμου μας έχουν εξασθενήσει επικίνδυνα και απωθηθεί στο περιθώριο των ενδιαφερόντων μιας μερίδος έστω του ελληνικού λαού. Η απώθηση αυτή υπήρξε το αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας και συστηματικής αλλοτρίωσης που υπέστη ο λαός μας κατά τα τελευταία ιδίως χρόνια, όταν προβλήθηκε με ενάργεια το όραμα της οικονομικής ανάπτυξης χωρίς ηθικά θεμέλια (άκρατος φιλελευθερισμός), πράγμα που οδήγησε βαθμιαία σε μια νέα θεώρηση της ζωής, υπό το πρίσμα του ενδοκοσμικισμού και της μανίας της καταναλωτικής απόλαυσης.

Την επιδίωξη αυτή υπεβοήθησε και η ιδεολογική τοποθέτηση του κυρίαρχου τμήματος της δυτικόπληκτης ελληνικής διανόησης, που με έμφαση στα ξεπερασμένα υλιστικά ιδεώδη του 19ου αιώνα κατεδίκασε τη ζωή των νεοελλήνων σε ένα μονοδιάστατο και ξένο προς την αυτόχθονη παράδοσή της βίο, αποκομμένο από τη ζωηφόρα πηγή των εμπνεύσεων και των εξάρσεων που ήταν ανέκαθεν και είναι η ιστορία μας.


«ΤΟ ΒΗΜΑ», 25.2.1996, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στην ίδια προσπάθεια επεστρατεύθη και η εξίσου δυτικοτραφής αντίληψη που διεκήρυττε την ανάγκη ανασύνδεσης του νεότερου Ελληνισμού με την ελληνική κλασική αρχαιότητα, απορριπτομένης της χιλιόχρονης βυζαντινής περιόδου, όπου κεντρικό και καίριο ρόλο είχεν η Ορθοδοξία.

Η αλήθεια είναι ότι και διαρκούσης της βυζαντινής αυτοκρατορίας υπήρξαν ανεπιτυχείς απόπειρες τέτοιου αναπροσανατολισμού, όπως π.χ. από τον Πλήθωνα Γεμιστό ή τον Μιχαήλ Ψελλό, που όμως το Γένος συνειδητά απέρριψε. Αντιθέτως η Δύση τις υιοθέτησε, προετοιμάζοντας την Αναγέννησή της, και αργότερα, μετά την απελευθέρωση, τις επέβαλε στο ελεύθερο πια ελληνικό βασίλειο, παίρνοντας, κατά κάποιο τρόπο, εκδίκηση για την πρότερη απόρριψη.


Το ορατό αποτέλεσμα της τακτικής αυτής ήταν το ότι «ο νεοέλληνας έμαθε να καυχάται για τους αρχαίους προγόνους του, αλλά δεν μπορούσε να τους συνδέσει με το άμεσο παρελθόν ή και με το παρόν του. Στο σχολείο μάθαινε ότι ο ελληνισμός είναι ο κλασσικός ελληνισμός, αλλά στην καθημερινή ζωή του που άρχιζε από το παραμύθι της γιαγιάς και περνούσε μέσα από το βυζαντινό εικόνισμα και τις τελετές της Εκκλησίας για να φθάνει ως το λαϊκό τραγούδι και τους καημούς της ξενιτιάς και του θανάτου, ζούσε σε έναν άλλο κόσμο. Αυτός ο άλλος κόσμος ήταν η φυσική ελληνικότητά του. Ο κόσμος της Παιδείας ήταν μια ελληνικότητα πλαστή, διανοητική και χωρίς υπαρξιακές ρίζες». Έτσι μπήκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση φέρνοντας μαζί του ένα διχασμό που κυριαρχεί στην ελληνικότητα του νεοέλληνα, δηλαδή στην ίδια την ταυτότητά του (Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου: «Ευρωπαϊκό πνεύμα και ελληνική Ορθοδοξία» στην «Ανάπλασιν», τ. 315/1987, σ. 29). Ελληνισμός χωρίς την Ορθοδοξία είναι κολοβωμένος και αναιμικός, θα έλεγα και σε βάθος αλλοτριωμένος και νοσηρός. Είναι το, κατά τον Μακρυγιάννη, «τζιβαϊρικόν πολυτίμητον» που ανόητα το ανταλλάξαμε με «ασκιά με αγέρα και κούφια καρύδια». Γιατί του λείπουν τα γνήσια στοιχεία της αυτοσυνειδησίας του.

