Η αναγνώριση της Σοβιετικής Ένωσης από την Αγγλία το 1924

Την 1η Φεβρουαρίου του 1924, η Aγγλία αναγνωρίζει επισήμως το κράτος της Σοβιετικής Ένωσης, που είχε ιδρυθεί τον Δεκέμβριο του 1922, με πρώτο πρωθυπουργό τον Βλάντιμιρ Λένιν και είχε τις ρίζες του στην Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917.

Το ιστορικό πλαίσιο

Όπως αναφέρει ο Harvey Wish (The Slavonic and East European Review, Modern Humanities Research Association) ως την 1η Φεβρουαρίου του 1924, η πολιτική του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών βασιζόταν στην κοινή πεποίθηση των Συμμάχων ότι θα κατάφερναν διπλωματικά να απομονώσουν τη Σοβιετική Ένωση.

Οι υφιστάμενες σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, αποτέλεσμα της Εμπορικής Συμφωνίας του 1921, υπονοούσαν μεν μια de facto αναγνώριση του Σοβιετικού καθεστώτος, αλλά η πολιτική κατάσταση, που μόνο βελτίωση δεν σημείωνε, στην πραγματικότητα ήταν γεμάτη από αυξανόμενες απειλές για την ειρήνη.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 1.2.1924, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Ρωσική διπλωματία

Παρά το γεγονός όμως ότι το κλίμα μεταξύ των δύο χωρών υπήρξε την περίοδο εκείνη εξαιρετικά τεταμένο, εντέλει ήρθε η επίσημη αναγνώριση της Σοβιετικής Ένωσης από τη βρετανική κυβέρνηση.

Όπως αναφέρει ο Jon Jacobson (When the Soviet Union Entered World Politics, University of California Press), στις αρχές του 1924, η σοβιετική διπλωματία φαινόταν εξαιρετικά επιτυχημένη.

Βρισκόμαστε σε μία περίοδο που η σοβιετική πολιτική της «Ειρηνικής Συνύπαρξης», επιβεβαιώνεται και από την αποτυχία του «Γερμανικού Οκτώβρη», την αποτυχημένη δηλαδή εξέγερση του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας, τον Οκτώβριο του 1923.

Λίγους μήνες αργότερα, λοιπόν, η σοβιετική διπλωματία ενισχύεται ακόμα περισσότερο, όταν η Αγγλία, η πρώτη από τις πρώην συμμαχικές δυνάμεις, παραχώρησε διπλωματική αναγνώριση στην ΕΣΣΔ  καθώς και όταν η γερμανική κυβέρνηση χρησιμοποίησε διπλωματικούς διαύλους για να αποτελέσει την πρώτη μεγάλη καπιταλιστική δύναμη που απηύθυνε επίσημη συγγνώμη στο νεαρό τότε σοβιετικό κράτος, τον Μάιο του 1924.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 1.2.1924, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Η αγγλική αναγνώριση

Στη Βρετανία, οι Συντηρητικοί γνώρισαν την ήττα στις εκλογές του Δεκεμβρίου 1923 και η πρώτη κυβέρνηση των Εργατικών της Αγγλίας, με επικεφαλής τον Ράμζεϊ Μακντόναλντ, έδωσε στη Μόσχα επίσημη διπλωματική αναγνώριση σχεδόν αμέσως με το που ανέλαβε τα καθήκοντά της.

Πάντως όπως αναφέρει η γαλλική εφημερίδα Le Monde, η βρετανική κυβέρνηση ναι μεν αναγνώρισε τη Σοβιετική Ένωση, σχεδόν μάλιστα απρόθυμα, όμως τόσο η γενικότερη δυσαρέσκεια του Μακντόναλντ απέναντι στους Σοβιετικούς όσο και η αδύναμη πολιτική του θέση εμπόδισαν οποιαδήποτε πραγματική βελτίωση των αγγλορωσικών σχέσεων.

Εξάλλου, τον Νοέμβριο του 1924, το βρετανικό Συντηρητικό Κόμμα επέστρεψε στην εξουσία, συγκρίνοντας καθ’ όλη την προεκλογική του εκστρατεία, το Εργατικό Κόμμα με τον περιβόητο «Κομμουνιστικό Κίνδυνο».

