Η Μπιενάλε της Βενετίας 2024 «θέτει στο επίκεντρο» τους αυτόχθονες και την queer τέχνη

Ο επιμελητής της 60ής Μπιενάλε της Βενετίας, Adriano Pedrosa, φανέρωσε τα σχέδιά του για την έκθεση με το υψηλότερο πρεστίζ παγκοσμίως, η οποία ξεκινά τον Απρίλιο.

Συνολικά 332 καλλιτέχνες συμμετέχουν στην κορυφαία διεθνή έκθεση με τίτλο Foreigners Everywhere («Ξένοι Παντού»), η οποία λαμβάνει χώρα σε έναν «κόσμο που βρίθει από κρίσεις σχετικά με τη μετακίνηση των ανθρώπων πέρα από τα σύνορα», δήλωσε ο Pedrosa σε συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε σήμερα το πρωί.

«Ο μοντερνισμός οικειοποιήθηκε, καταβροχθίστηκε και κανιβαλίστηκε στον Παγκόσμιο Νότο, παίρνοντας επανειλημμένα ριζικά νέα σχήματα και μορφές σε διάλογο με τοπικές και αυτόχθονες αναφορές»

«Όπου κι αν πας, πάντα θα συναντάς ξένους… όπου κι αν βρεθείς, βαθιά μέσα σου είσαι πάντα ξένος», δήλωσε ο Pedrosa. Η θέση αυτή εκφράζει τις «ανισότητες που εξαρτώνται από [θέματα όπως] η φυλή, η σεξουαλικότητα και ο πλούτος κ.λπ», πρόσθεσε.

«Οι ξένοι προνομιούχοι»

Ο Pedrosa λέει ότι νιώθει ότι οι δικές του εμπειρίες αντανακλώνται μέσα από το θέμα. «Έχω ζήσει στο εξωτερικό και είχα την τύχη να ταξιδέψω πολύ», είπε, τονίζοντας ότι συχνά αντιμετωπίζεται ως «τριτοκοσμικός ξένος», παρόλο που κατέχει «ένα από τα πιο υψηλόβαθμα διαβατήρια του Παγκόσμιου Νότου. [Ο Pedrosa είναι Βραζιλιάνος]».

Dean Sameshima’s Secret Historian (no. 2), 2010- Ο Dean Sameshima είναι ένας από τους πολλούς queer καλλιτέχνες των οποίων τα έργα θα παρουσιαστούν στο nucleo contemporaneo.

Όπως είπε ο ίδιος ο Pedrosa, το σημαντικότερο είναι ότι : «Προσδιορίζομαι επίσης ως queer, ο πρώτος ανοιχτά queer επιμελητής [της Μπιενάλε]».

Το Nucleo Storico θα χωριστεί σε τρεις ενότητες: πορτραίτα, αφηρημένη τέχνη και ιταλική διασπορά, η οποία περιλαμβάνει ένα έργο ανά καλλιτέχνη, κατανεμημένο στο κεντρικό περίπτερο και στο Arsenale

Το θέμα αποκτά ιδιαίτερη απήχηση στη Βενετία, πρόσθεσε. «Κάποτε η Βενετία ήταν το σημαντικότερο εμπορικό κέντρο της Μεσογείου. Ο πληθυσμός της [σήμερα] ανέρχεται στους 50.000. Ο πληθυσμός αυτός μπορεί να φτάσει τους 165.000 κατά τις περιόδους αιχμής λόγω του τεράστιου αριθμού τουριστών… ξένων προνομιούχων».

Είπε επίσης ότι η κεντρική θεματική μπορεί να θεωρηθεί ως «Ένα κάλεσμα σε δράση. Αποτελεί θέμα ζωτικής σημασίας για όλη την Ευρώπη, όταν ο αριθμός των βίαια εκτοπισμένων ανθρώπων έφτασε στο πικ  του το 2022, στα 108 εκατομμύρια – με τον αριθμό να αυξάνεται το 2023».

Αυτόχθονες και queer καλλιτέχνες

Το εικαστικό νήμα στο οποίο στηρίζεται η Μπιενάλε προέρχεται από την κολεκτίβα Claire Fontaine με έδρα το Παρίσι, η οποία δημιούργησε μια σειρά από γλυπτά νέον που αποδίδουν τη φράση «Stranieri Ovunque» ή «Ξένοι παντού» (η φράση προέρχεται αρχικά από το όνομα μιας κολεκτίβας του Τορίνο που πολέμησε κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας στην Ιταλία στις αρχές της δεκαετίας του 2000). Αρκετά γλυπτά της Claire Fontaine θα εκτεθούν γύρω από τον εκθεσιακό χώρο του Arsenale (τα πρώην ναυπηγεία της Βενετίας).

