Ίμια: Η Ελλάδα και η Τουρκία μία ανάσα από τον πόλεμο

Στις 31 Ιανουαρίου του 1996 κορυφώνεται και ολοκληρώνεται το δράμα της Κρίσης των Ιμίων. Από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο (Ιούλιος 1974) και μετά, η Κρίση των Ιμίων ήταν το περιστατικό που έφερε την Ελλάδα και την Τουρκία τόσο κοντά στην εμπόλεμη σύρραξη και αποτέλεσε σαφή προσπάθεια της Τουρκίας να δημιουργήσει γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο.

Οι προεκτάσεις που θα λάμβανε για τις ισορροπίες στο Αιγαίο το επεισόδιο αυτό φαίνεται και από την αντίδραση των ΗΠΑ τη νύχτα εκείνη.

«Τα τηλεφωνήματα του προέδρου έδειξαν πολύ γρήγορα την ανησυχία των ΗΠΑ στο ανώτατο επίπεδο…», αναφέρει στο βιβλίο του ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, τότε υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για την Ευρώπη, και συμπληρώνει:

«… συντονίσαμε έναν οκτάωρο τηλεφωνικό μαραθώνιο (…)καθώς ο ήλιος ανέτελλε στην Ανατολική Μεσόγειο και οι τουρκικές δυνάμεις είχαν ήδη καταλάβει ένα άλλο μικρό νησί δίπλα στα Ιμια / Καρντάκ.

»οι Ελληνες αποχώρησαν, υπό συνθήκες και περιστάσεις που δεν ήταν εντελώς σαφείς. Η κρίση είχε τελειώσει αλλά ο απόηχός της θα επηρέαζε, άμεσα και έμμεσα, τόσο τη Βοσνία όσο και την Ανατολική Μεσόγειο».

Η γενίκευση της σύρραξης τελικά αποσοβήθηκε, όμως η κρίση είχε αφήσει πίσω της νεκρούς.

Τρεις έλληνες αξιωματικοί, ο Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο Παναγιώτης Βλαχάκος και ο Έκτορας Γιαλοψός, έχασαν τη ζωή τους όταν το ελικόπτερο τους συνετρίβη κατά τη διάρκεια αναγνωριστικής πτήσης.

Η περιοχή

Τα Ίμια ή Λιμνιά αποτελούν σύμπλεγμα δύο μικρών ακατοίκητων νησίδων (ανατολική και δυτική) ανατολικά της Καλύμνου. Ανήκουν στα Δωδεκάνησα και απέχουν από τα τουρκικά παράλια περίπου 3,6 ναυτικά μίλια. Από το 1984 μέχρι την Κρίση του 1996 φιλοξενούσαν αιγοπρόβατα του Καλύμνιου κτηνοτρόφου Αντώνη Βεζυρόπουλου.

Το νομικό καθεστώς

1912
Μετά το τέλος του ιταλοτουρκικού πολέμου τα Δωδεκάνησα περιέρχονται υπό ιταλική κτήση.

1923
Η Τουρκία, με το άρθρο 15 της Συνθήκης της Λωζάννης αναγνωρίζει και επισήμως την ιταλική κυριαρχία. Παράλληλα με το άρθρο 12  αναγνωρίζεται η τουρκική κυριαρχία στο σύνολο των νησίδων που απέχουν έως και τρία ναυτικά μίλια από τα μικρασιατικά παράλια συνεπώς τα Ίμια εξαιρούνται.

28 Δεκεμβρίου 1932
Με το ιταλοτουρκικό πρωτόκολλο καθορίζονται λεπτομερώς τα θαλάσσια σύνορα στα Δωδεκάνησα και γίνεται συγκεκριμένη μνεία στο «μέσον μεταξύ των νησιών Λιμνιά και Cavus adasi» ως το 30ο σημείο καθορισμού της συνοριακής γραμμής μεταξύ των δύο χωρών.

1947
Με τη Συνθήκη των Παρισίων του 1947 τα Δωδεκάνησα ενσωματώνονται στην ελληνική επικράτεια. Το Άρθρο 14 διευκρινίζει πως ισχύουν οι οριογραμμές που καθορίστηκαν από τις προαναφερθείσες συμφωνίες.

1969
Η Σύμβαση της Βιέννης που κωδικοποιεί τους εθιμικούς κανόνες περί Δικαίου των Συνθηκών, αποκλείει την περίπτωση λήξης Συνθήκης ή τη δυνατότητα αποχώρησης μέρους της, εφόσον καθορίζεται μεθοριακή γραμμή.

