Οδοιπορικό του in στα χαλάσματα της Τουρκίας ένα χρόνο μετά τον φονικό σεισμό

«Ξύπνησα και το χώμα των ονείρων έλειπε κάτω απ’ το κρεβάτι μου. Μια τυφλή στήλη στάχτης ταλαντευόταν στη μέση της νύχτας, και σε ρωτάω: πέθανα;», θα εγραφε ο Πάμπλο Νερούδα στο ποίημα του «Σεισμός» από την ποιητική του συλλογή Canto General.

Σήμερα ολοκληρώνεται ένα έτος από τους καταστροφικούς σεισμούς που χτύπησαν την Τουρκία τον Φλεβάρη του 2023 και ο στίχος του Νερούδα αποτελεί μια πραγματικότητα για όσους έζησαν την καταστροφή και την τραγωδία που αυτή έφερε. 

Στις 6 Φεβρουαρίου του 2023 τρεις ισχυρές σεισμικές δονήσεις χτυπούν ανελέητα τη νότια Τουρκία. Οι περιοχές που κυρίως επηρεάζονται είναι το Καχραμανμαράς, το Γκαζιαντέπ και το Χατάι. Οι δονήσεις κυμαίνονται από 6,5 έως 7,5 ρίχτερ, ενώ ακολουθεί πλήθος μετασεισμών μικρότερης έντασης.

Σε δευτερόλεπτα μετατρέπονται ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα σε συντρίμμια, και σε αυτά θάβονται και οι οι άνθρωποι που βρίσκονταν μέσα στα κτίρια. Ολόκληρες οικογένειες εξαφανίζονται, ενώ οι ζωές των κατοίκων των περιοχών που επηρεάστηκαν έμελλε να αλλάξουν για πάντα. 

Κτίριο έχει καταρρεύσει κοντά στο λιμάνι του Ισκεντερούν, 2/2/2024.

Τα σωστικά συνεργεία για εβδομάδες πυρετωδώς προσπαθούν να απεγκλωβίσουν κόσμο κάτω από τόνους μπάζων. Συνολικά 55.537 άνθρωποι είναι νεκροί, ενώ οι τραυματίες ανέρχονται σε 107.213. Το ψυχικό τραύμα είναι ανυπολόγιστο. 

Μια ιστορία «επιτυχίας»

Στην Τουρκία βρεθήκαμε την Τετάρτη 31 Ιανουαρίου καλεσμένοι από το γραφείο Επικοινωνίας της τουρκικής προεδρίας μαζί με εκπροσώπους του Τύπου απ’ όλο τον κόσμο και φυσικά από την Τουρκία. Σε ένα ταξίδι για τα ΜΜΕ από τα πολλά που διοργανώνονται κατά καιρούς, όταν η Άγκυρα θεωρεί ότι έχει κάτι θετικό να δηλώσει. Στην προκειμένη περίπτωση να δούμε και να αποτυπώσουμε το «θαύμα» της ανοικοδόμησης μετά τους καταστροφικούς σεισμούς. Το πρόγραμμα βαρύ και ελεγχόμενο, καθώς και οι πρόθυμοι να μιλήσουν. Ωστόσο, δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει το γεγονός πως η Τουρκία, δεδομένου και του εύρους της καταστροφής, τα έχει πάει αρκετά καλά.

Είναι 1 Φλεβάρη και ξεκινάμε νωρίς το πρωί για το κτίριο της τοπικής κυβέρνησης του Γκαζιαντέπ. Από το παράθυρο του λεωφορείου που μας μετέφερε βλέπουμε μια πόλη ζωντανή, μια πόλη που κινείται με τους κατοίκους της να έχουν ξεκινήσει μια νέα μέρα. Αφού ενημερωθήκαμε από τον τοπικό κυβερνήτη Κεμάλ Τσεμπέρ, για τις προσπάθειες που έγιναν και γίνονται ακόμα στην περιοχή για ανακούφιση των πληγέντων, ξεκινήσαμε για ένα τετράγωνο εμπορικών καταστημάτων έξω από την πόλη, στην περιοχή Νούρνταγι. Πολλά δις δαπανώνται, με τη βοήθεια της Παγκόσμιας Τράπεζας για τη στήριξη των επιχειρήσεων.