Οι αυτόχθονες καλλιτέχνες θα έχουν μια ισχυρή «εμβληματική» παρουσία στην έκθεση, δήλωσε ο Pedrosa. Η κολεκτίβα Mahku, η οποία προέρχεται από τα σύνορα της Βραζιλίας και του Περού, θα ζωγραφίσει μια μνημειώδη τοιχογραφία στην πρόσοψη του κεντρικού περιπτέρου στο Giardini. Στο Αρσενάλι, η κολεκτίβα Mataaho από τη Νέα Ζηλανδία θα παρουσιάσει μια μεγάλη εγκατάσταση στην πρώτη αίθουσα.

Οι queer καλλιτέχνες θα συμμετάσχουν σε έναν από τους nucleo contemporaneo (σύγχρονους πυρήνες), όπως η Erica Rutherford, ο Isaac Chong Wai, η Elyla, η Violeta Quispe, ο Louis Fratino και ο Dean Sameshima. Μια αίθουσα αφιερωμένη στην «queer αφηρημένη τέχνη» θα περιλαμβάνει έργα της γεννημένης στην Κίνα Evelyn Taocheng Wang.

View this post on Instagram

A post shared by La Biennale di Venezia (@labiennale)

Επίσης θα υπάρχει μια ειδική ενότητα αφιερωμένη στο Αρχείο Ανυπακοής, το οποίο δημιουργήθηκε από τον Marco Scotini και περιγράφεται στον ιστότοπο της οργάνωσης ως «οδηγός χρήστη για τέσσερις δεκαετίες κοινωνικής ανυπακοής μέσα από την ιστορία και τη γεωγραφία».

«Ο ευρωπαϊκός μοντερνισμός»

Θα δοθεί επίσης έμφαση στα υφάσματα, με έργα της χιλιανής κολεκτίβας ραπτικής Bordadoras de Isla Negra καθώς και των καλλιτεχνών Dana Awartini, Frieda Toranzo-Jaeger, Liz Collins, Pacita Abad και Yinka Shonibare. Μια ενότητα επικεντρώνεται επίσης σε «καλλιτέχνες συγγενείς εξ αίματος», όπως η Susanne Wenger και ο υιοθετημένος γιος της, Sangodare Gbadegesin Ajala. Σε αυτό το τμήμα θα συμπεριληφθούν επίσης η Lorna Selim και η Jewad Selim.

Η Μπιενάλε θα περιλαμβάνει επίσης ένα Nucleo Storico (ιστορικούς πυρήνες), ένα τμήμα που θα περιλαμβάνει έργα καλλιτεχνών του 20ού αιώνα από τη Λατινική Αμερική, την Αφρική, τον Αραβικό κόσμο και την Ασία που χρονολογούνται από το 1905 έως το 1990.

Photo: Pacita Abad Art Estate

«Ο ευρωπαϊκός μοντερνισμός ταξίδεψε πολύ πέρα από την Ευρώπη καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, συχνά συνυφασμένος με την αποικιοκρατία, και πολλοί καλλιτέχνες του Παγκόσμιου Νότου ταξίδεψαν στην Ευρώπη για να εκτεθούν σε αυτόν. Ωστόσο, ο μοντερνισμός οικειοποιήθηκε, καταβροχθίστηκε και κανιβαλίστηκε στον Παγκόσμιο Νότο, παίρνοντας επανειλημμένα ριζικά νέα σχήματα και μορφές σε διάλογο με τοπικές και αυτόχθονες αναφορές», δήλωσε ο Pedrosa νωρίτερα φέτος.

Το Nucleo Storico θα χωριστεί σε τρεις ενότητες: πορτραίτα, αφηρημένη τέχνη και ιταλική διασπορά, η οποία περιλαμβάνει ένα έργο ανά καλλιτέχνη, κατανεμημένο στο κεντρικό περίπτερο και στο Arsenale. Στην ενότητα των πορτραίτων θα συμμετέχουν 112 καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων οι Selwyn Wilson, Cícero Dias, Yêdamaria, Laura Rodig, Rómulo Rozo, Inji Aflatoun, Grace Salome Kwami, Lee Quede και Gerard Sekoto.

View this post on Instagram

A post shared by La Biennale di Venezia (@labiennale)

Στο «Abstraction» θα συμμετάσχουν οι Sandy Adsett, Fanny Sanín, Etel Adnan, Eduardo Terrazas και Samia Halaby. Στην ενότητα που είναι αφιερωμένη στην παγκόσμια ιταλική καλλιτεχνική διασπορά κατά τον 20ό αιώνα συμμετέχουν καλλιτέχνες όπως οι Lidy Prati, Nenne Sanguineti Poggi, Gianni Bertini και Lina Bo Bardi.

