Γιατί η τσίχλα δεν είναι πια cool – Οι νέοι τη σνομπάρουν

Ένας από τους ήχους που ακούγονται στο Grease, το μιούζικαλ του 1978 με τον Τζον Τραβόλτα και την Ολίβια Νιούτον Τζον, είναι το μάσημα της τσίχλας. Τα μέλη των Pink Ladies, μιας επαναστατικής κλίκας κοριτσιών λυκείου, εμφανίζονται επανειλημμένα στην οθόνη είτε καπνίζοντας είτε μασώντας τη ζαχαρωτή «φίλη» τους.

Στην ταινία, η τσίχλα ταυτίζει τους παραβάτες των κανόνων: Ήταν τόσο βασικός πυρήνας του Grease που ένας παραγωγός ισχυρίστηκε ότι παρήγγειλε 100.000 φύλλα τσίχλας για τους ηθοποιούς.

Το Grease έφτασε όταν η τσίχλα ήταν μέρος της εικόνας ενός νέου είδους έφηβου επαναστάτη στα τέλη της δεκαετίας του ’70: Ένας κομψός μαθητής που φοράει δερμάτινο μπουφάν, καπνίζει, μιλάει ανοιχτά για το σεξ και μασάει. Στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, η τσίχλα χρησίμευσε επίσης ως εξέχον σημαίνον στοιχείο για το θράσος ή τη σεξουαλικότητα σε ταινίες όπως Το Λιμάνι της Αγωνίας και το Pretty Woman, όπου η παρουσία της ξεκαθάρισε ότι οι χαρακτήρες του Μάρλον Μπράντο και της Τζούλια Ρόμπερτς, αντίστοιχα, δεν συμμορφώνονταν με τα κοινωνικά πρότυπα.

Τον τελευταίο καιρό, ωστόσο, οι άνθρωποι μασάνε λιγότερο

Από το 2009 έως το 2015, οι πωλήσεις των καταστημάτων μειώθηκαν κατά περίπου 4,7% ετησίως στη Βόρεια Αμερική. Η πανδημία στη συνέχεια ενέτεινε αυτή την τάση: Σήμερα, οι συνολικές πωλήσεις τσίχλας εξακολουθούν να είναι μειωμένες κατά περίπου 32 τοις εκατό από το 2018, σύμφωνα με στοιχεία που παρέχονται από την εταιρεία έρευνας καταναλωτών Circana. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Wrigley έκλεισε ένα από τα εργοστάσια τσίχλας της το 2016 και στα τέλη του περασμένου έτους, η Mondelez πούλησε τις επιχειρήσεις τσίχλας της (στις οποίες περιλαμβάνονταν οι Trident και Dentyne) στις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Ευρώπη.

Σε ένα επίπεδο, η πτώση της τσίχλας είναι απλώς ένα ακόμη αποτέλεσμα της πανδημίας. Οι άνθρωποι μασάνε τσίχλα όταν έρχονται σε στενή επαφή με άλλους, είπε ο Dan Sadler, διευθυντής της Circana που μελετά τα προϊόντα ζαχαροπλαστικής – έτσι, λιγότεροι άνθρωποι που πηγαίνουν σε χώρους εργασίας σημαίνει λιγότεροι άνθρωποι που μασάνε το προϊόν.

Ταυτόχρονα, το ηλεκτρονικό εμπόριο αποδείχθηκε πρόβλημα. Οι αγορές τσίχλας μοιάζουν με τις αγορές μιας μπάρας Kit Kat: Δεν την χρειάζεστε πραγματικά, αλλά μπορεί να μην έχετε τη θέληση να αρνηθείτε όταν βρίσκεται μπροστά σας στο ταμείο του σούπερ μάρκετ, ειδικά σε χαμηλό κόστος. Οι άνθρωποι απλά δεν ψωνίζουν τσίχλες με αυτόν τον τρόπο στο διαδίκτυο – μόνο το 2% των πωλήσεων τσίχλας γίνεται online, σύμφωνα με την Circana.

Το Grease έφτασε όταν η τσίχλα ήταν μέρος της εικόνας ενός νέου είδους έφηβου επαναστάτη στα τέλη της δεκαετίας του ’70: Ένας κομψός μαθητής που φοράει δερμάτινο μπουφάν, καπνίζει, μιλάει ανοιχτά για το σεξ και μασάει

Photo: Cowgirl Bubble Gum / Behance

Η τσίχλα έχει επίσης χάσει ένα ορισμένο πολιτιστικό κύρος

Σε μια προηγούμενη γενιά ταινιών, η τσίχλα ήταν ένδειξη μίνι επανάστασης. Ωστόσο, η σημερινή λαϊκή κουλτούρα έχει νέα σύμβολα εφηβικής ανυπακοής -και, ίσως πιο σημαντικό, έχει συνολικά λιγότερα καθολικά σύμβολα εξέγερσης.

