Είναι ο φεμινισμός στα αλήθεια υπό κατάρρευση;

Δέκα χρόνια πριν, το Time ανακήρυξε το 2014 «ως την καλύτερη χρονιά για τις γυναίκες». Αν και η αλήθεια πίσω από αυτή τη δήλωση είναι σίγουρα επίμαχη, αντανακλά κάποια πραγματικότητα σχετικά με την κατάσταση του φεμινισμού τότε και την πίστη μας σε αυτόν.

Το 2014 ήταν η χρονιά που η Beyoncé παρέθεσε τις σκέψεις της Νιγηριανής συγγραφέως Chimamanda Ngozi Adichie για τον φεμινισμό μπροστά σε ένα ζωντανό κοινό στα VMA, με τη λέξη  «φεμινίστρια» να φιγουράρει με τόλμη και περηφάνια πίσω της.

Η Κλίντον προβάλλει αυτή την εικόνα του ότι πιστεύει στις γυναικείες αξίες, τη φροντίδα και τον φεμινισμό, αλλά είναι μια οπαδός του πολέμου

Ήταν επίσης η χρονιά που τα Ηνωμένα Έθνη εγκαινίασαν το HeForShe, το κίνημα αλληλεγγύης για την προώθηση της ισότητας των φύλων, και η χρονιά που ξεκίνησαν μαζικές εκστρατείες στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης των σεξουαλικών κακοποιήσεων στις πανεπιστημιουπόλεις.

Ο σεξισμός «παραμένει στάσιμος»

Υπήρχαν τεράστια προβλήματα με τον τρόπο με τον οποίο ο φεμινισμός εισήλθε στην κυρίαρχη κουλτούρα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου; Απολύτως. Ένα κίνημα που ξεκίνησε ως κριτική της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης έγινε εμπόρευμα και, στη συνέχεια, υποβαθμίστηκε. Αλλά προκάλεσε την ευαισθητοποίηση των γυναικών και την τάση να υπερασπιστούν τον φεμινισμό με έναν τρόπο που δεν βλέπουμε με τόσο πάθος σήμερα.

«Η εξέταση των πραγμάτων μέσα από τον φακό του φύλου μπορεί να είναι πολύ θετική και κατατοπιστική. Σε αυτό βασίζονται το φεμινιστικό και το ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα, εξετάζοντας τις διακρίσεις μέσα από το φακό του φύλου»

Το 2024, η κατάσταση των δικαιωμάτων των γυναικών και (του φεμινισμού) είναι δεινή. Στην εισαγωγή του βιβλίου της Collapse Feminism: The Online Battle For Feminism’s Future, η συγγραφέας και video essayist Alice Cappelle τονίζει ότι το 2022,  η ιστορική απόφαση *«Ρόου εναντίον Ουέιν» ανατράπηκε στις ΗΠΑ και λιγότερες γυναίκες διαμαρτυρήθηκαν σε σύγκριση με την πορεία των γυναικών το 2017. Την ίδια χρονιά, η Διεθνής Αμνηστία προειδοποίησε ότι υπήρξε δραματική υποβάθμιση των δικαιωμάτων των γυναικών παγκοσμίως.

*Η υπόθεση «Ρόου εναντίον Ουέιν» είναι η ονομασία μίας απόφασης –  ορόσημο του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ στην οποία ενέκρινε το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών να προστατεύει την ελευθερία μιας εγκύου γυναίκας να επιλέξει να προβεί σε άμβλωση.

«Γι’ αυτό, στο βιβλίο, ήθελα να μιλήσω όχι μόνο για την τοξική αρρενωπότητα ή την ανδροκρατία, αλλά και για την άλλη πλευρά, όταν οι «θηλυκές» αξίες χρησιμοποιούνται για να καλύψουν τις χείριστες ιδεολογίες»

Επιπλέον, στη Γαλλία, απ’ όπου κατάγεται η Cappelle, το Haut Conseil à l’Égalité entre les femmes et les hommes (Ανώτατο Συμβούλιο για την Ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών) διαπίστωσε στην έκθεση του για το 2023 ότι ο σεξισμός «παραμένει στάσιμος» και «εξελίσσεται» σε ορισμένους τομείς.

Είναι ο φεμινισμός και τα δικαιώματα των γυναικών χαμένα; Η Cappelle δεν το πιστεύει. Μέσα από μια ενδελεχή εξέταση του τρόπου με τον οποίο οι συντηρητικές και αντιφεμινιστικές ιδέες διυλίζονται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το Collapse Feminism δεν προσφέρει απλώς κριτική για την κατάσταση που επικρατεί στον πλανήτη, αλλά και εναλλακτικές λύσεις για το πώς μπορούμε να διεκδικήσουμε το μέλλον μας στο διαδίκτυο και στην πραγματική ζωή.

