Εκλογές με deepfake, τρολ και κυβερνοστρατούς: Πώς τα social media μπορεί να κρίνουν το 2024

Με το 2024 να θεωρείται το μεγαλύτερο εκλογικό έτος όλων των εποχών σε παγκόσμιο επίπεδο, επιστήμονες και κυβερνήσεις προσπαθούν να προλάβουν ενδεχόμενες έξωθεν παρεμβάσεις με καμπάνιες παραπληροφόρησης και ψηφιακής λάσπης.

Ήδη από τον Οκτώβριο, η ευρωπαϊκή υπηρεσία κυβερνοασφάλειας ENISA προειδοποίησε ότι οι φετινές ευρωεκλογές κινδυνεύουν από deepfake εικόνες και βίντεο και fake news που παράγονται μαζικά με εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης.

Φόβοι εκφράζονται και για τις φετινές εκλογές στις ΗΠΑ, μετά τις ρωσικές διαδικτυακές εκστρατείες υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ στην αναμέτρηση του 2016.

Η νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες υποχρεώνει τις πλατφόρμες να παραδίδουν δεδομένα

Το θέμα αφορά όμως όλο τον πλανήτη, δεδομένου ότι το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε χώρες όπου οργανώνονται φέτος εκλογές.

Buzzers και τρολ

Λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές στην Ινδονησία στις 14 Φεβρουαρίου, στρατιές από ανθρώπους που πληρώνονται για να ποστάρουν αναρτήσεις στα social media βρίσκονται σε πυρετό. Στόχος τους, να επηρεάσουν το εκλογικό σώμα.

Στην Ινδονησία λέγονται buzzers, στις Φιλιππίνες τρολ και στη Μαλαισία «κυβερνοστρατιώτες» αναφέρει ο δικτυακός τόπος του Nature.

Εν μέσω του ψηφιακού θορύβου, η Άικα Άιντρις του Πανεπιστημίου Μόνας στη Τζακάρτα εξετάζει πώς η ρητορική μίσους και η παραπληροφόρηση επηρεάζουν το εκλογικό σώμα. Για παράδειγμα, ένα ψεύτικο βίντεο εμφάνιζε έναν υποψήφιο να μιλά κινέζικα και να δίνει την εντύπωση ότι συνδέεται με την Κίνα.

Μέχρι πέρυσι, η Άιντρις είχε δωρεάν πρόσβαση σε δεδομένα του X (πρώην Twitter) πλέον όμως η πλατφόρμα δεν προσφέρει ελεύθερη πρόσβαση σε ερευνητές και η ίδια δεν μπορεί να καλύψει το κόστος. Πλέον βασίζεται σε συνεργάτες της σε πλούσιες χώρες που της στέλνουν δεδομένα.

Xρηματοδότες διστάζουν να διαθέσουν κονδύλια για έρευνες που αφορούν την παραπληροφόρηση, φοβούμενοι τις αντιδράσεις των εταιρειών τεχνολογίας

Σε όλο τον κόσμο, επιστήμονες λένε ότι είναι σήμερα πιο δύσκολο από ποτέ να εκτιμηθεί η επίδραση της ΑΙ και των fake news στις εκλογές.

«Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μάθουμε λιγότερα για το τι συνέβη 2024 από ό,τι μάθαμε για το 2020» λέει ο Τζόσουα Τάκερ, κοινωνικός επιστήμονας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.

Περισσότερη αισιοδοξία εκφράζεται στην Ευρώπη, όπου εννέα χώρες κατεβαίνουν φέτος σε εθνικές εκλογές.

Μετά το πάθημα του 2016, το αμερικανικό εκλογικό σύστημα έχει λόγο να φοβάται τις έξωθεν παρεμβάσεις (Reuters)

Οι ελπίδες στην Ευρώπη

Από τις 17 Φεβρουαρίου, η νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA) τίθεται σε ισχύ για τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Μεταξύ άλλων προβλέπει ότι οι πλατφόρμες να προσφέρουν σε εξουσιοδοτημένους ερευνητές πρόσβαση σε δεδομένα για την εκτίμηση του συστημικού κινδύνου των social media στην Ευρώπη.

«Έχω μεγάλες ελπίδες για το DSA» λέει ο Φιλίπ-Λόρενζ Σπριν, κοινωνικός επιστήμονας του Ινστιτούτου «Μαξ Πλανκ» για τη Ανθρώπινη Ανάπτυξη στο Βερολίνο.

Όταν όμως ο Σπριν υπέβαλε αίτηση στο Χ για πρόσβαση σε δεδομένα, όπως προβλέπει ο νόμος, η εταιρεία του ζήτησε να εξηγήσει πώς οι έρευνές του σχετίζονται με συστημικούς κινδύνους που αφορούν, μεταξύ άλλων, τη δημόσια υγεία, τη διάδοση παράνομου περιεχομένου και την υπονόμευση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην ΕΕ. Ο ερευνητής ακόμα δεν έχει λάβει απάντηση.

Παρόλα αυτά, ο ευρωπαϊκός νόμος θα μπορούσε να ενθαρρύνει κι άλλες χώρες να λάβουν ανάλογα μέτρα. «Είναι μια πόρτα που ανοίγει» λέει η Μαρί Ελίζαμπεθ Γκράμπε, η οποία μελετά θέματα παραπληροφόρησης στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης στη Μασαχουσέτη.

Ανησυχεί όμως ότι οι χρηματοδότες μελετών διστάζουν να διαθέσουν κονδύλια για έρευνες που αφορούν την παραπληροφόρηση, φοβούμενοι τις αντιδράσεις των εταιρειών τεχνολογίας ή και ενδεχόμενες προσφυγές.

Εναλλακτικές προσεγγίσεις

Παρόλα αυτά, οι ερευνητές που εξετάζουν το θέμα πληθαίνουν σε όλο τον κόσμο και αναζητούν νέες προσεγγίσεις.

Για παράδειγμα, κάποιοι ζητούν από χρήστες να παραδώσουν οικειοθελώς τα δεδομένα τους, ενώ άλλοι στρέφονται σε ποιοτικές μεθόδους όπως οι στοχευμένες συνεντεύξεις με χρήστες κοινωνικών δικτύων.

Ο Τάκερ, ο κοινωνιολόγος του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, έχει πραγματοποιήσει πειράματα στα οποία πλήρωσε εθελοντές ένα μικρό ποσό προκειμένου να σταματήσουν να χρησιμοποιούν μια συγκεκριμένη πλατφόρμα για ένα διάστημα, προκειμένου να εκτιμηθεί στη συνέχεια με ερωτηματολόγια το πώς επηρεάστηκε η έκθεσή τους στην παραπληροφόρηση και η ικανότητά τους να διακρίνουν την αλήθεια από το ψέμα.

Ο ερευνητής πραγματοποίησε τέτοια πειράματα στη Βοσνία, την Κύπρο και τη Βραζιλία και σκοπεύει να τα επεκτείνει στη Νότια Αφρική, την Ινδία και το Μεξικό, χώρες που κατεβαίνουν φέτος σε εκλογές.

Τα δεδομένα θα δείξουν αν τα ευρήματα προηγούμενων μελετών στις ΗΠΑ μπορεί να ισχύουν και σε άλλες χώρες ή αν υπάρχουν διαφορές.

Το σίγουρο πάντως είναι ότι, ελλείψει συγκεντρωτικών και αξιόπιστων δεδομένων για τις πηγές και την επίδραση της παραπληροφόρησης, η προσπάθεια πρέπει να ενταθεί.