Πώς φτάσαμε στην κρίση

25 Δεκεμβρίου 1995
Το τουρκικό εμπορικό πλοίο Figen Akat προσαράζει, πέφτοντας με όλη την ταχύτητά του, στις βραχονησίδες Ίμια. Ο τούρκος καπετάνιος αρνείται τη βοήθεια ελληνικών σκαφών δηλώνοντας ότι τα Ίμια αποτελούν τούρκικη επικράτεια.

Το λιμενικό τον υποχρεώνει να δεχθεί βοήθεια από ελληνικά ρυμουλκά.

27 Δεκεμβρίου 1995
Ξεκινά απόρρητη ανταλλαγή διακοινώσεων μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας σχετικά με το νομικό status quo των Ιμίων.

24 Ιανουαρίου 1996
Οι διακοινώσεις διαρρέουν σε ελληνικά ΜΜΕ.

25 Ιανουαρίου 1996
Ο δήμαρχος Καλύμνου Δημήτρης Διακομιχάλης, συνοδευόμενος από τον διοικητή του αστυνομικού τμήματος Καλύμνου τοποθετεί την ελληνική σημαία στην Ανατολική βραχονησίδα Ίμια.

27 Ιανουαρίου 1996
Ομάδα δημοσιογράφων και οπερατέρ της τουρκικής εφημερίδας Χουριέτ, προσγειώνεται με ιδιωτικό ελικόπτερο στα ανατολικά Ίμια. Κατεβάζουν την ελληνική σημαία και στη θέση της τοποθετούν την τουρκική.

Κυριακή, 28 Ιανουαρίου 1996

08:00 – 14:00
Το περιπολικό σκάφος του ΠΝ «Παναγόπουλος» διακρίνει την τουρκική σημαία στα Ίμια.

Το πλήρωμα του περιπολικού του ΠΝ «Αντωνίου», εκτελώντας διαταγές του αρχηγού ΓΕΝ κατεβάζει την τουρκική σημαία και τοποθετηθεί εκ νέου τη ελληνική. Ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ ναύαρχος Λυμπέρης ενημερώνει τον υπουργό Εθνικής Αμύνης Γεράσιμο Αρσένη.

22:15
To ελληνικό περιπολικό «Πυρπολητής» αποβιβάζει επτά βατραχανθρώπους στα ανατολικά Ίμια με αποστολή τη φύλαξη της σημαίας.

Δευτέρα 29 Ιανουαρίου

Η τουρκάλα πρωθυπουργός Τσιλέρ δηλώνει ότι τα Ίμια είναι τουρκικά, προσθέτοντας «Αυτή η σημαία κατεβαίνει και αυτοί οι στρατιώτες φεύγουν».

Η κορύφωση της κρίσης

Τρίτη 30 Ιανουαρίου
Μεγάλη δύναμη του ελληνικού στόλου αποπλέει από τον Ναύσταθμο Σαλαμίνας για τα Ίμια. Όλη η διαδικασία καλύπτεται ζωντανά από τα ελληνικά τηλεοπτικά δίκτυα.

Το τουρκικό επιτελείο έχει ήδη δώσει εντολή για κατάληψη των Δυτικών Ιμίων.

Στην περιοχή συγκεντρώνονται πάνω από είκοσι ελληνικά και τουρκικά πολεμικά σκάφη.

13:15
Στο ελληνικό Πεντάγωνο ζητείται το ενδεχόμενο αποστολής καταδρομέων του στρατού στα Δυτικά Ίμια. Καθώς τα δύο ελικόπτερα που τους μεταφέρουν βρίσκονται στον αέρα, οι εντολές αλλάζουν και τελικά μεταφέρονται στην Καλόλιμνο.

22:00
Οι ΗΠΑ παρεμβαίνουν. Ο Πρόεδρος Κλίντον επικοινωνεί τηλεφωνικά με την Αθήνα και την Άγκυρα.

Τα τουρκικά πλοία πλησιάζουν τα Ίμια. Οι ΗΠΑ τους καλούν να μην προχωρήσουν σε κάποια ενέργεια διαβεβαιώνοντας ότι οι Έλληνες θα αποσυρθούν.

Οι ΗΠΑ στέλνουν στην περιοχή αντιτορπιλικό σκάφος με το πιο εξελιγμένο σύστημα ηλεκτρονικής παρακολούθησης.

23:00
Δίνεται εντολή επιστράτευσης των στρατιωτικών δυνάμεων Έβρου και νήσων του Αιγαίου.