Στη μέση ο κυβερνήτης του Γκαζιαντέπ Κεμάλ Τσεμπέρ παραχωρεί συνέντευξη Τύπου για διεθνή ΜΜΕ, 1/2/2024.

Στη διαδρομή η καταστροφή είναι εμφανής. Οικοδομικά τετράγωνα έχουν μετατραπεί σε οικόπεδα, στα οποία όμως παραμένουν μπάζα και σίδερα, αφού η αναγκαία συγκομιδή των μπαζών δεν έχει ολοκληρωθεί. Η περιοχή έμοιαζε με ξεχασμένη πόλη, ενώ πολλοί άνθρωποι μάζευαν από τα χαλάσματα σίδερα και άλλα υλικά για σκραπ. Μικρά παιδιά παίζουν στα κουφάρια των κτιρίων, τα οποία φαίνεται να έχουν γίνει για τους κατοίκους πια κομμάτι της ζωής τους.

Φτάνοντας στα προσφάτως κατασκευασμένα καταστήματα, παρατηρεί κανείς μια αντίφαση. Το τετράγωνο των καταστημάτων είναι πλακόστρωτο, καθαρό, με φυτεμένα δενδρύλλια και κιόσκια για να κάθονται οι άνθρωποι, θυμίζοντας ακόμα και αντίστοιχα τετράγωνα σε χώρες της βόρειας Ευρώπης ή της Αμερικής. Από την άλλη μεριά, ακριβώς στην άλλη πλευρά του δρόμου, ο οικισμός των κοντέινερ όπου διαβιούν οι σεισμόπληκτοι.

Εκεί οι άνθρωποι έχουν βασικές υποδομές, αλλά οι συνθήκες είναι δύσκολες. Οικογένειες στριμώχνονται σε ελάχιστα τετραγωνικά. Άνθρωποι με τους οποίους καταφέραμε να συνομιλήσουμε μας είπαν πως οι αρχικές συνθήκες διαβίωσης τις πρώτες μέρες μετά τον σεισμό ήταν πολύ δύσκολες. Το κρύο, η βροχή και ο συνεχής φόβος των μετασεισμών καθιστούσαν μια αβάσταχτη καθημερινότητα. 

Σκηνές προσωρινής διαμονής στο Νούρνταγι, 1/2/2024.

Οι άνθρωποι στους καταυλισμούς αν και φαίνεται να μην φοβούνται πλέον, είναι εμφανώς ταλαιπωρημένοι. Άνθρωποι με παλιά ρούχα, συχνά ανεπαρκή για τον χειμώνα της περιοχής τριγυρνούν στους καταυλισμούς. Το ψυχικό τραύμα είναι μεγάλο. Το σοκ του σεισμού, καθώς και ο πόνος για τους ανθρώπους που θάφτηκαν στα ερείπια έχουν αποτυπωθεί ανεξίτηλα στη συλλογική μνήμη. 

Ηλικιωμένη γυναίκα περπατά στον καταυλισμό του Νούρνταγι 1/2/2024.

Τα επίσημα στοιχεία σε σχέση με το μέγεθος των καταυλισμών, αναφέρονται σε 215.195 κοντέινερ σε 414 τοποθεσίες, εξοπλισμένα με υποδομές, υπηρεσίες ασφαλείας, κοινωνικές εγκαταστάσεις (σχολεία, τζαμιά, παιδικές χαρές, κινητές κουζίνες, χώρους υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης), καθώς επίσης και κέντρα υγείας.

Παιδική χαρά στον καταυλισμό του Νούρνταγι, 1/2/2024.

Αφήνοντας πίσω μας τα κοντέινερ του Γκαζιαντέπ, κατευθυνθήκαμε προς το νέο συγκρότημα πολυκατοικιών της περιοχής. Υπερσύγχρονα τεράστια κτίρια, όμοια μεταξύ τους, κατά το πρότυπο της TOKi, της Διοίκησης Οικιστικής Ανάπτυξης της Τουρκικής Δημοκρατίας. Κτίρια αξιοθαύμαστα, σύγχρονα που θα δοθούν, σύμφωνα με τους αρμόδιους, πλήρως εξοπλισμένα στους κατοίκους.