Ο απερχόμενος διευθυντής της Μπιενάλε, Roberto Cicutto, τόνισε την πολιτική διάσταση της Μπιενάλε της Βενετίας. Η τελευταία Μπιενάλε του 2022 ήταν «προφητική, δεδομένων των τραγικών γεγονότων των τελευταίων τεσσάρων ετών… [με φόντο] τη ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία, την επίθεση της Χαμάς και τα δραματικά επακόλουθα [του βομβαρδισμού] της λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ». Η Μπιενάλε είναι ένα «προνομιακό σημείο θέασης [από το οποίο κάποιος] μπορεί να επιμεληθεί τον κόσμο», πρόσθεσε.

Ο Cicutto πρόκειται να αντικατασταθεί από τον ακροδεξιό σχολιαστή Pietrangelo Buttafuoco.

Ποιός είναι ο Pietrangelo Buttafuoco

Γεννημένος και μεγαλωμένος στην Κατάνια της Σικελίας, ο Buttafuoco ήταν εθνικός ηγέτης της νεολαίας του Ιταλικού Κοινωνικού Κινήματος (MSI), ενός κόμματος που ιδρύθηκε από τον Giorgio Almirante, ο οποίος ήταν υπουργός στην κυβέρνηση του φασίστα δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι. Ως δημοσιογράφος, άρχισε να συνεργάζεται με δεξιά περιοδικά και την τότε εφημερίδα του MSI, Il Secolo d’Italia.

Από τότε, ωστόσο, αποδείχθηκε ένας εκκεντρικός τύπος του συντηρητισμού. Πρώτον, υπάρχει η μεταστροφή του στο Ισλάμ το 2015. «Να με λέτε Giafar al-Siqilli», έγραψε σε ένα από τα βιβλία του, προς τιμήν του εμίρη της Σικελίας. Μακριά από μια πράξη πρόκλησης, ο Buttafuoco επέμεινε ότι η αλλαγή πίστης του ήταν μια συμφιλίωση με την ιστορία της πατρίδας του.

«Η ταυτότητα της Σικελίας είναι ισλαμική», έγραψε. «Κάθε αγορά είναι μια casbah, κάθε λέσχη είναι μια μεταμόρφωση του αρχαϊκού κοινωνικού κώδικα, και αν ισχύει η αρχή της μακράς διάρκειας, είναι ο Σαρακηνός που αντέχει ακόμα».

Όταν ο Pietrangelo Buttafuoco, ο επερχόμενος νέος διευθυντής της Μπιενάλε της Βενετίας, ρωτήθηκε κάποτε σε μια συνέντευξη αν είναι φασίστας, ο Ιταλός δεξιός δημοσιογράφος και δημόσιος διανοούμενος απάντησε: «Δεν είμαι φασίστας. Είμαι κάτι άλλο».

Αφού ο Buttafuoco διορίστηκε επίσημα για να ηγηθεί της μακροβιότερης και μεγαλύτερης πολιτιστικής έκθεσης στον κόσμο, δεν είναι μόνο οι καλλιτέχνες, οι ηθοποιοί, οι αρχιτέκτονες, οι κινηματογραφιστές, οι χορευτές και οι μουσικοί των οποίων τα έργα θα παρουσιαστούν στις έξι εκδηλώσεις της επερχόμενης Μπιενάλε που αναρωτιούνται τι ακριβώς μπορεί να είναι αυτό το «κάτι άλλο».

Για το ακροδεξιό κόμμα της πρωθυπουργού της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, ο πρώην ηγέτης της πτέρυγας νεολαίας του νεοφασιστικού κόμματος «Ιταλικό Κοινωνικό Κίνημα» είναι ιδεολογικός σύμμαχος στη μάχη εναντίον αυτού που θεωρεί ότι είναι ένα καλλιτεχνικό κατεστημένο στο οποίο κυριαρχούν οι αριστεροί.

«Ο Buttafuoco επιβεβαιώνει μια αλλαγή ρυθμού που η κυβέρνηση Mελόνι θέλει να αποτυπώσει σε κάθε πολιτιστικό και κοινωνικό κέντρο του έθνους», δήλωσε ο αναπληρωτής κοινοβουλευτικός ηγέτης του κόμματος Αδελφοί της Ιταλίας της Μελόνι, πανηγυρίζοντας για τον διορισμό.

*Με πληροφορίες από The ArtNewspaper | The Guardian | Kεντρική φωτογραφία θέματος: Utopia Centerfolds At Play’ (2019)