1.200 γεύματα και μια «ανοιχτή αγκαλιά»

Τα τελευταία χρόνια οι διαφόρων ειδών δομές σίτισης ευάλωτων ή άπορων πολιτών ελάχιστα απασχολούσαν την επικαιρότητα. Γέννημα θρέμμα της μεγάλης οικονομικής κρίσης και της εποχής των μνημονίων, φάνταζαν πιθανώς σε ορισμένους ως ένα κατάλοιπο της προηγούμενης δεκαετίας. Μέχρι που η έρευνα εις βάρος του ιδρυτή της συλλογικής κουζίνας «Αλλος Ανθρωπος», Κωνσταντίνου Πολυχρονόπουλου, επανέφερε το θέμα στο προσκήνιο, αλλά για τους λάθος λόγους.

Με τη δημόσια συζήτηση να εστιάζει στις κινήσεις του Πολυχρονόπουλου, μοιάζουν να περνούν σε δεύτερο πλάνο – αν δεν εξαφανίζονται εντελώς – οποιαδήποτε ερωτήματα αναφορικά με το πόσοι και ποιοι είναι τελικά αυτοί οι άνθρωποι που στρέφονται στα συσσίτια για να εξασφαλίσουν τον «επιούσιον άρτο».

Τα στοιχεία

Τα τελευταία επίσημα στοιχεία είναι άκρως ανησυχητικά. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το 2022 το 6,6% του πληθυσμού στην Ελλάδα βρισκόταν αντιμέτωπο με μέτρια ή σοβαρή ανεπάρκεια τροφής.

Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον ένα μέλος του νοικοκυριού κατά τη διάρκεια των 12 μηνών πριν τη διενέργεια της έρευνας αναγκάστηκε να παραλείψει ένα γεύμα, έφαγε λιγότερο από όσο θεωρούσε ότι είχε ανάγκη, έμεινε χωρίς τροφή, πεινούσε αλλά δεν έφαγε, λόγω έλλειψης χρημάτων ή άλλων πόρων.

Κατά την ίδια περίοδο, το 1,5% του πληθυσμού αντιμετώπισε σοβαρή ανεπάρκεια τροφής, δηλαδή τουλάχιστον ένα μέλος του νοικοκυριού δήλωσε ότι πέρασε μια ολόκληρη ημέρα χωρίς τροφή λόγω έλλειψης χρημάτων ή άλλων πόρων.

Η μεγάλη αυτή δεξαμενή των πεινασμένων της χώρας εξακολουθεί να απευθύνεται σε συλλογικές κουζίνες, δημοτικές δομές σίτισης, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις καθώς και στην Εκκλησία για ένα πιάτο φαΐ.

Σε μια προσπάθεια σκιαγράφησης του προφίλ κάποιων εξ αυτών των ανθρώπων, «ΤΑ ΝΕΑ» ακολούθησαν μία από τις καθημερινές εξορμήσεις της ομάδας street work του ΚΥΑΔΑ (Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης Δήμου Αθηναίων), σε κάποιες από τις πιο φτωχές περιοχές του κέντρου της Αθήνας.

Street work

Κυριακή, λίγο μετά τις 15.00 το μεσημέρι. Τα οχήματα της υπηρεσίας street work του ΚΥΑΔΑ βγαίνουν από το νεοκλασικό συγκρότημα στη συμβολή των οδών Πειραιώς και Σοφοκλέους για να ξεκινήσουν άλλον έναν κύκλο παρεμβάσεων στο κέντρο της Αθήνας. Είναι φορτωμένα με δεκάδες μερίδες προμαγειρεμένο φαγητό: μπιφτέκι με πατάτες, σαλάτα λάχανο, ραβανί και ψωμί. Μεταφέρουν ακόμα κουβέρτες, γάντια και άλλον εξοπλισμό που μπορεί να διευκολύνει τη ζωή ενός ανθρώπου που διαβιεί στον δρόμο.

Τις επόμενες ώρες οι ομάδες θα επισκεφθούν στοχευμένα σημεία στο κέντρο της πρωτεύουσας μοιράζοντας φαγητό και προσπαθώντας να οικοδομήσουν ή να διατηρήσουν τις – με κόπο δημιουργηθείσες – σχέσεις εμπιστοσύνης, προκειμένου να υφάνουν ένα ελάχιστο δίκτυ κοινωνικής προστασίας γύρω από τους πιο ευάλωτους εκ των ευάλωτων κατοίκων της πόλης.