Κτίρια της TOKi στο Γκαζιαντέπ που πρόκειται να στεγάσουν σεισμόπληκτους, 1/2/2024.

Σύμφωνα με τα στοιχεία 307.000 σπίτια είναι υπό κατασκευή σε πληγείσες πόλεις και χωριά, με επιδόματα και δάνεια να χρηματοδοτούν την προσπάθεια. Υλικοτεχνική υποδομή, μαζί με μια οικονομική ενίσχυση της τάξεως των 51 δις τουρκικών λιρών από το υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών της Τουρκίας και την Παγκόσμια Τράπεζα, αποτελούν μια ισχυρή βάση για την ανοικοδόμηση. 

Δεύτερη μέρα και φεύγουμε για το Ισκέντερουν στην περιφέρεια του Χατάι. Η διαδρομή είναι εφιαλτική. Όπου και να γυρίσει κανείς βλέπει κατεστραμμένα κτίρια. Ολόκληροι λόφοι από μπάζα στο μέγεθος πολυώροφου κτιρίου έχουν δημιουργηθεί, ενώ θέσεις στις οποίες προηγουμένως υπήρχαν κτίσματα χρησιμοποιούνται ως αποθετήρες μπαζών και δημιουργίας υλικών για χτίσιμο. Επιχειρήσεις κλειστές, επιχειρήσεις και αποθήκες σε κοντέινερ και προκατ είναι λίγα από τα πράγματα που συναντά κανείς όσο προχωρά στην περιοχή. 

Κατεστραμμένα κτίρια στο Ισκέντερουν, 2/2/2024.

Δεύτερος καταυλισμός. Επιχειρούμε να προχωρήσουμε προς τα κοντέινερ και ένας αστυνομικός με πολιτικά, ευγενικά μας αποτρέπει. Ένας ηλικιωμένος σε αμαξίδιο, γεμίζει ένα μεγάλο μπουκάλι νερό από τις βρύσες και εν συνεχεία προχωρά προς τον καταυλισμό. Τουρκικά τηλεοπτικά συνεργεία αλλά και δημοσιογράφοι του γκρουπ από πολλές χώρες του κόσμου βρίσκονται στην αίθουσα εκδηλώσεων του καταυλισμού και εκεί όπως μας είπαν, έπρεπε να βρισκόμαστε κι εμείς. Εκεί, σεισμόπληκτοι πρόθυμοι να μας μιλήσουν. Τα μικρόφωνα συρρέουν και οι κάμερες γράφουν όσο ένα ιδιότυπο «success story» ξετυλίγεται μπροστά στους τηλεοπτικούς φακούς.

Ηλικιωμένος ΑΜΕΑ εφοδιάζεται με νερό από τις βρύσες στον καταυλισμό του Ισκέντερουν, 2/2/2024.

Ξαναμπαίνουμε στα λεωφορεία μας και κατευθυνόμαστε αυτή τη φορά σε ένα εργοτάξιο κατασκευής νέων σπιτιών. Μας υποδέχεται μια ομάδα εργατών που συνεχίζει τις εργασίες της μακριά από τα σπίτια που θα επισκεπτόταν η δημοσιογραφική αποστολή, ενώ μαζί μας βρίσκεται μια ομάδα μηχανικών που οι περισσότεροι κρατούν τοπογραφικά όργανα. Περιηγούμαστε λίγο στις οικοδομές και αφού τραβηχτούν τα απαραίτητα πλάνα, αποχωρούμε.

Μηχανικοί και εργάτες σε εργοτάξιο κατασκευής νέων κατοικιών στο Ισκέντερουν, 2/2/2024.

