Στην Ουκρανία, ένας στρατιωτικός «κούκος» δεν φέρνει την «άνοιξη»

«Σίγουρα μια επανεκκίνηση, μια νέα αρχή είναι απαραίτητη» στην Ουκρανία, τόνισε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι σε προ ημερών συνέντευξη στο ιταλικό κρατικό δίκτυο Rai.

Η ημερομηνία ήταν 4 Φεβρουαρίου και η αποπομπή του στρατηγού Βαλέρι Ζαλούζνι από την ηγεσία των ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων ήταν ακόμη φήμες.

Ήταν ωστόσο μια ειλημμένη απόφαση, για την οποία ήταν ενήμερος ο Λευκός Οίκος.

«Αν θέλουμε να νικήσουμε, πρέπει όλοι να πιέσουμε προς την ίδια κατεύθυνση, πεπεισμένοι για τη νίκη, δεν μπορούμε να αποθαρρυνθούμε», συμπλήρωσε ο Ζελένσκι.

«Έχω κάτι σοβαρό στο μυαλό μου, το οποίο δεν αφορά ένα μεμονωμένο πρόσωπο, αλλά την κατεύθυνση της ηγεσίας της χώρας».

Τέσσερις ημέρες αργότερα ανακοινώθηκε η «καρατόμηση» του επονομαζόμενου «σιδερένιου στρατηγού».

Έγινε σε μια κρίσιμη στιγμή του διετούς πολέμου στην Ουκρανία, με τις δυνάμεις του Κιέβου αποκαμωμένες, αντιμέτωπες με νέες ήττες στα μέτωπα του πολέμου και με όλο και λιγότερα πυρομαχικά.

Έπειτα από την απογοητευτική ουκρανική αντεπίθεση του ουκρανικού στρατού το περασμένο καλοκαίρι, η διαμάχη μεταξύ του αμφισβητούμενου προέδρου Ζελένσκι και του δημοφιλούς στρατηγού Ζαλούζνι δεν ήταν καν μυστικό.

Ο μέχρι πρότινος αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων είχε μιλήσει ανοιχτά για στρατηγικό «αδιέξοδο» από τον περασμένο Νοέμβριο,  σε συνέντευξη στον Economist.

Στις αρχές Φεβρουαρίου, μια εβδομάδα πριν από αποπομπή του, είχε δημοσιευτεί ένα άρθρο του στο αμερικανικό δίκτυο CNN, εν είδει μανιφέστου. Όχι μόνο στρατιωτικού…

«Πρέπει να αναγνωρίσουμε το σημαντικό πλεονέκτημα που έχει ο εχθρός στην κινητοποίηση ανθρώπινου δυναμικού και πώς αυτό συγκρίνεται με την αδυναμία των κρατικών θεσμών στην Ουκρανία να βελτιώσουν τα επίπεδα ανθρώπινου δυναμικού των ενόπλων δυνάμεών μας χωρίς τη χρήση αντιλαϊκών μέτρων», ανέφερε ο Ζαλούζνι σε μια σαφή αιχμή προς τον Ζελένσκι.

«Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη μείωση της στρατιωτικής υποστήριξης από βασικούς συμμάχους», που «παλεύουν με τις δικές τους πολιτικές εντάσεις», έγραψε για τις ΗΠΑ και την ΕΕ, που διανύουν μια κρίσιμη εκλογική χρονιά.

Ο στρατηγός Ζαλούζνι (δεξιά) αγκαλιά με τον αντικαταστάτη του, αντισυνταγματάρχη Ολεξάντρ Σίρσκι, κατά την απονομή στον πρώτο του «Χρυσού Αστέρα του Ήρωα της Ουκρανίας» (Ukrainian Presidential Press Service/Handout via REUTERS)

Ανοιχτοί λογαριασμοί

«Ο σχεδιασμός του πολέμου έχει αλλάξει» και «η πρόκληση για τις ένοπλες δυνάμεις μας δεν μπορεί να υποτιμηθεί», τόνιζε στο άρθρο του ο 50χρονος στρατηγός Ζαλούζνι.

«Πρόκειται για τη δημιουργία ενός εντελώς νέου κρατικού συστήματος τεχνολογικού επανεξοπλισμού».

Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, τη χαρακτήρισε επιτεύξιμη «σε πέντε μήνες».

Μέχρι τότε, μπορεί να έχουν αλλάξει ακόμη πιο πολλά.

Η Ρωσία -όπου ο πρόεδρος Πούτιν οδεύει προς την πανηγυρική επανεκλογή του, τον Μάρτιο- προετοιμάζει νέα επίθεση την άνοιξη, ενόσω οι δυτικοί σύμμαχοι του Κιέβου θα βρίσκονται σε ακόμη μεγαλύτερο από τώρα προεκλογικό αναβρασμό.

Μέχρι τότε, δε, μένει να φανεί εάν και πώς θα έχει αφομοιωθεί η «καρατόμηση» Ζαλούζνι, αλλά και η επανεκκίνηση που ευαγγελίζεται ο 46χρονος Ζελένσκι.

Ο νέος αρχηγός που επέλεξε για την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων, ο 58χρονος συνταγματάρχης Ολεξάντρ Σίρσκι, θεωρείται άτομο του προεδρικού περιβάλλοντος.

Είναι ωστόσο «ευρέως αντιπαθής»  στο στράτευμα.

Για την αδυσώπητη θητεία του ως διοικητής των χερσαίων δυνάμεων απέκτησε το παρατσούκλι ο «χασάπης του Μπαχμούτ».

Αντίθετα σχεδόν ένας στους δύο Ουκρανούς (48%) δήλωνε μόλις στα τέλη Δεκεμβρίου ότι δεν είχε ακούσει τίποτα γι’ αυτόν.

Στη σχετική δημοσκόπηση του Διεθνούς Ινστιτούτου Κοινωνιολογίας του Κιέβου, εξάλλου, το πρόσωπο με τη μεγαλύτερη δημοφιλία ήταν ο Ζαλούζνι, με ποσοστό 92%, υψηλότερο από του Ζελένσκι.

Μόλις το 2% των ερωτηθέντων δήλωνε τότε ότι έβλεπε θετικά την προοπτική απομάκρυνσης του στρατηγού από την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων. Το 72% διαφωνούσε.

Τώρα, μετά τις αλλαγές, η εικόνα αυτή δύσκολα θα μπορούσε να αναστραφεί.

Θα απαιτούσε μια εκπληκτική ανατροπή στα μέτωπα των μαχών.

Όμως οι πιθανότητες να συμβεί αυτό, και δη σύντομα, είναι μηδαμινές…

Σφιγμένα χαμόγελα στην αναμνηστική φωτογραφία της τελευταίας συνάντησης του προέδρου Ζελένσκι με τον στρατηγό Ζαλούζνι, ανήμερα της αποπομπής του τελευταίου, που σχηματίζει το σήμα της νίκης (Ukrainian Presidential Press Service/Handout via REUTERS)

Ρεβάνς στις κάλπες;

Είναι γενική πλέον πεποίθηση ότι οι λόγοι της αποπομπής του στρατηγού Ζαλούζνι -που ηγείτο εξ αρχής της ουκρανικής άμυνας έναντι των εισβολέων Ρώσων- δεν ήταν τόσο στρατιωτικοί, όσο κυρίως πολιτικοί.

«Είναι ασαφές πώς η απομάκρυνση θα βελτιώσει τη θέση της Ουκρανίας», παρατηρεί σε ανάλυση ο αμυντικός συντάκτης του Guardian, Νταν Σάμπα.

Ήταν αντίθετα σαφές, επισημαίνει, ότι ο Ουκρανός πρόεδρος «είχε αρχίσει να είναι επιφυλακτικός με τη δημοτικότητα του στρατηγού και τον έβλεπε ως πολιτική απειλή».

Τελικά «μήπως ο Ζελένσκι έπεσε σε παγίδα;», αναρωτιέται σε άρθρο του στο New Statesman ο Σερ Λόρενς Φρίντμαν, ομότιμος καθηγητής Πολεμικών Σπουδών στο King’s College του Λονδίνου.

