Προϊστορικά οστά από τη Γερμανία ξαναγράφουν την ιστορία της Ευρώπης

Ανθρώπινα οστά που ανασύρθηκαν από σπηλιά στην κεντρική Γερμανία αποκαλύπτουν ότι ο Homo sapiens έφτασε στη Βόρεια Ευρώπη νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε και συνυπήρξε με τους Νεάντερταλ για χιλιάδες χρόνια.

Θραύσματα οστών από συνολικά 13 ανθρώπων βρέθηκαν στο σπήλαιο του Ίλσενχελε, το οποίο βρίσκεται κάτω από ένα μεσαιωνικό κάστρο χτισμένο πάνω σε λόφο της πόλης Ράνις.

Οι πρώτες γενετικές αναλύσεις μαρτυρούν πως τα οστά έχουν ηλικία 47.000 ετών, αναφέρει διεθνής ερευνητική ομάδα με ελληνική συμμετοχή.

Μέχρι σήμερα, οι αρχαιότερες ενδείξεις ανθρώπινης παρουσίας στην Κεντρική και Βορειοδυτική Ευρώπη είχαν ηλικία περίπου 40.000 ετών.

«Έχουμε πλέον έναν πληθυσμό Homo sapiens στη Βόρεια Ευρώπη πολύ πριν εξαφανιστούν οι Νεάντερταλ», σχολίασε στον δικτυακό τόπο του Science o Μαρσέλ Βάις του Πανεπιστημίου «Φρίντριχ Αλεξάντερ» στη Νυρεμβέργη, επικεφαλής των ανασκαφών.

Το αποσπασματικό αρχείο απολιθωμάτων δεν έχει επιτρέψει μέχρι σήμερα να διευκρινιστεί τι ρόλο μπορεί να είχε ο σύγχρονος άνθρωπος στην εξαφάνιση των ξαδέλφων του πριν από περίοπου 40.000 χρόνια.

H είσοδος της σπηλιάς στο Ίλσενχελε διακρίνεται κάτω από το κάστρο (Tim Schuler/TLDA)

Από την Αφρική στην Ευρώπη

Οι Homo sapiens εμφανίστηκαν στην Αφρική πριν από τουλάχιστον 300.000 χρόνια και όπως φαίνεται έφτασαν σχετικά σύντομα στις νότιες ακτές της Ευρώπης.

Οι αρχαιότερες ενδείξεις προέρχονται από το σπήλαιο Απήδημα του νομού Λακωνίας, όπου βρέθηκαν οστά που συνδυάζουν χαρακτηριστικά Νεάντερταλ και σύγχρονου ανθρώπου και χρονολογήθηκαν στα 210.000 χρόνια.

Χρειάστηκαν όμως δεκάδες χιλιάδες χρόνια μέχρι να φτάσει ο σύγχρονος άνθρωπος στην Βόρεια Ευρώπη, της οποίας το κρύο κλίμα θα ήταν πρόκληση για ένα είδος που εμφανίστηκε στην Αφρική.

Τα νέα ευρήματα μαρτυρούν ότι η εξάπλωση στον βορρά ήρθε κατά κύματα πριν από περίπου 47.000 χρόνια.

«Τα θραύσματα αυτά χρονολογήθηκαν άμεσα με τη μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα και περιείχαν καλοδιατηρημένο DNA του Homo sapiens» δήλωσε στο Reuters ο Ζαν-Ζακ Ουμπλίν, παλαιοανθρωπολόγος του Κολλεγίου της Γαλλίας, ένας από τους επικεφαλής της μελέτης.

Τα οστά ταυτοποιήθηκαν και με ανάλυση πρωτεϊνών από την Δωροθέα Μυλοποταμάκη, διδακτορική φοιτήτρια στο Κολλέγιο της Γαλλίας.

Προσαρμογή στο κρύο

Η νέα μελέτη, η οποία παρουσιάζεται σε τρεις επιμέρους δημοσιεύσεις στο Nature και το Nature Ecology and Evolution δείχνει ότι η Γερμανία ήταν τότε αρκετούς βαθμούς Κελσίου πιο κρύα από ό,τι σήμερα, ένα τοπίο στέπας-τούνδρας παρόμοιο με τη σημερινή Σκανδιναβία ή Σιβηρία.

Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι, παρά την αφρικανική καταγωγή του, ο σύγχρονος άνθρωπος μπόρεσε γρήγορα να προσαρμοστεί στις ψυχρές βορειοευρωπαϊκές συνθήκες.

Η σπηλιά του Ίλσενχελε δεν χρησιμοποιήθηκε ως μόνιμη κατοικία, φιλοξενούσε όμως μικρές ομάδες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών που κατανάλωναν κρέας ελαφιού, αλόγου, βίσωνα και τριχωτού ρινόκερου.

«Είναι ενδιαφέρουσα η διαπίστωση ότι η δίαιτα των πρώιμων Homo sapiens και των τελευταίων Νεάντερταλ εστιαζόταν σε μεγάλα χερσαία ζώα, κάτι που θα οδηγούσε σε ανταγωνισμό» επισήμανε ο ζωοαρχαιολόγος Τζεφ Σμιθ του Πανεπιστημίου του Κεντ, επικεφαλής μιας από τις μελέτες.

«Παρόλα αυτά, χρειαζόμαστε περισσότερα δεδομένα για να κατανοήσουμε καλύτερα τον ρόλο και την επίπτωση του κλίματος και των εισερχόμενων Homo sapiens στην εξαφάνιση των Νεάντερταλ» τόνισε.

Εργαλεία LRJ

Η έρευνα δείχνει πάντως να απαντά οριστικά στη διαμάχη για την προέλευση ενός είδους λίθινων λεπίδων που έχουν βρεθεί και αλλού στην Ευρώπη και αποδίδονταν μέχρι σήμερα στους Νεάντερταλ.

Λεπίδες αυτής της τεχνοτροπίας, γνωστής ως «Λινκόμβια-Ρανίσια-Γερζμανοβίκια» ή LRJ βρέθηκαν στο σπήλαιο του Ίλσενχελε χωρίς καμία ένδειξη παρουσίας Νεάντερταλ, κάτι που υποδεικνύει ότι φτιάχτηκαν από σύγχρονους ανθρώπους, λένε οι ερευνητές.

Λίθινες αιχμές δόρατος από το σπήλαιο του Ίλσενχελε )Josephine Schubert / Museum Burf Ranis)

«Τέτοιες λεπίδες έχουν βρεθεί από την Πολωνία και την Τσεχία μέχρι τη Γερμανία και το Βέλγιο και τις Βρετανικές Νήσους. Μπορούμε πλέον να υποθέσουμε ότι πιθανότατα αντιστοιχούν στην παρουσία του Homo sapiens σε ολόκληρη αυτή τη βόρεια περιοχή» είπε ο Σμιθ.

Οι γενετικές αναλύσεις πραγματοποιήθηκαν στο λεγόμενο μιτοχονδριακό DNA, το οποίο είναι ξεχωριστό από το DNA του κυτταρικού πυρήνα και κληροδοτείται αποκλειστικά από τη μητέρα.

Μελλοντικές αναλύσεις του πυρηνικού DNA, το οποίο δίνει γενετικές πληροφορίες και για τους δύο γονείς, θα μπορούσαν να απαντήσουν στο ερώτημα του εάν οι άνθρωποι του Ίλσενχελε διασταυρώθηκαν με τους Νεάντερταλ, όπως είναι γνωστό ότι συνέβη πιο νότια στην Ευρώπη.