Η προσπάθεια ανοικοδόμησης όπως πληροφορηθήκαμε από τις αρμόδιες αρχές, περιλαμβάνει το χτίσιμο από την αρχή ολόκληρων κοινοτήτων. Μόνιμες κατοικίες, αγροικίες, αποθήκες, χώροι εργασίας, μαγαζιά, χώροι άθλησης και πολιτισμού κατασκευάζονται από την αρχή. Το ίδιο και οι υποδομές. Η Τουρκία άλλωστε θεωρείται μια τεράστια κατασκευαστική δύναμη.

Άποψη κατασκευής κατοικιών στο Ισκέντερουν, 2/2/2024.

Λίγη ώρα από το εργοτάξιο, βρίσκεται το λιμάνι του Ισκέντερουν. Εκεί, δύο μεγάλα πλοία είναι αγκυροβολημένα. Πλοία που αρχικά χρησίμευσαν ως σταθμοί ενέργειας, αφού μετά τον σεισμό η περιοχή δεν είχε ρεύμα, ενώ τώρα τουλάχιστον ένα από αυτά το οποίο και επισκεφτήκαμε, έχει μετατραπεί σε πλωτό σχολείο και κέντρο διαμονής, χωρητικότητας περίπου 2.000 ατόμων. Καλοστρωμένα κρεβατια, θέα στο λιμάνι και στον κόλπο της Αλεξανδρέττας. Παντού φωτογραφίες και σημαίες που έφεραν το πρόσωπο του εθνικού ήρωα και ηγέτη της Τουρκίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. 

Ξενώνες στο πλοίο Karadeniz Lifeship Rauf Bey στο λιμάνι της Αλεξανδρέττας, 2/2/2024.

Σχολική αίθουσα στο πλοίο Karadeniz Lifeship Rauf Bey στο λιμάνι της Αλεξανδρέττας, 2/2/2024.

Σχολική αίθουσα στο πλοίο Karadeniz Lifeship Rauf Bey με θέα το λιμάνι της Αλεξανδρέττας, 2/2/2024.

Στο λιμάνι, μεγάλοι όγκοι πέτρας βρίσκονται σε παραπάνω από 3 μεγάλες σωρούς. Φορτηγά μπαινοβγαίνουν εκεί όλη μέρα. Φτάνουν στο τέρμα του λιμανιού και με τη βοήθεια ενός γερανού ξεφορτώνουν μπάζα, χώμα και άμμο στη θάλασσα, πραγματοποιώντας εργασίες ανακατασκευής. Απέναντι από τα πλοία, μισογκρεμισμένα κτίρια, κατεστραμμένες προσόψεις, πεσμένες οροφές. Νιώθει κανείς πως τα χαλάσματα στο Ισκέντερουν μιλάνε. Όπως περνάς απ’ έξω, προσπαθείς να φανταστείς πώς θα ήταν για τους κατοίκους της πόλης εκείνη η μέρα, πώς θα ήταν το κτίριο δευτερόλεπτα πριν τον σεισμό, τί χρώμα να είχε, πόσοι άνθρωποι έμεναν ή εργάζονταν εκεί. 

Κατεστραμμένο κτίριο στην Αντάκια, 2/2/2024.

Γύρω από το λιμάνι της Αλεξανδρέττας, η καθημερινότητα προχωράει. Εργαζόμενοι μπαινοβγαίνουν στην περιοχή για την αποκατάσταση, άλλοι περνούν για να πάνε στη δουλειά τους, φορτηγά με οικοδομικά υλικά παντού και οι ρυθμοί φαίνονται κανονικοί. 

Αναχωρούμε για την Αντάκια. Εκεί, στο κτίριο της τοπικής κυβέρνησης, στο κτίριο της Περιφέρειας όπως θα λέγαμε εμείς, ο κυβερνήτης του Χατάι, Μουσταφά Μασατλί, επρόκειτο να παραχωρήσει συνέντευξη Τύπου στην τουρκική γλώσσα, με μετάφραση στα αγγλικά για τους ξένους δημοσιογράφους. Όσες συνεντεύξεις Τύπου παρακολουθήσαμε φάνηκε περισσότερο να έχουν οργανωθεί για τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, σαν οι Τούρκοι αξιωματούχοι να είχαν μια κάποια ανάγκη να απευθυνθούν περισσότερο στο εσωτερικό της χώρας για όσα είχαν πράξει μέχρι εκείνη τη στιγμή, με τα ξένα ΜΜΕ να ενημερωνόμαστε κάπως «παράλληλα». Άλλωστε η χώρα βρίσκεται σε προεκλογικό πυρετό αναμένοντας τις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου.