Οπως λέει στα «ΝΕΑ» η πρόεδρος του ΚΥΑΔΑ Τζίνη Γεννηματά, το street work δουλεύει 16 ώρες ημερησίως σε δύο βάρδιες, πρωινή και απογευματινή. Σε περιόδους επιφυλακής, όμως, όπως τις ημέρες ακραίου ψύχους, το ωράριο παρατείνεται. Η δομή έχει χαρτογραφήσει την αστεγία σε ολόκληρο τον Δήμο Αθηναίων, τόσο στο κέντρο της πόλης όσο και στις κοινότητες. Οσο για τα κλιμάκια που βγαίνουν στον δρόμο, καθένα αποτελείται από έναν οδηγό-διανομέα, έναν κοινωνικό λειτουργό ή ψυχολόγο και έναν νοσηλευτή.

Οι άνθρωποι του street work προσεγγίζουν τους αστέγους, τους δίνουν φαγητό και προσπαθούν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη τους. Ο νοσηλευτής ή η νοσηλεύτρια φροντίζει μήπως κάποιος χρειάζεται κάτι, όπως για παράδειγμα μία αλλαγή σε επίδεσμο. Σε πιο δύσκολες καταστάσεις, καλείται το 166. Εκτός από γεύματα, οι ομάδες μοιράζουν κουβέρτες, σλίπινγκ μπαγκ, ρούχα, μπουφάν και ισοθερμικά. Κομβικής σημασίας είναι και η πληροφόρηση που παρέχεται στους αστέγους για τις υπάρχουσες δομές φιλοξενίας, τα ενεργά προγράμματα στήριξης και ένταξης, η χορήγηση επιδομάτων κ.ά.

Ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν στον δρόμο αυξομειώνεται, αναλόγως τις περιστάσεις. Το τελευταίο διάστημα πάντως, όπως λέει ο Κωνσταντίνος Μαριδάκης, υπεύθυνος του Τμήματος Κινήσεως Οδηγών του street work του ΚΥΑΔΑ, εξελίξεις όπως το επελαύνον κύμα ακρίβειας και οι εξώσεις από διαμερίσματα έχουν αυξήσει τον αριθμό των συμπολιτών μας που απευθύνονται σε δομές για να εξασφαλίσουν φαγητό.

Στο Μεταξουργείο

Η πρώτη στάση γίνεται λίγες εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα. Βρισκόμαστε στην οδό Κεραμεικού στο Μεταξουργείο, μια περιοχή μεγάλης συγκέντρωσης τοξικοεξαρτημένων ατόμων. Εδώ η διανομή φαγητού αποτελεί και μια ανοιχτή πόρτα που μπορεί να οδηγήσει μακριά από τον κόσμο των εξαρτήσεων.

Αυτή την Κυριακή ο ζεστός καιρός και ο λαμπερός χειμερινός ήλιος διευκολύνει τη δουλειά της ομάδας του street work. Οι εργαζόμενοι του ΚΥΑΔΑ φορούν ειδικά γιλέκα με το σήμα του Δήμου Αθηναίων και καρτελάκια με τα προσωπικά τους στοιχεία. Μοιράζοντας το φαγητό, συνομιλούν παράλληλα με τους ωφελούμενους, διατηρώντας ζωντανή τη σχέση εμπιστοσύνης. Δεν είναι όμως πάντοτε έτσι. Συννεφιασμένες ή βροχερές μέρες που νυχτώνει νωρίς η επαφή γίνεται πιο δύσκολη και ενίοτε επικίνδυνη.

Μέλη του street work έχει τύχει στο παρελθόν να δεχθούν απειλές – και όχι μόνο από άτομα σε βαθιά εξάρτηση: Σε άλλο «δύσκολο» σημείο της πόλης καταστηματάρχης είχε απειλήσει εργαζόμενους με μαχαίρι γιατί θεωρούσε πως η διανομή φαγητού μετέτρεπε την περιοχή κοντά στην επιχείρηση του σε πόλο έλξης αστέγων.