Η κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις που προηγήθηκε, σαφώς απέδειξε την επίδραση των πλανεμένων αντιλήψεων της αλλοτρίωσης σε ένα μέρος του λαού και της ηγεσίας του. Μπροστά στις θυσίες και στις στερήσεις που συνεπάγεται ο πόλεμος, αυτό το σχετικώς μικρό τμήμα δείλιασε και εξέβαλε κραυγές υπέρ της ειρήνης, κατατάσσοντας στους πολεμοχαρείς και πολεμοκάπηλους όλους τους άλλους που είδαμε την υποστολή της σημαίας μας από την Ίμια ως μία εθνική ταπείνωση. Το αληθινό όμως δίλημμα που ετίθετο δεν ήταν η επιλογή μεταξύ ειρήνης και πολέμου, οπότε μόνον ψυχοπαθείς θα προέκριναν τον πόλεμο αντί της ειρήνης.


Η φρεγάτα «Ναβαρίνον» (πηγή: hellenicnavy.gr)

Το αληθινό δίλημμα ήταν και είναι: ειρήνη ή ελευθερία, ειρήνη ή εθνική ταπείνωση. Και σε αυτό το δίλημμα η ακραιφνής ελληνική ιστορική επιλογή δεν μπορεί να είναι η ειρήνη. Μόνο διχασμένες αυτοσυνειδησιακές προσωπικότητες θα μπορούσαν να έχουν διαφορετική γνώμη. Η ίδια κρίση έφερε στο προσκήνιο και τη σημασία των εθνικών μας συμβόλων, που λίγους μήνες πριν κάποιοι ευτέλιζαν ανενόχλητοι και ατιμώρητοι, καίγοντας τις ελληνικές σημαίες στη μέση της πρωτεύουσας, χωρίς να κινηθεί καμιά αρχή και χωρίς να επιβληθεί καμιά κύρωση σε βάρος των. Και αυτοί μεν ήσαν αναρχικοί, όμως πολύ σύντομα βρήκαν μιμητές στα πρόσωπα άγουρων παιδιών, που θέλησαν να επαναλάβουν το ανοσιούργημα, ίσως και διότι άκουσαν σε κάποια συζήτηση που μετεδίδετο από την τηλεόραση πως η Σημαία, αυτή για την οποία χύθηκαν ποταμοί αίματος, που είναι χιλιοτρυπημένη από τα βόλια των εχθρών, πάνω στην οποία έπεσαν ηρωικοί υπερασπιστές των ιερών μας, που σκεπάζει τα φέρετρα των γενναίων, είναι «ένα σκέτο πανί, που το ράβουν οι μοδίστρες». Ήθελα να ξέρω αν αυτή η φράση ελέγετο δημοσία στην Αμερική, χώρα της πιο φαρδιάς δημοκρατίας, θα προκαλούσε ή όχι την άμεση αντίδραση των αρχών, που είναι ταγμένες να φυλάσσουν το πολίτευμα.

Σε μας εδώ η ψευτοκουλτούρα έχει καλλιεργήσει επί χρόνια έναν περίεργο μιθριδατισμό, που ανέχεται το δηλητήριο του μίσους κατά των ιερών μας συμβόλων, που ερμηνεύει ως εθνικισμό τον πατριωτισμό και ως εξαλλοσύνη την προάσπιση των ελευθεριών του έθνους. Θα πρέπει ωστόσο να παρατηρήσω πως στη διάρκεια αυτής της πρόσφατης κρίσης μού δόθηκε η ευκαιρία, επικοινωνώντας με συνεπισκόπους μου των ανατολικών μας συνόρων, να διαπιστώσω την αταλάντευτη προσήλωση και αυτών και των λογικών ποιμνίων των στα αναφαίρετα και άτρωτα πατριωτικά ιδεώδη του Γένους. Την ίδια διαπίστωση έκαμα και στην περιοχή μου, όπου είδα την καρδιακή αποδοχή που είχαν οι λόγοι μου σε διάφορους χώρους, καθώς εξέφραζαν την αναμενόμενη και συντηρούμενη ευλαβικά στις ψυχές γενικότερη ελληνορθόδοξη συνείδηση των περισσότερων ανθρώπων του λαού μας.