Ο κυβερνήτης του Χατάι, Μουσταφά Μασατλί παραχωρεί συνέντευξη Τύπου για εγχώρια και διεθνή ΜΜΕ στο κυβερνείο του Χατάι, 2/2/2024.

Στο Χατάι, ακριβώς δίπλα σε άλλον έναν καταυλισμό, βρίσκεται το νέο εκπαιδευτικό νοσοκομείο. Ένα τριώροφο κτίριο, σιδηροκατασκευή, πλήρως εξοπλισμένο, το οποίο φτιάχτηκε μέσα σε έναν χρόνο. Όπως ενημερωθήκαμε υπάρχουν άλλα δύο νοσοκομεία, μικρότερα σε μέγεθος, τα οποία χτίστηκαν σε χρόνο ρεκόρ δύο μηνών για να καλύψουν τις ανάγκες των περιοχών, όταν τα προηγούμενα κτίρια κατέρρευσαν. 

Η πρόσοψη του εκπαιδευτικού νοσοκομείου Başhekimlik στο Χατάι, 2/2/2024.

Σε κάθε περίπτωση, θα μπορούσε κανείς να πει με σαφήνεια ότι η Τουρκία έχει επιδείξει αξιοσημείωτη πρόοδο στην ανοικοδόμηση του μέλλοντος των πολιτών της που επλήγησαν από τον σεισμό. Οι περίπλοκες συνθήκες της ανάκαμψης περιλαμβάνουν όχι μόνο την ανοικοδόμηση των υποδομών αλλά και την συναισθηματική, οικονομική και κοινωνική ανάκαμψη. Η παγκόσμια ανταπόκριση, που ξεκίνησε πριν από ένα χρόνο, εξακολουθεί να έχει αντίκτυπο στις συνεχόμενες προσπάθειες για παροχή παρηγοριάς, υποστήριξης και ελπίδας.

Μέλλον μετ’ εμποδίων

Ωστόσο, παρά την ομολογουμένως σημαντική πρόοδο, δεν είναι όλα ρόδινα. Οι συνθήκες διαβίωσης στους καταυλισμούς των κοντέινερ, ακόμα και αν αυτά έχουν βασικές υποδομές, είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Οι άνθρωποι επανειλημμένα μας είπαν ότι περιμένουν το πότε θα μπουν στα νέα σπίτια τους.

Καταυλισμός σεισμοπλήκτων στο Γκαζιαντέπ, 1/2/2024.

Ωστόσο τόνιζαν συχνά ότι είναι ευγνώμονες που μετά από μια τέτοια καταστροφή βρίσκονται τουλάχιστον στα κοντέινερ. Ο χρόνος στους καταυλισμούς φαντάζει να κυλάει πιο αργά. Οι σεισμόπληκτοι όμως κάνουν υπομονή και οι κοινότητες φαίνεται να παραμένουν μέχρι στιγμής δυνατές. Το αν οι προσδοκίες τους θα διαψευστούν βρίσκεται στα χέρια της τουρκικής κυβέρνησης. 

Παιδιά που διαμένουν στον καταυλισμό σεισμοπλήκτων του Νούρνταγι, 1/2/2024.

Πέραν από τους καταυλισμούς όμως, ζητήματα παραμένουν και στις πόλεις. Το Χατάι θυμίζει βομβαρδισμένη περιοχή. Όπως είδαμε, πολλά από τα κτίρια που έχουν καταστραφεί δεν έχουν κατεδαφιστεί, ακόμα και αν τα συνεργεία εργάζονται νυχθημερόν για αυτόν το σκοπό. Τα μπάζα παραμένουν στα οικόπεδα να θυμίζουν ότι κάποτε εδώ υπήρχε ζωή, επαναφέροντας όμως μαζί με την όψη τους και το συλλογικό τραύμα.