Το μάσημα τσίχλας είναι μια αρχαία πρακτική και η σύνδεσή της με την ανατροπή προϋπήρχε του Τραβόλτα, του Μπράντο και της Ρόμπερτς κατά τουλάχιστον αρκετές εκατοντάδες χρόνια. Τον 16ο αιώνα, οι Αζτέκοι μασούσαν chicle, μια ρητίνη που προερχόταν από τα δέντρα sapodilla και αποτέλεσε την έμπνευση για τη σύγχρονη τσίχλα.

Για τους Αζτέκους, το μάσημα τσίχλας συχνά υπονοούσε το σεξ, λέει η Jennifer P. Mathews, καθηγήτρια ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Trinity, η οποία έγραψε ένα βιβλίο για την ιστορία της τσίχλας και η οποία υπέθεσε ότι είχε να κάνει με την ακολασία των κινήσεων του στόματος κατά το μάσημα.

Όποια και αν είναι η γένεση των συσχετισμών της τσίχλας με τη σεξουαλικότητα, όταν η συνήθεια απέκτησε για πρώτη φορά έδαφος στις ΗΠΑ στα τέλη του 19ου αιώνα, οι συνειρμοί αυτοί επιβίωσαν.

Η ειδικός σε θέματα εθιμοτυπίας Emily Post παραπονέθηκε σε μια στήλη του 1935 ότι της ήταν «αδύνατο να φανταστεί μια κυρία να περπατάει σε έναν δρόμο της πόλης και είτε να μασάει τσίχλα είτε να καπνίζει»

«Αυτή τη βρώμικη αμερικανική συνήθεια»

Αφού ίδρυσε την ομώνυμη εταιρεία του το 1898, ο William Wrigley Jr. στράφηκε στις εφημερίδες, τα τραμ και τις διαφημιστικές πινακίδες για να διαφημίσει την τσίχλα του. Πολλές από αυτές ήταν σκόπιμα υπαινικτικές: Ο Wrigley έβγαλε διαφημίσεις σε γυναικεία περιοδικά με μοντέλα που φορούσαν μόνο τα σουτιέν τους και ανακοίνωναν ότι η τσίχλα διπλής μέντας μπορούσε να σβήσει «όλες αυτές τις σκληρές, τεταμένες γραμμές που είναι τόσο καταστροφικές για το απαλό περίγραμμα του προσώπου και του λαιμού».

Ο εταιρικός του αντίπαλος, η American Chicle, προσέλαβε δεκάδες ελκυστικά «κορίτσια δειγματοληψίας» που διασκορπίζονταν σε όλες τις πόλεις των ΗΠΑ και μοίραζαν χιλιάδες τσίχλες. Όταν το προϊόν εξαπλώθηκε στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η φήμη του είχε εδραιωθεί. Οι ηλικιωμένοι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονταν την τσίχλα ως «αυτή τη βρώμικη αμερικανική συνήθεια», λέει η Mathews.

Είναι καλοί τρόποι αυτοί;

Τα άγχη που σχετίζονται με τις τσίχλες δεν ήταν μοναδικά στην Ευρώπη – και δεν επικεντρώνονταν μόνο στη σεξουαλικότητα, αλλά και στη γενική αποστροφή για το να βλέπεις το ανοιχτό στόμα κάποιου. Στα μέσα του 20ού αιώνα, τα σχολεία στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο άρχισαν να απαγορεύουν στους μαθητές να μασάνε τσίχλα.

Η ειδικός σε θέματα εθιμοτυπίας Emily Post παραπονέθηκε σε μια στήλη του 1935 ότι της ήταν «αδύνατο να φανταστεί μια κυρία να περπατάει σε έναν δρόμο της πόλης και είτε να μασάει τσίχλα είτε να καπνίζει». Όταν ρωτήθηκε για την αντίθεσή της στο μάσημα τσίχλας, εξήγησε: «Δημιουργεί ένα άσχημο πρόσωπο και έναν ενοχλητικό θόρυβο». Μια άλλη αρθρογράφος της εφημερίδας, η Inez Robb, αναρωτήθηκε αν θα ήταν δυνατόν «να οργανωθεί για τους μασούσες τσίχλα μια συμπονετική ομάδα παρόμοια με τους Ανώνυμους Αλκοολικούς» για να διακόψουν τη «βλαβερή συνήθειά τους». Η Robb υπογράμμισε την αηδία της να βλέπει τους ανθρώπους να «κουνάνε τα σαγόνια τους» καθώς μασούσαν.