Αν και με την αποπομπή Ζαλούζνι «επιβεβαιώνει την εξουσία του», η επιλογή ενός αντικαταστάτη από το προεδρικό περιβάλλον μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ για τον Ουκρανό πρόεδρο, εξηγεί.

Εφόσον η φετινή χρονιά στα μέτωπα των μαχών εξελιχθεί για το Κίεβο όπως προδιαγράφεται -ήτοι πιο ζοφερή απ’ ότι είναι ήδη- το κρίμα θα είναι μοιραία στον «λαιμό» του.

Αν και ο Βαλέρι Ζαλούζλνι αρνείται ότι έχει πολιτικές φιλοδοξίες, αυτή τη στιγμή προβάλει ως ο μόνος αξιόπιστος αντίπαλος του Ζελένσκι.

Μένοντας εκτός του ηγετικού κύκλου του Κιέβου, μπορεί να διατηρήσει εφεξής αλώβητο το προφίλ του.

Ήδη, γύρω του έχει αρχίσει να συσπειρώνεται μέρος της αντιπολίτευσης και της εγχώριας ελίτ, συμπεριλαμβανομένου του πρώην προέδρου, Πέτρο Ποροσένκο.

Ο Ουκρανός προέδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, σε πρόσφατη επίσκεψη στο μέτωπο της Ζαπορίζια (Ukrainian Presidential Press Service/Handout via Reuters)

Προ νέων διλημμάτων

Τυπικά η πενταετής προεδρική θητεία του Ζελένκι ολοκληρώνεται.  τον Μάιο, υπενθυμίζει η Ukrainska Pravda.

Παραμένει ωστόσο άγνωστο πότε θα στηθούν τελικά κάλπες στην εμπόλεμη Ουκρανία.

Ο ίδιος ο Ουκρανός πρόεδρός της έχει ταχθεί κατά της διεξαγωγής προεδρικών και βουλευτικών εκλογών, εν μέσω στρατιωτικού νόμου, πολέμου και με το ένα πέμπτο της χώρας του υπό ρωσική κατοχή.

Σε αντίθεση ωστόσο με τις λεπτομερείς διατάξεις του ουκρανικού Συντάγματος ως προς τη δυνατότητα παράτασης της θητείας του κοινοβουλίου, δεν συμβαίνει το ίδιο και με την περίπτωση του προέδρου, επισημαίνει η ουκρανική εφημερίδα.

Μπορεί να εξελιχθεί σε μείζον ζήτημα, με αμφισβήτηση της νομιμότητας μιας ακαθόριστης παράτασης της θητείας του Ζελένσκι.

Σε ένα ιντριγκαδόρικο timing μάλιστα, στο θέμα εστιάζει ανάλυση της δεξαμενής σκέψης Wilson Center, η οποία έχει έδρα την Ουάσιγκτον και άμεση σύνδεση με το αμερικανικό Κογκρέσο.

«Η ανάγκη ανανέωσης της εντολής της ουκρανικής κυβέρνησης μέσω δημοκρατικών εκλογών έχει τώρα προστεθεί στα προβλήματα της Ουκρανίας», γράφει η Έλενα Νταβλικάνοβα του Κέντρο Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής (CEPA), αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Σούμι της Ουκρανίας.

«Η ουσία του διλήμματος έχει ως εξής», εξηγεί.

«Από τη μία πλευρά υπάρχουν νομικοί λόγοι, λαϊκή συναίνεση και συμφωνία των ελίτ ότι η προσπάθεια διεξαγωγής εκλογών σε περίοδο πολέμου θα μπορούσε να εμποδίσει την εσωτερική σταθερότητα.

»Από την άλλη, εξωτερικά και εσωτερικά στοιχεία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την εξαντλημένη νομιμότητα της ουκρανικής κυβέρνησης για να κατηγορήσουν τη δημοκρατική Ουκρανία για ασέβεια προς τις δημοκρατικές αρχές.

»Αυτός ο τελευταίος παράγοντας μπορεί να καταστεί επιζήμιος», υπογραμμίζει.

«Ιδίως στη φάση φθοράς του πολέμου και ενόψει της ανάγκης της Δύσης να ανταποκριθεί στον αυξανόμενο αριθμό πολέμων ανά τον κόσμο».