Η αντιπρόταση του ΠΑΣΟΚ για τα πανεπιστήμια – Το σκανδιναβικό μοντέλο και οι τέσσερις προϋποθέσεις

«Η χώρα θα πάει μπροστά με ένα ισχυρό δημόσιο πανεπιστήμιο και με μη κρατικά μη κερδοσκοπικά βάσει του σκανδιναβικού μοντέλου, όπως προτείνουμε σήμερα»: αυτή η φράση του Νίκου Ανδρουλάκη έδωσε ουσιαστικά το σύνθημα για την στάση που θα τηρήσει το ΠΑΣΟΚ. Μπορεί ο πρόεδρος του κόμματος να μην αποκάλυψε τι θα κάνει το κόμμα κατά την ψήφιση του νομοσχεδίου, όμως η Χαριλάου Τρικούπη επέλεξε να παρουσιάσει την αντιπρότασή της δημόσια -θέτοντάς την και υπόψη της κυβέρνησης, η οποία θα κληθεί να συζητήσει πάνω σε δύο διαφορετικά μοντέλα.

«Δεν ήρθαμε για να πετάξουμε την μπάλα στην κερκίδα», σημείωσε στη παρέμβασή του ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, ασκώντας κριτική τόσο στη ΝΔ όσο και στον ΣΥΡΙΖΑ για επιμονή και «ιδεολογική περιχαράκωση»: «Δεν θα σταθούμε εμπόδιο στην ίδρυση αν τηρούν αυστηρές προδιαγραφές, θέλουμε απλά να γίνουν σωστά», επεσήμανε ο Ανδρουλάκης, ξεκαθαρίζοντας πως είναι ο τρόπος και όχι η επί της αρχής συνθήκη της ίδρυσης μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων. Για τον Ανδρουλάκη, ο πιο «καθαρός τρόπος» να γίνει κάτι τέτοιο είναι η αναθεώρηση του άρθρου 16: «Μια συνταγματική αναθεώρηση προϋποθέτει τον διάλογο, όχι της μιας εβδομάδας (…) Η κυβέρνηση προσπαθεί να εκβιάσει την συναίνεση», σχολίασε ο Ανδρουλάκης, μιλώντας για ένα νομοσχέδιο που γράφτηκε «στα υπόγεια του υπουργείου». Στο τέλος, απευθύνθηκε και στους φοιτητές: «Λύση δεν είναι η ακινησία, πρέπει η χώρα να πάει μπροστά», εξήγησε, ώστε να γίνει σαφές πως το ΠΑΣΟΚ δεν είναι επί της αρχής αρνητικό στις αλλαγές.

Το σκανδιναβικό μοντέλο

Το σκανδιναβικό μοντέλο πάνω στο οποίο βασίζεται η πρόταση του ΠΑΣΟΚ ανέλυσε ο αρμόδιος τομέαρχης, Στέφανος Παραστατίδης -με το ΠΑΣΟΚ να θέτει επί της ουσίας την πρότασή του σε δημόσια διαβούλευση παράλληλα με την συζήτηση που γίνεται για το νομοσχέδιο που κατέθεσε η κυβέρνηση.

Η πρόταση του ΠΑΣΟΚ βασίζεται στην ενίσχυση του δημόσιου πανεπιστημίου, σε ένα κοινό πλαίσιο με μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά ιδρύματα, τα οποία επιτυγχάνονται με τέσσερις προϋποθέσεις:

-να είναι υποχρεωτικός ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας των μη κρατικών ιδρυμάτων για λειτουργία προς όφελος της διδασκαλίας, της έρευνας και των φοιτητών

-να υπάρξει ομαλή ένταξη των μη κερδοσκοπικών στην ανώτατη εκπαίδευση με κοινό σύστημα εισαγωγής, ενίσχυση της αποκέντρωσης και αποφυγή κορεσμού σε αντικείμενα σπουδών

-να υπάρξει αναγνώριση της αξίας των μη κρατικών φορέων στην παροχή επαγγελματικής και τεχνικής εκπαίδευσης

-να γίνει διαμόρφωση κοινού πλαισίου διασφάλισης ποιότητας για τα δημόσια και τα μη κρατικά ιδρύματα ώστε να προστατεύονται ο χρόνος, οι πόροι και η προσπάθεια των φοιτητών

Στο ίδιο πλαίσιο, ο οικοδεσπότης (πρώην υπουργός και διευθυντής του Insocial) Νίκος Χριστοδουλάκης ξεκίνησε με δύο διαπιστώσεις: πρώτον, πως καμία χώρα της Ευρώπης δεν έχει δεσπόζοντα ιδιωτικά πανεπιστήμια, εκτός από την Κύπρο και την Λετονία. Δεύτερον, ότι ενώ σε καμία άλλη χώρα δεν υπάρχει απαγόρευση σύστασης μη κρατικών πανεπιστημίων, συγχρόνως παραμένουν κυρίαρχα τα δημόσια πανεπιστήμια. «Στην Ελλάδα στο τέλος νικούν οι αιτήσεις και χάνουν οι κανόνες», σχολίασε για την πρόβλεψη του νομοσχεδίου για τον τρόπο ίδρυσης ιδιωτικών ΑΕΙ μέσω αιτήσεων που θα αξιολογούνται από συγκεκριμένη αρχή. Για τον Χριστοδουλάκη, ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» παραμένει το ζήτημα των επαγγελματικών δικαιωμάτων των κολλεγίων.

