Στο έκτο βιβλίο του Θουκυδίδη (Ιστοριών Ζ) περιγράφονται –πέραν μιας σύντομης εμβόλιμης αναφοράς στο χειμώνα του δέκατου έκτου έτους– τα γεγονότα του δέκατου έβδομου και ενός μέρους του δέκατου όγδοου έτους του Πελοποννησιακού Πολέμου. Το εδώ εισαγωγικό κομμάτι για την περίφημη Σικελική Εκστρατεία είναι ανάλογο της σημασίας των όσων διαδραματίστηκαν στο μεγαλύτερο νησί της Μεσογείου από το 415 έως το 413 π.Χ. Αφού πρώτα επισημαίνει ότι οι περισσότεροι Αθηναίοι δε γνώριζαν τίποτα για την έκταση της Σικελίας και για τον αριθμό των κατοίκων της, ο Θουκυδίδης αναφέρεται στο ιστορικό της κατοίκησης του νησιού, στους κατοίκους του –Έλληνες και βαρβάρους– και στις πόλεις του, υποδηλώνοντας έτσι τις αντικειμενικές δυσκολίες του εγχειρήματος των Αθηναίων, να κατακτήσουν ει δυνατόν ολόκληρη τη Σικελία.

Ο κορυφαίος ιστορικός, και εδώ, δεν παραλείπει να διαχωρίσει την αφορμή για την επέμβαση της Αθήνας –το επίμονο αίτημα των Εγεσταίων για την παροχή βοήθειας εξαιτίας της πίεσης που τους ασκούσαν οι Σελινούντιοι και οι σύμμαχοί τους Συρακούσιοι– από το βαθύτερο αίτιο, την πραγματική πρόθεση (την αληθεστάτην πρόφασιν) των Αθηναίων, να υποτάξουν δηλαδή τη Σικελία. Το ψήφισμα της Εκκλησίας του Δήμου για την αποστολή εξήντα καραβιών με στρατηγούς τον Αλκιβιάδη, τον Νικία και τον Λάμαχο προκάλεσε την αντίδραση του δευτέρου εξ αυτών –είχε οριστεί στρατηγός παρά τη θέλησή του–, ο οποίος, θεωρώντας σφαλερή την απόφαση της αθηναϊκής πολιτείας, επιχείρησε να ματαιώσει την εκστρατεία με μια δημηγορία του. Εντελώς αντίθετη ήταν η άποψη του Αλκιβιάδη, πολιτικού αντιπάλου του Νικία, ο οποίος υποστήριξε ένθερμα την πραγματοποίηση της εκστρατείας, αποσκοπώντας κατά τον Θουκυδίδη στο να αποκομίσει χρήματα και να δοξαστεί από τα πολεμικά κατορθώματα που ήλπιζε ότι θα ακολουθούσαν.

Ο Νικίας, βλέποντας τη θερμή υποδοχή των απόψεων τόσο του Αλκιβιάδη όσο και των απεσταλμένων από την Έγεστα και τους Λεοντίνους, και συνειδητοποιώντας ότι δεν ήταν σε θέση να μεταπείσει τους συμπατριώτες του με τα ίδια επικοινωνιακά όπλα, επιστράτευσε ένα διαφορετικό επιχείρημα, σε μια ύστατη προσπάθεια να αποτρέψει τη διεξαγωγή της επιχείρησης: την επιτακτική ανάγκη να δαπανηθεί ένα πολύ μεγάλο ποσό για την προετοιμασία της εκστρατείας, στην οποία θα έπρεπε να συμμετάσχουν ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις.

Οι λόγοι του Νικία και πάλι δεν ελήφθησαν υπόψη από τους Αθηναίους, οι οποίοι, μέσα σε ένα κλίμα γενικού ενθουσιασμού, άρχισαν τις προετοιμασίες για την πραγματοποίηση της εκστρατείας τους στη Σικελία, δίνοντας εν λευκώ εξουσιοδότηση στους στρατηγούς ως προς τη λήψη των καλύτερων για το συμφέρον της Αθήνας αποφάσεων. Όμως, κατά το εν λόγω χρονικό διάστημα έλαβε χώρα στην πόλη ένα απροσδόκητο και πολύ δυσάρεστο γεγονός, που θεωρήθηκε αφενός ως ένας κακός οιωνός για την εκστρατεία και αφετέρου ως μια συνωμοτική ενέργεια που στην πραγματικότητα στόχευε στην ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος. Κι αυτό ήταν ο ακρωτηριασμός των Ερμών –λίθινων αφιερωματικών στηλών που έφεραν στην κορυφή τους κεφαλή του θεού Ερμή και τοποθετούνταν μπροστά σε κατοικίες και ιερά–, γνωστός και ως ασέβεια των Ερμοκοπιδών, που συνδυάστηκε με καταγγελίες για βεβήλωση των Ελευσίνιων Μυστηρίων σε μερικά αθηναϊκά σπίτια.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου (415-413 π.Χ.).

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Α’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Β’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Γ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Δ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Ε’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος ΣΤ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Ζ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος H’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Θ’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος Ι’)

Θουκυδίδης: Το μέτρο της αντικειμενικότητας (Μέρος ΙΑ’)

Headlines