Οι τοίχοι του κατέρρευσαν και ο μιναρές του έπεσε: το τζαμί Omari της Γάζας παραμένει όρθιο αλλά πολύ φθαρμένο. Γύρω του, η ιστορική παλιά πόλη είναι επίσης ρημαγμένη.

Το τζαμί του 7ου αιώνα, γνωστό και ως Μεγάλο Τζαμί της Γάζας, το πιο διάσημο τζαμί της πόλης και ο περίγυρός του ήταν ένα κομβικό σημείο για την ιστορία και τον πολιτισμό του παλαιστινιακού θύλακα, αλλά οι ζημιές που προκλήθηκαν κατά τη διάρκεια των 100 και πλέον ημερών των ισραηλινών βομβαρδισμών εξαπλώνονται σε ολόκληρη την πόλη.

Η Unesco έχει προειδοποιήσει ότι κινδυνεύουν να καταστραφούν και άλλα μνημεία, συμπεριλαμβανομένου ενός από τα παλαιότερα χριστιανικά μοναστήρια της περιοχής, του συγκροτήματος του Αγίου Ιλαρίωνα, το οποίο, όπως είπε, δεν έχει ακόμη πληγεί, αλλά βρίσκεται σε περιοχή με σφοδρές πολεμικές συγκρούσεις

Για τους λίγους Παλαιστίνιους που έχουν απομείνει και τον πολύ μεγαλύτερο αριθμό εκτοπισμένων που ελπίζουν να επιστρέψουν, ο πολιτισμός και η ιστορία έχουν μετατραπεί σε αναμνήσεις.

«Τα πολιτιστικά αγαθά δεν είναι στρατιωτικές υποδομές»

«Η πόλη είναι μια πόλη-φάντασμα, οι άνθρωποι κυκλοφορούν με χλωμά πρόσωπα και η ψυχή τους είναι κατάκοπη αφού έχουν βιώσει αυτόν τον πόλεμο. Αν περπατήσετε στην παλιά πόλη της Γάζας, θα αναπολήσετε μόνο τις αναμνήσεις και θα νιώσετε αηδία και θλίψη για το μέγεθος της καταστροφής των πολιτιστικών και θρησκευτικών χώρων», δήλωσε ο Bader Alzaharna, ο οποίος ζει στην πόλη της Γάζας παρά την οξύτητα της χερσαίας επιχείρησης του Ισραήλ στην περιοχή.

«Η παλιά πόλη της Γάζας, η οποία ήταν γεμάτη πολιτιστικά μνημεία, είναι γκρίζα και συννεφιασμένη. Περπατώντας στη Γάζα νιώθουμε σαν να βρισκόμαστε σε μια ταινία, σε μια φανταστική ιστορία, σε μια φαντασίωση. Το σκηνικό είναι αποστομωτικό».

Η Unesco, ο οργανισμός του ΟΗΕ που είναι αρμόδιος για την προστασία του πολιτισμού, λέει ότι έχει διαπιστώσει ζημιές σε τουλάχιστον 22 μνημεία, μεταξύ των οποίων τζαμιά, εκκλησίες, ιστορικά σπίτια, πανεπιστήμια, αρχεία και τον αρχαιολογικό χώρο του λιμανιού Αντεντόν, του πρώτου γνωστού θαλάσσιου λιμανιού της Γάζας.

Ο οργανισμός δήλωσε ότι είχε δεχθεί αναφορές για ζημιές σε άλλες τοποθεσίες, αλλά δεν ήταν σε θέση να τις επαληθεύσει με τα υπάρχοντα μέσα, κυρίως με δορυφορικές εικόνες, λόγω των συγκρούσεων.

«Είναι μια τεράστια καταστροφή της κληρονομιάς για να αποσυνδεθεί σκόπιμα ο λαός της Γάζας από τη γη του. Είναι σημαντικό να διατηρηθεί και να αποκατασταθεί. Όταν σταματήσει ο πόλεμος, θα υπάρξει ανάγκη να αξιολογηθεί τι έχει καταστραφεί»

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του παλαιστινιακού υπουργείου Πολιτισμού σχετικά με τις ισραηλινές ζημιές στην παλαιστινιακή κληρονομιά, οι βομβαρδισμοί του Ισραήλ στη Γάζα κατέστρεψαν 207 κτίρια πολιτιστικής ή ιστορικής σημασίας, συμπεριλαμβανομένων 144 στην παλιά πόλη και 25 θρησκευτικά μνημεία.

Στις ζημιές συμπεριλαμβάνονται επίσης ένα αρχαίο ρωμαϊκό νεκροταφείο και το πολεμικό νεκροταφείο της Κοινοπολιτείας, όπου έχουν ταφεί περισσότεροι από 3.000 Βρετανοί και στρατιώτες της Κοινοπολιτείας που σκοτώθηκαν σε μάχες κατά τη διάρκεια του πρώτου και του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου.

Η Unesco έχει προειδοποιήσει ότι κινδυνεύουν να καταστραφούν και άλλα μνημεία, συμπεριλαμβανομένου ενός από τα παλαιότερα χριστιανικά μοναστήρια της περιοχής, του συγκροτήματος του Αγίου Ιλαρίωνα, το οποίο, όπως είπε, δεν έχει ακόμη πληγεί, αλλά βρίσκεται σε περιοχή με σφοδρές πολεμικές συγκρούσεις.

