«Κατάργηση» ενόρκων, συμφόρηση φυλακών και δικαστική «αυθαιρεσία» φέρνουν οι νέοι ποινικοί κώδικες

Θύελλα αντιδράσεων έχει προκαλέσει το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης για τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, το οποίο κατατέθηκε στη Βουλή.

Σημειώνεται, μάλιστα, πως όταν τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση, συγκέντρωσε χιλιάδες σχόλια, τα περισσσότερα αρνητικά, ενώ διατυπώθηκαν σοβαρές ενστάσεις από καθηγητές της Νομικής Σχολής, συνταγματολόγους και νομικούς.

Φυλακή για πλημμέλημα και δίκες fast track

Μάλιστα, σε πρόσφατη εκδήλωση του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς», με θέμα «Από τον ποινικό εκσυγχρονισμό στον ποινικό λαϊκισμό», τέσσερις διακεκριμένοι νομικοί άσκησαν σκληρή κριτική στο νομοσχέδιο της κυβέρνησης, ενώ η Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας, που αποφάσισε τη συνέχιση της αποχής των δικηγόρων από ποινικές δίκες, έχει ζητήσει διάλογο με το υπουργείο Δικαιοσύνης και για τους νέους ποινικούς κώδικες.

Ποια είναι, όμως, τα σημεία που προκαλούν αντιδράσεις και τι αλλαγές επιφέρει στους ποινικούς κώδικες το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης;

Ενισχύονται τα Μονομελή – Καταργούνται τα Πενταμελή

Κατ’ αρχήν, προβλέπεται η κατάργηση του Πενταμελούς Εφετείου Κακουργημάτων και η ενίσχυση της αρμοδιότητας του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου και του Μονομελούς Εφετείου, ρύθμιση στην οποία ο νομικός κόσμος «βλέπει» τη «νομιμοποίηση της δικαστικής αυθαιρεσίας», αφού πολύ απλά οι κατηγορούμενοι θα δικάζονται μόνο από ένα δικαστή, αντί για πέντε.

Δεν θα καταθέτουν αστυνομικοί στις δίκες

Παρότι σε πολλές περιπτώσεις, ειδικά στα ποινικά δικαστήρια, οι αστυνομικοί είναι βασικοί, ακόμα και οι μοναδικοί μάρτυρες κατηγορίας, οι νέοι ποινικοί κώδικες τους απαλλάσσουν από τη βάσανο του ακροατηρίου και των ερωτήσεων τόσο των δικαστών, όσο και κυρίως των συνηγόρων υπεράσπισης, οι οποίοι πλέον δεν θα μπορούν να τους εξετάσουν για να ελαφρύνουν ενδεχομένως τη θέση των κατηγορουμένων, καθώς θα αρκεί το υπόμνημά τους και δεν θα υποχρεούνται να παραστούν στη δίκη.

Επισημαίνεται ότι σε πάμπολλες δίκες, μετά την εξέταση αστυνομικών, αποκαλύφθηκαν αντιφάσεις, σκευωρίες, ακόμα και «στημένες» δικογραφίες.

Αφαιρούν αρμοδιότητες από τους ενόρκους στο Μ.Ο.Δ.

Με διάταξη του νομοσχεδίου, όπως καταγγέλλουν δικηγόροι και συνταγματολόγοι, ουσιαστικά, καταργείται ο θεσμός των ενόρκων, δηλαδή της λαϊκής δικαιοσύνης.

Και αυτό, γιατί στην εκδίκαση κακουργημάτων από το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο, αφαιρούνται σημαντικές αρμοδιότητες από τους ενόρκους, όπως η κρίση για τα ελαφρυντικά, η μετατροπή ή αναστολή της ποινής και η συνολική ποινή συγχώνευσης – αποφάσεις που θα λαμβάνουν πλέον οι τακτικοί δικαστές.

Όπως σημειώνουν νομικοί, η παρουσία των ενόρκων στα δικαστικά έδρανα καθίσταται σχεδόν «διακοσμητική», αφού θα συμμετέχουν μόνο στην κατηγορία και την κύρια ποινή.