Η σχέση της τσίχλας με την ανατροπή έφτασε τελικά στο Χόλιγουντ. Ίσως ένας λόγος ήταν ότι η χρήση τσίχλας για να συμβολίσει την αυθάδη σεξουαλικότητα ενός χαρακτήρα ήταν λιγότερο αμφιλεγόμενη από την απεικόνιση του σεξ στην οθόνη. Μέχρι το 1968, ο Κώδικας Hays, που ρύθμιζε τις ταινίες του Χόλιγουντ, απαγόρευε ευθέως το «υποβλητικό γυμνό» και το σεξ παρέμενε φευγαλέο στις εφηβικές ταινίες ακόμη και μετά την κατάργηση του κώδικα, εν μέρει από συνήθεια.

Σήμερα, σε μια εποχή που το σεξ και το αίμα είναι παντού στις υπηρεσίες streaming, το να μασάς τσίχλα μοιάζει λιγότερο ταμπού

Photo: Cowgirl Bubble Gum / Behance

Από την αποδοκιμασία στην επιδοκιμασία

Για τους κινηματογραφικούς παραγωγούς, το μάσημα τσίχλας ήταν ένα βολικό σύμβολο εξέγερσης που στην πραγματικότητα δεν ήταν και τόσο σκανδαλώδες, εικάζει ο Stephen Tropiano, καθηγητής σπουδών οθόνης στο Ithaca College, ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο για την ιστορία των εφηβικών ταινιών. «Οι εφηβικές ταινίες μεγεθύνουν πράγματα και υπερτονίζουν πράγματα» -όπως το μάσημα τσίχλας- «που θεωρούνταν πάντα σύμβολο επανάστασης».

Η σύνδεση της αποδοκιμασίας από την ευγενική κοινωνία με την εξιδανίκευση στις ταινίες θα μπορούσε να σημαίνει μόνο ένα πράγμα: η τσίχλα να γίνει κουλ. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι τη δεκαετία του ’90: Στην ταινία Clueless, ο χαρακτήρας της Alicia Silverstone, η Cher, η οποία έχει προφορά Valley girl και μια ντουλάπα γεμάτη ακριβά ρούχα, βγάζει μια τσίχλα και την κρατάει ανάμεσα στα δάχτυλά της ενώ εκφωνεί μια ομιλία.

Σήμερα, σε μια εποχή που το σεξ και το αίμα είναι παντού στις υπηρεσίες streaming, το να μασάς τσίχλα μοιάζει λιγότερο ταμπού.

Άλλαξαν οι γενιές

Επιπλέον, κάθε γενιά έχει τα δικά της σύμβολα επανάστασης: Το άτμισμα, για παράδειγμα, μπορεί να έχει αντικαταστήσει το τσιγάρο στην ποπ κουλτούρα. Αλλά ακόμη και η έννοια του τι συνιστά επαναστατική πράξη σήμερα μπορεί να έχει γίνει πιο διάχυτη.

Καθώς τα μέσα ενημέρωσης έχουν γίνει αλγοριθμικά εξατομικευμένα χάρη στο TikTok και το Netflix, «δεν θα έλεγα ότι υπάρχει ένα σύμβολο που όλοι θα μπορούσαν να το δουν και να το διαβάσουν με τον ίδιο τρόπο που το έκαναν παλιά», λέει η Susannah Stern, καθηγήτρια επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο. Το ποτό θεωρείται mainstream, αν όχι εντελώς ανεπιθύμητο, και οι ειλικρινείς συζητήσεις για το σεξ ή τη σεξουαλική ταυτότητα δεν είναι ιδιαίτερα σοκαριστικές.

Η εξέγερση φυσικά εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά οι άνθρωποι έχουν τόσους πολλούς τρόπους να την εκφράσουν τώρα. Ως αποτέλεσμα, αυτό που αισθάνεται ως γαργαλιστικό ένα άτομο μπορεί εύκολα να είναι άνοστο για ένα άλλο.

Η Billie Eilish, μια mainstream κληρονόμος των emo και goth υποκουλτούρων, είχε πράσινα μαλλιά για χρόνια. Παραδόξως, η Eilish προκάλεσε την προσοχή των μέσων ενημέρωσης όταν έβαψε τα μαλλιά της σε ένα πιο συμβατικό ξανθό χρώμα.

Τα βαμμένα νύχια στους άντρες ήταν κάποτε ένα ξεκάθαρο σύμβολο queerness. Τώρα οι στρέιτ, cis, άνδρες ράπερ και ηθοποιοί έχουν αγκαλιάσει το βερνίκι νυχιών, ίσως βλέποντάς το ως edgy. Κατά μία έννοια, λοιπόν, η παρακμή της τσίχλας μπορεί να είναι μια παρενέργεια του σύγχρονου μπουφέ των ταυτοτήτων. Δεν υπάρχει ένας μόνο τρόπος για να είσαι- επομένως, δεν υπάρχει ένας μόνο τρόπος για να επαναστατήσεις. Σε αυτή την κουλτούρα, τα παλιά μας σύμβολα για το άνοιγμα των ορίων απλά δεν έχουν τη δύναμη που είχαν.

*Με στοιχεία από theatlantic.com