1979, το μοιραίο ελικόπτερο των Ιμίων στον Ελικοσταθμό Αμφιάλης λίγους μήνες μετά την παραλαβή του (εικονιζόμενος αριστερά ο τότε ναύτης Νικόλαος Καρατζάς, στον οποίον ανήκει η φωτογραφία, πηγή: facebook)

Τώρα λοιπόν που φάνηκε καθαρά ο κίνδυνος που ενσαρκώνει ο απειλητικός γείτονας, επιτακτική προβάλλει η ανάγκη για ανάκαμψη όχι μόνο στην οργανωτική δομή της διπλωματίας μας και της άμυνάς μας, αλλά και στο σημείο των πνευματικών μας ερεισμάτων. Όπως πριν από 6 χρόνια, με την κατάρρευση των ολοκληρωτικών καθεστώτων στην Ευρώπη, άρχισε να γίνεται συνείδηση η αξία της Ορθοδοξίας, έτσι και τώρα επιβάλλεται μια συντονισμένη προσπάθεια για δημιουργία και συντήρηση ακμαίου ηθικού στον πληθυσμό, πίστεως στα πνευματικά ιδεώδη που συνθέτουν τον πολιτισμό μας και υπέρβαση των λαθών που έγιναν και εξακολουθούν να γίνονται στον τομέα αυτόν. Η αναδιάταξη των ερεισμάτων μας αυτών, εθνικών, παραδοσιακών, πνευματικών, ηθικών, επιβάλλεται να γίνει μακράν από εξαλλοσύνες, φανατισμούς και εθνικιστικές εξάρσεις, που είναι ξένες προς την ελληνορθόδοξη παράδοσή μας.

Η σύγχυση που προξένησαν στις συνειδήσεις των νεοελλήνων οι ατυχείς και παραπλανητικές παρερμηνείες βασικών όρων και εννοιών είναι καιρός να παραχωρήσουν τη θέση στις νηφάλιες εκτιμήσεις για τη σημασία της πνευματικής καθόλου ζωής στην υπαρκτική μας οντότητα, που οριοθετεί τα πλαίσια τού κατ’ ουσίαν ζην. Οι έννοιες της πατρίδος, του έθνους, του Γένους, της πίστεως, της ελευθερίας, της ανεξαρτησίας, της θυσίας, της ειρήνης, του πολέμου, της προσωπικής σχέσεως, είναι ανάγκη να απαλλαγούν από την επικίνδυνη αφυδάτωσή των και να παίξουν και πάλι —και όχι κατ’ επίφαση— τον ανανεωτικό ρόλο τους στη σηματοδότηση της ζωής μας. Το σχολείο, τα ΜΜΕ, η οικογένεια, η Εκκλησία, η κοινωνία πρέπει να επιστρατευθούν σε μια πανεθνική εξόρμηση, θα έλεγα πανστρατιά, για την αναστήλωση της «σκηνής της πεπτωκυίας», που χαρίζει την «άλλη διάσταση» στη ζωή μας. Χωρίς αυτή τη διάσταση η ζωή μας παραμένει καθηλωμένη στην επουσιώδη της εκδοχή που αποκλείει κάθε ανάταση και κάθε μεγαλουργία.


Από την άποψη αυτή το εγχείρημα των νησίδων Ίμια ίσως αποδειχθεί σωτήριο για τον μακαρίως υπνώττοντα Ελληνισμό. Ίσως δηλαδή προξενήσει την αφύπνιση από τον λήθαργο της ωχαδερφικής αυτάρκειας στην οποία τον κατεδίκασε η μονοδιάστατη θεώρηση της ζωής και του αποκαλύψει τις κεκρυμμένες πτυχές της, που, παρά τους κινδύνους που συνεπάγονται για την άπραγη και μονολιθική της συμβατικότητα, σηματοδοτούν τα ουσιώδη και την ελπίδα του βίου. Και σε αυτή τη διαδικασία η συμβολή της Εκκλησίας μπορεί να είναι πρωτοπόρα, μοναδική και αναντικατάστατη.

*Κείμενο του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρού Χριστόδουλου, που έφερε τον τίτλο «Από το πικρό γλυκύ» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Κυριακή 25 Φεβρουαρίου 1996 (την εποχή εκείνη ο μετέπειτα Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ελλάδος ήταν ακόμα μητροπολίτης Δημητριάδος).

Ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος (κατά κόσμον Χρήστος Παρασκευαΐδης) γεννήθηκε στην Ξάνθη στις 17 Ιανουαρίου 1939 και εκοιμήθη στην Αθήνα στις 28 Ιανουαρίου 2008.


Εξελέγη μητροπολίτης Δημητριάδος το 1974 και Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος το 1998.

Ως γνωστόν, τη νύχτα της 30ής προς την 31η Ιανουαρίου 1996 εξελίχθηκαν τα δραματικά γεγονότα της αποκαλούμενης κρίσης των Ιμίων, η οποία καταρράκωσε το εθνικό γόητρο και προξένησε την απώλεια τριών στελεχών των ενόπλων δυνάμεων της χώρας μας.

Headlines