00:00
Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης συγκαλεί σύσκεψη του ΚΥΣΕΑ, όχι όμως στο Κέντρο Επιχειρήσεων του Πενταγώνου, από όπου οι συμμετέχοντες θα μπορούσαν να έχουν πλήρη εικόνα και ενημέρωση, αλλά στο γραφείο του στη Βουλή.

01:00
Το ελληνικό πεντάγωνο λαμβάνει πληροφορία για επικείμενη, εντός ώρας, στρατιωτική ενέργεια των Τούρκων.

01:04
Σήμα Φρεγάτας «Ναβαρίνον»: Δύο τουρκικά ελικόπτερα ΜΠΛΑΚ ΧΩΚ βρίσκονται στην περιοχή.

01:15
Τούρκοι κομάντος, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί, αποβιβάζονται στα Δυτικά Ίμια και υψώνουν την τουρκική σημαία.

01:37
Σήμα ΓΕΝ: «Εφόσον τα ελικόπτερα προσπαθήσουν να βγάλουν κόσμο. Πρώτον να ριφθεί  μία φωτοβολίδα. Δεύτερον να ριφθεί προειδοποιητική βολή. Τρίτον να καταρριφθούν».

03:15
ΓΕΝ:«Υπάρχουν πληροφορίες ότι ίσως κάτι γίνεται στα Δυτικά Ίμια. Εξακριβώσατε και πείτε μου».

03:00 – 03:20
Σηκώνεται προς αναγνώριση το μοιραίο ελικόπτερο AB-212ASW «ΠΝ21» της φρεγάτας «Ναβαρίνον». Ανοίγει προβολέα και αναζητεί. Πλήρωμα του οι: Υποπλοίαρχος Χριστούδουλος Καραθανάσης, Υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος, Αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός.

03:30
ΓΕΝ: «Υπάρχει πληροφορία ότι έχουν ανέβει 30 άτομα στο δυτικό νησί Ίμια. Να πάει ο «Πολεμιστής» να ελέγξει με προβολέα και στη συνέχεια να αποβιβάσει Μονάδα Υποβρύχιων Καταδρομών».

03:36
ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ: «Τώρα αποβιβάζονται ΟΥΚ στην βάρκα και εκτιμάται ότι η κίνηση θα περατωθεί σε 30 λεπτά».

Η ομάδα ΟΥΚ αντιμετώπισε πρόβλημα με τις μπαταρίες ασυρμάτων της και χρειάστηκε να μεταβεί πρώτα στα Ανατολικά Ίμια για να πάρει εφεδρικές από την άλλη ομάδα.

03:42
Ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ Ναύαρχος Λυμπέρης δίνει εντολή να εξακριβωθεί αν υπάρχουν τούρκοι κομάντος στα Δυτικά Ίμια με κάθε τρόπο.

04:08
ΓΕΝ: «Τονίζεται η απαίτηση πριν βγουν οι ΟΥΚ να είμαστε βέβαιοι ότι δεν υπάρχει άνθρωπος στα Δυτική Ίμια».

04:27
ΓΕΝ: «Υπάρχουν τουρκικές ανακοινώσεις ότι κυματίζει τουρκική σημαία και υπάρχουν τούρκοι στρατιώτες πάνω στο νησί».

H πτώση του ελικοπτέρου

04:28
ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ: «Βρέχει στην περιοχή. Η ορατότητα είναι χαμηλή. Προσπάθεια να εντοπίσει οτιδήποτε».

04:50
ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ: «Υπάρχουν μερικά άτομα πάνω στο νησί».

04:56
ΓΕΝ:«Τα δικά μας ΟΥΚ να παραμείνουν στον «ΠΟΛΕΜΙΣΤΗ». Το ελικόπτερο να συνεχίσει για περισσότερα στοιχεία».

04:59
ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ:«Εκτιμάται ότι είναι 10 άτομα περίπου, δεν γνωρίζουμε ποιοι είναι».

05:04
ΓΕΝ: «Το ελικόπτερο να επιστρέψει».

05:05
ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ: «Έχω απώλεια επαφής με το ελικόπτερο. Τελευταία του αναφορά EMERGENCY 1,5 μίλι βόρεια από το σημείο του ενδιαφέροντος».

05:13
ΓΕΝ: «Έχετε επικοινωνίες;»

05:14
ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ: «Αρνητικό».

ΓΕΝ: «Αποκτήσατε κάποια στιγμή επικοινωνία;»

05:15
ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ: «Τον ακούσαμε που έκανε μια κλήση μόνο».

ΓΕΝ:«Τον έχετε στα ραντάρ επιφανείας;»

ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ:«Αρνητικό».