Επαναφέρουν τον έντιμο αντί του σύννομου βίου

Καταργούν την αλλαγή που είχε επιφέρει το 2019 ο ποινικός κώδικας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα – για τον οποίο έχει δεχτεί πολλές επιθέσεις από την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη – με την οποία στο ελαφρυντικό τού πρότερου έντιμου βίου αντικαταστάθηκε η λέξη «έντιμος» με τον «σύννομο» βίο.

Εδώ επανέρχεται το ζήτημα της ηθικής, ουσιαστικά, όπως τονίζουν νομικοί, καθώς η έννοια του σύννομου βίου – που πλέον δεν είναι αρκετή – έχει να κάνει με αυτό που ορίζουν οι νόμοι του κράτους και όχι η… τιμή οποιουδήποτε.

Φυλακή για πλημμέλημα

Για φυλάκιση έως τρία χρόνια, το νομοσχέδιο προβλέπει τη δυνατότητα επιβολής έκτισης μέρους της ποινής αντί μετατροπής της σε χρηματική.

Παράλληλα, για τις ποινές άνω των τριών ετών, δεν υπάρχει καμία αναφορά στους νέους ποινικούς κώδικες ούτε σε μετατροπή, αλλά ούτε και σε αναστολή.

Με λίγα λόγια, θα μπαίνει κανείς φυλακή για πλημμέλημα, παρότι τα μικροαδικήματα είχαν αποποινικοποιηθεί τα προηγούμενα χρόνια, κάτι που οπωσδήποτε θα συμβάλλει στη συμφόρηση των ήδη προβληματικών φυλακών της χώρας.

Δεν θα απαιτείται πλέον βούλευμα Δικαστικού Συμβουλίου

Με διαδικασίες… fast track θα δικάζονται οι κατηγορούμενοι πολίτες, καθώς διάταξη στο νέο ποινικό κώδικα προβλέπει για μια σειρά αδικημάτων την απευθείας παραπομπή σε δίκη, καταργώντας το βούλευμα των Δικαστικών Συμβουλίων, με το οποίο αποφαίνονταν για παραπομπή ή απαλλαγή των κατηγορουμένων.

Νομικοί επισημαίνουν, άλλωστε, πως το 50% των βουλευμάτων ήταν απαλλακτικά.

Τι λένε τέσσερις νομικοί

Τον προβληματισμό του εξέφρασε ο αντεισαγγελέας Αρείου Πάγου επί τιμή, Παναγιώτης Μπρακουμάτσος, στην εκδήλωση που διοργάνωσε στις 31 Ιανουαρίου στην ΕΣΗΕΑ το Ινστιτούτο «Νίκος Πουλαντζάς», με τον χαρακτηριστικό τίτλο: «Από τον ποινικό εκσυγχρονισμό στον ποινικό λαϊκισμό».

Ο κ. Μπρακουμάτσος, που έχει διατελέσει πρόεδρος της Ένωσης Εισαγγελέων Ελλάδος, καθώς και μέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (2019), αναρωτήθηκε γιατί η Ένωση Εισαγγελέων υιοθέτησε άμεσα τις προτάσεις της κυβέρνησης, παρ’ όλο που, όπως τόνισε, μέσα από αυτές «υποβαθμίζεται ο ρόλος του εισαγγελέα και του δικαστή».

Υποστήριξε ότι επέρχεται ριζική τροποποίηση του θεσμού τής υφ’ όρον απόλυσης, καθώς πλέον θα λαμβάνεται υπόψη η επικινδυνότητα του καταδικασθέντος, την οποία «ούτε ο Κώδικας του 1951 δεν περιέλαβε ως πρόβλεψη», υπογράμμισε, αν και τέθηκε σε ισχύ αμέσως μετά τον Εμφύλιο. Όπως εξήγησε, «η έννοια της επικινδυνότητας θα πρέπει να περιγραφεί συγκεκριμένα, διαφορετικά ουδείς θα τύχει του ευεργετήματος της υφ’ όρον απόλυσης, αν έτσι θέλει το εκάστοτε Δικαστικό Συμβούλιο».