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 4.2.1924, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο αντίκτυπος στην Αγγλία

Σε κάθε περίπτωση η είδηση ότι η Αγγλία αναγνωρίζει το κράτος της Σοβιετικής Ένωσης δεν θα μπορούσε να μην έχει προκαλέσει έντονο ενδαφέρον εντός και εκτός Βρετανίας.

To «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» μεταφέρει στις 4 Φεβρουαρίου του 1924 τον αντίκτυπο που είχε η εξέλιξη αυτή στον βρετανικό τύπο.

«Η διακοίνωσις, ήτις επεδόθη χθες εις Μόσχαν εξ ονόματος της βρεττανικής Κυβερνήσεως, αναγνωριζούσης την σοβιετικήν Κυβέρνησιν σχολιάζεται διά μακρών υπό του αγγλικού τύπου.

»Οι “Τάιμς” αποδίδουν μεγάλην σημασίαν εις την αγγλορωσσικήν διάσκεψιν του Λονδίνου, την οποίαν προβλέπει ότι η Ρωσσία έχει σήμερον περισσοτέραν ανάγκην χρήματος παρά της αναγνωρίσεως.

»Το “Μόρνινγκ Ποστ” θεωρεί την αναγνώρισιν ως κεφαλαιώδες σφάλμα και εκφράζει φόβους ιδιαιτέρως διά την έλλειψιν επαρκών εγγυήσεων απέναντι των εκ Ρωσσίας κινδύνων.

»Το “Νταίλυ Τέλεγραφ” φρονεί, ότι η αναγνώρισις αποτελεί το πρώτον βήμα διαπραγματεύσεων εν τω μέλλοντι, αίτινες θα είνε δύσκολοι και μακραί.

»Ο “Μαγχεστριανός Φύλαξ” γράφει ότι κατόπιν της αναγνωρίσεως η σοβιετική Κυβέρνησις θα δυνηθή εν επιπέδω πλήρους ισότητος να διαπραγματευθεή τα αφορώντα αυτήν ζητήματα.

»Τα “Ημερήσια Νέα” υποδέχονται την είδησιν της αναγνωρίσεως με ζωηράν ευχαρίστησιν και προσθέτουν: “Η μεγάλη αυτή πράξις της νέας Κυβερνήσεως σημειοί το τέρμα της άφρονος πολιτικής, ήτις εκράτει παραμερισμένην την Ρωσσίαν”.

(…)

»Ο “Ημερήσιος Κήρυξ” γράφει: “Δέκα ημέρας μετά την άνοδόν του εις την εξουσίαν ο κ. Μαδόναλ, διά της αποκαταστάσεως των διπλωματικών σχέσεων μετά της Ρωσσίας, έπραξε μέγα καλόν διά την βιομηχανίαν και το εμπόριον και εκρήμνισε τους φραγμούς οίτινες ηγείροντο κατά της ανορθώσεως της Ευρώπης».

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 4.2.1924, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Οι Γάλλοι

Όπως είναι φυσιολογικό ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε το γεγονός και στη σύμμαχο της Αγγλίας, Γαλλία.

«Η “Ηχώ των Παρισίων” εκφράζει σοβαρωτάτας αμφιβολίας περί του αν ο Άγγλος Πρωθυπουργός κ. Μακδόναλδ θα επιτυχή ποτέ εκ μέρους της μπολσεβικής Κυβερνήσεως της Μόσχας, τας εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης, τας οποίας αναμφισβητήτως θα περιμένη εκ της αναγνωρίσεως αυτής.

»Ο “Γαλάτης” υπενθυμίζει ότι και η Ιταλία επρόκειτο ν’ αναγνωρίση τα Σοβιέτ ως νόμιμον Κυβέρνησιν της Ρωσσίας και ότι από εβδομάδος ήδη διεξάγονται σχετικαί διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρώμης και Μόσχας.

»Τονίζει όμως ότι η ιταλική Κυβέρνησις πριν η προβή εις την αναγνώρισιν των Σοβιέτ έκρινε φρονιμον να εξασφαλίση προηγουμένως τα υλικά ωφελήματα, τα οποία επρόκειτο να έχη από την αναγνώρισιν, ενώ η βρεττανική κυβέρνησις επροτίμησε την ηθικήν εντύπωσιν από τα υλικά ωφελήματα».