Η τουρκική φρεγάτα που έχει μπει στη συχνότητα του ελικοπτέρου το καλεί, αν αντιμετωπίζει πρόβλημα να προσγειωθεί πάνω σε αυτήν. Ο πιλότος αρνείται.

05:30
Το πλήρωμα της πυραυλάκατου «ΣΤΑΡΑΚΗΣ» εντοπίζει στην επιφάνεια της θάλασσας συντρίμια και στίγμα από καύσιμα. Την ίδια στιγμή δίνονται οι εντολές απεμπλοκής και σταδιακής αποχώρησης πρώτα των μεγάλων σκαφών και μετά των μικρών.

05:40 – 05:45
ΓΕΝ: «Προς ΠΥΡΠΟΛΗΤΗ, Θα εκτελεσθεί αποχώρηση φιλικών και εχθρικών μονάδων από την περιοχή».

ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ: «Πώς θα έχω την πληροφορία για το ποιος φεύγει; Αν είναι δυνατόν θα αναχωρήσω για να πάρω τους άγριους στο τέλος».

05:58
ΓΕΝ: «Οι οδηγίες είναι ότι από την περιοχή θα φεύγει ένα δικό τους και ένα δικό μας. Η διαταγή θα γίνεται από ΓΕΝ. Ο ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ θα φύγει τελευταίος αφού πάρει τους ΟΥΚ και τη ΣΗΜΑΙΑ. Εσείς παραμείνατε για ελικόπτερο θέλω τα ονόματα του πληρώματος».

06:00
ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ: «Υποπλοίαρχος Καραθανάσης, Υποπλοίαρχος Βλαχάκος, Αρχικελευστής Γιαλοψός»

07:00
Αρχίζει η εφαρμογή των συμφωνηθέντων για απεμπλοκή.

07:12
ΓΕΝ: «Να αρχίσετε να παίρνετε τη σημαία και τον κόσμο. Να μου πείτε αν γίνεται το ίδιο και από τους άλλους»

07:59 – 08:00
Οι Έλληνες υποστέλλουν την ελληνική σημαία από τα Ανατολικά Ίμια και δευτερόλεπτα αργότερα οι Τούρκοι από τα Δυτικά Ίμια. Την ελληνική σημαία παραλαμβάνει το πλήρωμα της κανονιοφόρου «Πυρπολητής».

11:00
Έντοπίζεται από τον «ΣΤΑΡΑΚΗ» η σορός του Χριστόδουλου Καραθανάση

1 Φεβρουαρίου

15:00 – 17:00
Ένα C-130 φτάνει στο αεροδρομιο της Κω και μεταφέρει από εκεί και από τη Ρόδο στην Ελευσίνα, τους κυβερνήτες των εμπλεκομένων ελληνικών σκαφών.

2 Φεβρουαρίου

00:00
Συντελείται ευρεία σύσκεψη στην Ελευσίνα, στην αίθουσα του Ανώτατου Ναυτικού Συμβουλίου με τη συμμετοχή των αρχιπλοιάρχων και πλοιάρχων των επιχειρήσεων του Ναυτικού, του αρχηγού και υπαρχηγού του Ναυτικού, του υφυπουργού του Ναυτικού Νικόλαου Κουρή του αΓΕΕΘΑ Ναύαρχου Λυμπέρη και του υπουργού Εθνικής Άμυνας Γεράσιμου Αρσένη. Ο Αρσένης ζητάει πληροφορίες για τους λόγους πτώσης του ελικοπτέρου. Η απάντηση που δίνεται είναι η εξής: «Κύριε υπουργέ, ένα σπουργίτι αν χτυπήσουμε, τραντάζεται όλο το ελικόπτερο. Θα είχε βληθεί το ελικόπτερο από κάτω και δεν θα είχαμε καταλάβει κάτι»;

6 Φεβρουαρίου
Εντοπίζεται το μοιραίο ελικόπτερο ΠΝ21 σε βάθος 95 μέτρων. Στο εσωτερικό του βρίσκονται και οι σοροί του υποπλοίαρχου Παναγιώτη Βλαχάκου και του αρχικελευστή Έκτορα Γιαλοψού.

17 Φεβρουαρίου
Στις 17 Φεβρουαρίου 1996 η πυραυλάκατος «Σταράκης» παραλαμβάνει το ελικόπτερο και υπό άκρα μυστικότητα το μεταφέρει στον ναύσταθμο Σαλαμίνας. Το περιεχόμενο της έρευνας χαρακτηρίζεται ως απόρρητο.