«Έχει να κάνει με την τάξη, τον ρατσισμό ή τον ιμπεριαλισμό»

Η Cappelle έδωσε πρόσφατα μια συνέντευξη στο περιοδικό Dazed και την δημοσιογράφο Halima Jibril.

Η συγγραφέας τοποθετήθηκε σχετικά με τα καίρια ζητήματα που μελετά και θίγει το βιβλίο της. Είναι ο φεμινισμός υπό κατάρρευση; Τι σημαίνει φεμινισμός; Γίνεται μια φεμινίστρια που αντιτάσσεται στην εξουσία και την ανελευθερία, να «χειροκροτάει» την Χίλαρι Κλίντον;

Η Capelle λοιπόν, ερωτήθηκε από την δημοσιογράφο: «Στο βιβλίο, ορίζετε τι σημαίνει φεμινισμός για εσάς και δηλώνετε ότι είναι «μεγαλύτερο από την ισότητα των φύλων- είναι μεγαλύτερο από τις γυναίκες». Αυτός ήταν ένας πραγματικά αναζωογονητικός ορισμός του φεμινισμού, ειδικά από τη στιγμή που ο διαδικτυακός φεμινισμός έχει αποκτήσει όλο και μεγαλύτερη εμμονή με την κατηγοριοποίηση των φύλων, από το δείπνο για κορίτσια και τα μαθηματικά για κορίτσια μέχρι τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι μιλούν για την Barbie. Γιατί δώσατε άλλη μορφή στο φεμινισμό σε αυτό το βιβλίο πέρα από το φύλο;»

Η συγγραφέας απάντησε χαρακτηριστικά:  «Οριοθετώ τον φεμινισμό με αυτόν τον τρόπο για να αντισταθώ σε αυτό που ορισμένοι μελετητές αποκαλούν «πολιτισμικό φεμινισμό», ο οποίος ανάγεται στην ιδέα ότι το να είσαι γυναίκα σημαίνει να είσαι θηλυκή και να δείχνεις κατανόηση. Αυτή η πεποίθηση γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι πολλές από τις tradwives που βλέπουμε στο διαδίκτυο είναι μεσαίας ή ανώτερης μεσαίας τάξης και ορισμένες από αυτές χρησιμοποιούν τον ρόλο τους ως tradwives στο διαδίκτυο για να κάνουν επιχειρήσεις

Ακόμη και άνθρωποι που αυτοαποκαλούνται προοδευτικοί έχουν ξαναγυρίσει σε αυτές τις αξίες. Για παράδειγμα, αν πάρουμε την έννοια της φροντίδας – σε μια ιδανική κοινωνία, θα δίναμε προτεραιότητα στη φροντίδα και τη φροντίδα για τους άλλους. Αλλά αυτό συνδέεται με αυτή την ιδέα της γυναικείας φύσης, και τότε είναι που μετατρέπεται σε κάτι που είναι ουσιοκρατικό.

Εδώ είναι που έχουμε τάσεις όπως η θεϊκή θηλυκότητα ή αυτή η ιδέα ότι όλες οι γυναίκες είναι καλές και όλοι οι άνδρες είναι τοξικοί, και απλά δεν λειτουργεί έτσι. Το επόμενο βίντεο μου θα είναι για το πώς ο φιλελεύθερος φεμινισμός μετατρέπεται σε αυταρχισμό.

Το είδαμε με τη συζήτηση γύρω από την Barbie και τη Χίλαρι Κλίντον. Η Κλίντον προβάλλει αυτή την εικόνα του ότι πιστεύει στις γυναικείες αξίες, τη φροντίδα και τον φεμινισμό, αλλά είναι μια οπαδός του πολέμου. Πρέπει να δούμε πέρα από το φύλο. Μην με παρεξηγήσετε, η εξέταση των πραγμάτων μέσα από τον φακό του φύλου μπορεί να είναι πολύ θετική και κατατοπιστική. Σε αυτό βασίζονται το φεμινιστικό και το ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα, εξετάζοντας τις διακρίσεις μέσα από το φακό του φύλου. Αλλά μερικές φορές, όχι.

Μερικές φορές, δεν έχει να κάνει με το φύλο. Μερικές φορές, έχει να κάνει με την τάξη, τον ρατσισμό ή τον ιμπεριαλισμό- υπάρχουν τόσες πολλές οπτικές γωνίες μέσα από τις οποίες μπορούμε να δούμε ορισμένα ζητήματα. Αλλά όταν άνθρωποι όπως η Κλίντον ή οι συντηρητικές φεμινίστριες χρησιμοποιούν τον φεμινισμό με τρόπο που να καλύπτει τον ρατσισμό και τον ιμπεριαλισμό, εκεί είναι που ο φεμινισμός παρεκτρέπεται. Γι’ αυτό, στο βιβλίο, ήθελα να μιλήσω όχι μόνο για τον τοξικό ανδρισμό ή την ανδροκρατία, αλλά και για την άλλη πλευρά, όταν οι «θηλυκές» αξίες χρησιμοποιούνται για να καλύψουν τις χείριστες ιδεολογίες.