Κτίριο, μέρος του οποίου έχει καταρρεύσει στην Αντάκια, 2/2/2024.

Η πρόσβαση στα κατεστραμμένα κτίρια σε πολλές περιπτώσεις είναι ελεύθερη, πράγμα το οποίο εγκυμονεί κινδύνους για τραυματισμούς, ακόμα και για θανάτους. Άνθρωποι ανάβουν φωτιά κοντά στα κατεστραμμένα κτίρια στο Χατάι για να ζεσταθούν. Ένα χρόνο μετά, τα ερείπια έχουν γίνει κομμάτι της όψης της πόλης. Ένα σύννεφο σκόνης αιωρείται επίσης πάνω από την Αντάκια, καθώς τα συνεργεία γκρεμίζουν, κόβουν και σπάνε νυχθημερόν. 

Άνθρωποι ανάβουν φωτιά για να ζεσταθούν κοντά στα χαλάσματα, 2/2/2024.

Ερωτήματα εγείρονται όμως και για το αν οι Τούρκοι εργολάβοι τελικά θα συμμορφωθούν με τους κανόνες και οι νέες κατασκευές θα τηρούν τις απαραίτητες αντισεισμικές προδιαγραφές ή αν σε έναν επόμενο σεισμό, η Τουρκία θα μιλά και πάλι για την «καταστροφή του αιώνα», όπως ονομάζουν οι ίδιοι τους σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου του 2023. Παράλληλα, αν και πολλοί άνθρωποι κατέληξαν στη φυλακή ή βρέθηκαν στο εδώλιο του κατηγορουμένου για κακοτεχνίες στα κτίρια των πληγεισών περιοχών, είναι απορίας άξιο αν η ίδια μοίρα επιφυλάσσεται και σε τυχόν πολιτικούς αξιωματούχους, επίσης υπεύθυνους για την τραγωδία.

Η γειτονική μας χώρα λοιπόν, έχει πλήθος ζητημάτων να επιλύσει. Όλα φαίνεται να αποτελούν μια μάχη με το χρόνο, καθώς η ανθρώπινη ανθεκτικότητα στις αντίξοες συνθήκες είναι πράγμα εύθραυστο και ενδεχομένως να αποτελέσει αγκάθι στα χέρια του Ερντογάν την επόμενη μέρα αλλά και να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην έκβαση των εκλογών του Μαρτίου. 

Σήμερα, που η Τουρκία βρίσκεται στο κατώφλι μιας νέας εποχής, τα σημάδια των σεισμών είναι ακόμα ορατά. Ωστόσο, είναι αλήθεια πως φωτίζονται από ένα πνεύμα ανθεκτικότητας και δύναμης της συλλογικής προσπάθειας. Τα συνεχιζόμενα έργα ανοικοδόμησης, η αναζωογόνηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και η πολιτιστική αποκατάσταση, όλα δείχνουν προς μια χώρα που επιδιώκει να σταθεί ξανά στα πόδια της και να οικοδομήσει ένα ισχυρότερο μέλλον.

Δρόμος που έχει υποστεί ζημιές στην Αντάκια 2/2/2024.

Ολόκληρος ο κόσμος έστρεψε το βλέμμα του στις πληγείσες περιοχές και η παγκόσμια κοινότητα έτεινε άμεσα χείρα βοηθείας στην πληγωμένη Τουρκία. Η διεθνής κοινότητα συσπειρώθηκε για να βοηθήσει τη χώρα στον μακρύ δρόμο της προς την ανάκαμψη, ενώ οι οικονομικές παροχές συνέβαλαν ως σανίδα σωτηρίας. Οι πράξεις παγκόσμιας αλληλεγγύης μας υπενθυμίζουν ότι ακόμη και στις πιο σκοτεινές στιγμές, η ανθρωπότητα μπορεί να δώσει τα χέρια, να αλληλοβοηθηθεί και να γιατρέψει πληγές. Είναι όμως η σειρά της Τουρκίας να αποδείξει αν μπορεί να ξεπεράσει τον εαυτό της.