Λίγο πιο πάνω, στην οδό Κεραμεικού, κοντά στη συμβολή με την οδό Κολωνού, σε ένα αυτοσχέδιο κατάλυμα κατασκευασμένο από σακούλες και σκοινιά ζει μια ηλικιωμένη άστεγη με καταγωγή από την Ουκρανία. Τα μέλη του street work την καλησπερίζουν και της δίνουν φαγητό. Την ρωτούν αν χρειάζεται γιατρό, νοσοκόμο ή αν κάποιο κατάλυμα. Λέει ότι δεν έχει τα απαιτούμενα χρήματα.

Οι εργαζόμενοι του ΚΥΑΔΑ της εξηγούν ότι δεν χρειάζονται χρήματα, και ότι αν αποφασίσει να πάει σε έναν ξενώνα θα είναι ελεύθερη να φύγει όποτε θέλει. Η μακρόχρονη διαβίωση στον δρόμο, ωστόσο, την έχει καταστήσει φοβική απέναντι σε οποιοδήποτε ενδεχόμενο προσωρινής έστω στέγασης σε δομή. «Θα τα ξαναπούμε. Αν μπορούμε να βοηθήσουμε σε κάτι άλλο πες μας», καταλήγει η σύντομη συζήτηση.

Από την Αχαρνών στο Θησείο

Διασχίζοντας τις οδούς Αχιλλέως και Καρόλου, η ομάδα του ΚΥΑΔΑ φτάνει στις πρώτες πολυκατοικίες της οδού Αχαρνών. Απέναντι από την τεκτονική στοά, ένας ηλικιωμένος σκουπίζει το πεζοδρόμιο, φροντίζοντας το αυτοσχέδιο κατάλυμά του να είναι καθαρό. Από το ανοιχτό του ραδιοφωνάκι ακούγονται οι «Χαρταετοί» του Θεοδωράκη. Υποδέχεται τις εργαζόμενες του street work με ενθουσιασμό. Εκτός από το φαΐ, του εξηγούν πώς πρέπει να κινηθεί και πού να απευθυνθεί για να λάβει ένα επίδομα που δικαιούται.

Όσο συνεχίζεται η συζήτηση, την ομάδα του ΚΥΑΔΑ προσεγγίζει ένας νεαρός μετανάστης που διστακτικά, κάνοντας χρήση διαδικτυακού μεταφραστή, ζητά φαγητό. Λέει ότι διαθέτει κατάλυμα, όμως, δεν τους αποκαλύπτει πού μένει. Κάποιες σύντομες προσπάθειες να οικοδομηθεί μια επαφή πέφτουν στο κενό: Ο φόβος και η δυσπιστία προς τους επίσημους θεσμούς είναι βαθιά ριζωμένη στους ανθρώπους που βρίσκονται σε ανάγκη. Παίρνει μια σακούλα με τρόφιμα και χάνεται στην πάντα ζωηρή Αχαρνών.

Αφήνουμε την ομάδα του street work στον επόμενο σταθμό της, στο παρκάκι των Αγίων Ασωμάτων στο Θησείο. Εδώ άστεγοι ζουν σε αυτοσχέδια παραπήγματα δίπλα στις γραμμές του Ηλεκτρικού. Η διανομή φαγητού συνοδεύεται και αυτή τη φορά με την προσπάθεια να διατηρηθούν ζωντανοί οι δεσμοί με τους ανθρώπους που μένουν στον δρόμο. Κάποιοι εξ αυτών αστεγούν για χρόνια και δεν μετακινούνται από το σημείο ούτε σε περιπτώσεις ακραίου ψύχους.

Το Κέντρο Υποδοχής και Αλληλεγγύης του Δήμου Αθηναίων διανέμει σε ημερήσια βάση περίπου 900-1.200 πλήρη γεύματα. Ο αριθμός αυτός ενίοτε αυξάνεται, ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν. Εκτός από τη δουλειά που κάνουν οι ομάδες του street work, το Κέντρο Σίτισης παρέχει γεύματα και σε δομές φιλοξενίας ευάλωτων ομάδων της πόλης, όπως στο Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων του Δήμου Αθηναίων και τη δομή αστέγων χρηστών ψυχοδραστικών ουσιών «My Athens Hotel». Μέσω του Κόμβου Αλληλοβοήθειας Πολιτών, εξάλλου, παρέχεται πολύμορφη στήριξη σε 4.000 ευάλωτα νοικοκυριά.

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»