«Πρέπει να φέρουμε το ταξικό πίσω στη συζήτηση»

Στη συνέχεια, η Jibril, έφερε στο τραπέζι, το hot topic, τις λεγόμενες «tradwife» και τον θάνατο του girlboss.

«Το αγαπημένο μου σημείο του βιβλίου είναι όταν μιλάτε για το θάνατο του girlboss. Οι νεαρές γυναίκες έχουν πλέον συνειδητοποιήσει ότι η εργασία δεν θα τις απελευθερώσει, και τώρα αναρωτιούνται τι θα τις απελευθερώσει. Σε αυτό το σημείο μπαίνει στο παιχνίδι η άνοδος και η δημοτικότητα του περιεχομένου της tradwife. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για αυτή τη νέα τάση απελευθέρωσης μέσω της νοικοκυροσύνης;», ρώτησε η δημοσιογράφος.

Η Capelle, τοποθετήθηκε λέγοντας: «Όπως και ο Άντριου Τέιτ, οι tradwives αντιπροσωπεύουν την ακραία εκδοχή κάποιου φαινομένου που συμβαίνει στην κουλτούρα μας σήμερα. Όσον αφορά τις tradwives, με ενδιαφέρει περισσότερο ο χώρος που δημιουργούν στο διαδίκτυο και οι συζητήσεις που πυροδοτούν.

Στις ενότητες σχολίων των βίντεο τους, θα δείτε άλλες γυναίκες να μιλούν για το πώς θα ήθελαν να είχαν χόμπι ή χρόνο να μαγειρεύουν για τον εαυτό τους. Όλα αυτά πηγάζουν από την απογοήτευση για την εργασία και την έλλειψη ικανοποίησης, αλλά γιατί η απάντηση σε αυτή την έλλειψη ικανοποίησης είναι η οικιακή εργασία; Η αείμνηστη Dawn Foster γράφει γι’ αυτό στο βιβλίο της Lean Out, το οποίο ήταν μια απάντηση στο Lean In της Sheryl Sandberg.

Διερωτήθηκε γιατί οι γυναίκες δεν μπορούν να έχουν συναισθηματική ή πολιτική ζωή. Γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε όλα αυτά τα πράγματα; Γιατί πάντα πρόκειται για δουλειά ή νοικοκυριό; Και όταν ένα από αυτά τα πράγματα δεν είναι πλέον απελευθερωτικό, η απελευθέρωση γυρίζει στην άλλη πλευρά, όπως έγινε τώρα με την οικιακή εργασία. Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις σε αυτό, αλλά δεν είναι πολύ δημοφιλείς, και νομίζω ότι αυτή είναι μια πολύ μεγάλη αποτυχία του κυρίαρχου φεμινιστικού κινήματος.

Δόθηκε τόση έμφαση στο girlboss και στην ιδέα ότι μπορείς να είσαι θηλυκή και φεμινίστρια (που είναι μια ωραία ιδέα), αλλά τώρα βρισκόμαστε σε ένα πραγματικό δίλημμα όπου οι γυναίκες είναι απίστευτα δυσαρεστημένες και δυστυχισμένες στην εργασία τους. Αισθάνονται ότι δεν συμβάλλουν σε κάτι σημαντικό και δεν έχουμε μια εναλλακτική δημοφιλή θεωρία, κάτι που είναι ένα σημαντικό ζήτημα στο οποίο πρέπει να εργαστούμε.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι πολλές από τις tradwives που βλέπουμε στο διαδίκτυο είναι μεσαίας ή ανώτερης μεσαίας τάξης και ορισμένες από αυτές χρησιμοποιούν τον ρόλο τους ως tradwives στο διαδίκτυο για να κάνουν επιχειρήσεις στο παρασκήνιο. Στην πραγματικότητα, πολλές από αυτές τις tradwives είναι επιχειρηματίες! Αυτές οι γυναίκες τείνουν να χτίζουν την καριέρα τους, να παντρεύονται και στη συνέχεια να έχουν τη σταθερότητα που τους επιτρέπει να είναι μητέρες που μένουν στο σπίτι. Έτσι, η τάξη είναι επίσης απαραίτητη όταν πρόκειται να αναλύσουμε τις tradwives. Πρέπει να φέρουμε τo ταξικό ζήτημα πίσω στη συζήτηση με αυτά τα ζητήματα».

*Με πληροφορίες από Dazed | Kεντρική φωτογραφία θέματος: Thelma & Louise |  Metro-Goldwyn-Mayer και Netflix