«Επικίνδυνο παιχνίδι»

«Η κυβέρνηση εργαλειοποιεί το Ποινικό Δίκαιο, παίζοντας ένα επικίνδυνο παιχνίδι, πολιτικά και νομικά», σημείωσε ο διδάκτωρ Νομικής και πρώην γενικός γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής, Ευτύχης Φυτράκης.

Και προσέθεσε πως, με τον τρόπο αυτό, «η Ελλάδα αποστρέφει το βλέμμα της από τη Δυτική Ευρώπη και λοξοκοιτάει την Ουγγαρία και τον Τρίτο Κόσμο», ενώ παρέθεσε παραδείγματα για την αύξηση ανηλίκων (15-18 ετών) στις φυλακές.

«Παρ’ όλο που έχουμε καταλάβει πια στην Ευρώπη ότι δεν αποδίδει αυτό το μέτρο, στην Ελλάδα μένουμε Ευρώπη α λα καρτ», είπε χαρακτηριστικά, ενώ μίλησε και για άσκοπη παραμονή μεταναστών στις φυλακές ως φιλοξενούμενων: «Πρόκειται για ελληνική πατέντα, να έχει εκτίσει κάποιος την ποινή του και να παραμένει στη φυλακή, μέχρι να υλοποιηθεί η απέλασή του – οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι ήξεραν ότι έχουν υπόδικους, κατάδικους και… φιλοξενούμενους».

Από την πλευρά του, ο δικηγόρος Γιάννης Μαντζουράνης έκανε λόγο για ένα «τερατούργημα στη δικαστική πράξη» και κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι χρησιμοποιεί τον Ποινικό Κώδικα για την «εξυπηρέτηση των πολιτικών επιδιώξεών της», θυμίζοντας την «πρώτη γκάφα του κ. Φλωρίδη στη Βουλή», όταν ο υπουργός Δικαιοσύνης δεσμευόταν να καταργήσει την κατ’ έγκληση δίωξη των τραπεζικών στελεχών για το αδίκημα της απιστίας, το οποίο όμως ψηφίστηκε επί… Νέας Δημοκρατίας.

«Έχει τιμωρητική κατεύθυνση»

Επικριτικός ήταν και ο καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Γιώργος Νικολόπουλος, ο οποίος υποστήριξε ότι «η νομοθέτηση είναι μια σύνθετη επιστημονική διαδικασία, η οποία απαιτεί αξιόπιστα και επικαιροποιημένα δεδομένα, αλλά και τη συμμετοχή ειδικών που να γνωρίζουν σε βάθος το πεδίο».

Ωστόσο, το υπουργείο Δικαιοσύνης, όχι μόνο δεν συγκρότησε Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή, αλλά δεν έλαβε υπόψη του ούτε την Έκθεση της Γενικής Διεύθυνσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Κράτους Δικαίου του Συμβουλίου της Ευρώπης, με τίτλο «Aντιμετωπίζοντας το πρόβλημα του υπερπληθυσμού στις ελληνικές φυλακές».

Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε ο πρόεδρος της Ολομέλειας των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας και του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, Δημήτρης Βερβεσός, ο οποίος έκανε λόγο για κυβερνητικές παρεμβάσεις που παρουσιάζουν την αυστηροποίηση του Ποινικού Κώδικα ως πανάκεια και «επικαλούνται την ατιμωρησία, αλλά έχουν τιμωρητική κατεύθυνση».

Ο κ. Βερβεσός εστίασε στο γεγονός ότι δεν υπάρχουν καν δικηγόροι στη νομοπαρασκευαστική επιτροπή και σημείωσε ότι η νομική κοινότητα επέδειξε άμεσα αντανακλαστικά, απέχοντας από τις ποινικές δίκες και ζητώντας την απόσυρση του νομοσχεδίου.