«Η Unesco ανησυχεί βαθύτατα για τις ζημιές σε πολιτιστικά και ιστορικά μνημεία στη Γάζα. Ενώ οι ανθρωπιστικές επείγουσες ανάγκες αποτελούν εύλογη προτεραιότητα, η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλες τις μορφές της – καθώς και η προστασία των εκπαιδευτικών υποδομών και των δημοσιογράφων – πρέπει επίσης να διασφαλιστεί, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, το οποίο ορίζει ότι τα πολιτιστικά αγαθά δεν είναι στρατιωτικές υποδομές», δήλωσε ο οργανισμός.

«Θα κουβαλάω θλίψη σε όλη μου τη ζωή»

Ο Wissam Nassar, φωτογράφος που κάλυψε αρκετούς πολέμους στη Γάζα αλλά και κατέγραψε την κουλτούρα της, δήλωσε ότι οι ζημιές στο τζαμί Omari και στον περιβάλλοντα χώρο του τον άγγιξαν προσωπικά λόγω του χρόνου που πέρασε εκεί. «Αυτό το τζαμί κατέχει μια ξεχωριστή θέση για κάθε Παλαιστίνιο στη Γάζα, καθώς αποτελούσε σημείο συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού και τόπο λατρείας και ανάγνωσης του Κορανίου. Όντας φωτογράφος, έχει μια ιδιαίτερη σημασία για μένα, καθώς αποτύπωσα πολλές στιγμές και εμπειρίες μέσα σε αυτό το τζαμί», δήλωσε ο Nassar.

Ο Nassar, ο οποίος ζει τώρα στον Καναδά, δήλωσε ότι θυμάται να επισκέπτεται την παλιά πόλη, συμπεριλαμβανομένων των κατεστραμμένων πλέον τουρκικών λουτρών, τόσο ως φωτογράφος όσο και στην προσωπική του ζωή. Είπε ότι οι καταστροφές σε χριστιανικά μνημεία, όπως το συγκρότημα της ορθόδοξης εκκλησίας του Αγίου Πορφυρίου, κοντά στο τζαμί Omari, ζημίωσαν επίσης την ποικιλομορφία της Γάζας.

«Ως φωτογράφος θα κουβαλάω θλίψη σε όλη μου τη ζωή, επειδή αυτά τα ιστορικά κτίρια είναι δύσκολο να αποκατασταθούν και η απώλειά τους είναι αναντικατάστατη. Θα τα θυμάμαι σε κάθε στιγμή, καθώς έχουμε χιλιάδες αναμνήσεις μέσα σε αυτά τα μέρη. Ωστόσο, τη μεγαλύτερη θλίψη θα την αισθάνομαι όταν κοιτάζω τις φωτογραφίες που τράβηξα μέσα σε αυτούς τους αρχαιολογικούς χώρους».

«Δυστυχώς, το Ισραήλ κατέστρεψε οτιδήποτε όμορφο στη Γάζα. Το Ισραήλ είχε στόχο να καταστρέψει όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και πέτρες, υποδομές και ιστορικά κτίρια, θέλοντας να εξαλείψει την ανθρώπινη ζωή και την πολιτιστική κληρονομιά».

«Ο λαός της Γάζας και η γη του»

Η υπόθεση της Νότιας Αφρικής στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης που κατηγόρησε το Ισραήλ για γενοκτονία, η οποία οδήγησε το δικαστήριο να διατάξει το Ισραήλ να αποτρέψει τα στρατεύματά του από το να προβούν σε πράξεις που θα μπορούσαν να συνιστούν γενοκτονία, περιελάβανε κατηγορίες ότι το Ισραήλ είχε βάλει στο στόχαστρο τον παλαιστινιακό πολιτισμό.

Κατηγόρησε επίσης το Ισραήλ για την καταστροφή σύγχρονων μουσείων και πολιτιστικών ιδρυμάτων και για την απειλή του «πολιτιστικού δυναμικού» της Γάζας μέσω της καταστροφής σχολείων, καθώς και για τη δολοφονία δημοσιογράφων, δασκάλων και διανοουμένων.

Ο Isber Sabrine, επικεφαλής της ΜΚΟ Heritage for Peace, δήλωσε ότι η ζημιά που προκλήθηκε στην κληρονομιά της Γάζας θα είναι μόνιμη και ξεπερνά κατά πολύ τα φυσικά κτίρια. Αυτό που έγινε σε θρησκευτικούς χώρους, είπε, θα επηρεάσει την κοινωνική ζωή τόσο των μουσουλμάνων όσο και των χριστιανών και θα χρειαστεί πολύς καιρός για να αποκατασταθεί.

«Η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς στη Γάζα είναι επίσης η καταστροφή των παραδόσεων, είναι επίσης η καταστροφή των συνηθειών τους, του πολιτισμού τους», δήλωσε ο Sabrine.

«Είναι μια τεράστια καταστροφή της κληρονομιάς για να αποσυνδεθεί σκόπιμα ο λαός της Γάζας από τη γη του. Είναι σημαντικό να διατηρηθεί και να αποκατασταθεί. Όταν σταματήσει ο πόλεμος, θα υπάρξει ανάγκη να αξιολογηθεί τι έχει καταστραφεί».

Με πληροφορίες από Guardian | Κεντρική φωτογραφία θέματος: REUTERS/Ibraheem Abu Mustafa

Headlines