«Η κυβέρνηση έχει ξεκινήσει τον διάλογο μονομερώς, με αδιαφάνεια, πολυπλοκότητα και υπεραπλουστεύσεις»

Ο πρώην υπουργός συμμετείχε στο πάνελ που αφορούσε τους κανόνες, τους όρους και τις προϋποθέσεις λειτουργίας μη κρατικών ΑΕΙ, μαζί με τους ομότιμους καθηγητές Βασίλη Μάγκλαρη και Γιάννη Πανούση. Ο πρώτος χαρακτήρισε το νομοσχέδιο «τραγέλαφο», σημειώνοντας πως η κυβέρνηση «έχει ξεκινήσει τον διάλογο μονομερώς, με αδιαφάνεια, πολυπλοκότητα και υπεραπλουστεύσεις, που δίνουν τη δυνατότητα ερμηνειών κατά το δοκούν για να καταλήξει σε ένα σχέδιο νόμου με 205 άρθρα που βγαίνει σε μία διαβούλευση των 10 ημερών». Από την δική του πλευρά, ο Γιάννης Πανούσης προέκρινε αντί της χρήση του όρου κρατικά, να επικρατήσει ο όρος δημόσια πανεπιστήμια, τα οποία οφείλουν να λογοδοτούν στην κοινωνία, με τα μη δημόσια στον αντίποδα. Αναδεικνύοντας τις διαδικασίες επιλογής επιστημονικού προσωπικού, ο πρώην υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ τόνισε πως «δεν μπορεί να είναι prêt-à-porter, να σου φέρνουν ανθρώπους από το εξωτερικό των οποίων τα κριτήρια επιλογής δεν τα γνωρίζεις. Η ελληνική πολιτεία θα πρέπει να έχει λόγο, με τη συνύπαρξη στα εκλεκτορικά συμβούλια ανθρώπων της εσωτερικής ακαδημαϊκής οικογένειας».

Συνταγματικές κόντρες

Η ημερίδα ξεκίνησε με το πάνελ των τριών συνταγματολόγων, του Νίκου Αλιβιζάτου, του Ξενοφώντα Κοντιάδη και του Κώστα Μποτόπουλου. Για τον Αλιβιζάτο, η αναθεώρηση του άρθρου 16 είναι αναγκαία, σημειώνοντας πως για εκείνον η ερμηνεία της επ’ αμοιβή διδασκαλίας ως υπηρεσία που πρέπει να κυκλοφορεί ελεύθερα μεταξύ των κρατών-μελών, βοηθά να δούμε τη σύσταση ανωτάτων σχολών υπό το πρίσμα της λειτουργίας παραρτημάτων. «Αυτό είναι το συνταγματικό θέμα που δεν αλλοιώνει την κρίσιμη συνταγματική διάταξη», επεσήμανε.

Από την πλευρά του, ο Κοντιάδης σχολίασε πως η ρύθμιση του άρθρου 16 είναι «σαφής και ρητή»: «Δεν μπορούμε να μιλάμε για ρύθμιση που είναι απαξιωμένη ή μπορεί να ξεπεραστεί σύμφωνα με ερμηνεία. Αλλά για μια διάταξη που θα πρέπει να αναθεωρηθεί. Το εάν αυτό είναι σκόπιμο είναι μια μεγάλη συζήτηση. Όμως μέχρι να αναθεωρηθεί θα πρέπει να το σεβαστούμε», τόνισε. Για τον Μποτόπουλο, όσον αφορά τα παραρτήματα, «αρκεί ακόμα και μία χαλαρή σύνδεση με το μητρικό ίδρυμα του εξωτερικού είτε υπό τη μορφή πιστοποίησης, είτε με τη μορφή δικαιόχρησης (franchising) -που είναι όμως οικονομική σχέση». Αυτή η συνθήκη του νομοσχεδίου, μαζί με το γεγονός πως μόλις το 80% των διδασκόντων θα έχει διδακτορικό, είναι παραβιάσεις των τριών διατάξεων του άρθρου 16. «Την αναθεώρηση μπορούμε να τη συζητήσουμε, αλλά όχι στο όνομα νεφελωδών μεταρρυθμίσεων καταπατώντας τη μήτρα της Δημοκρατίας», σχολίασε.

Ενίσχυση του δημόσιου πανεπιστημίου και διεθνής εμπειρία

Σε άλλο πάνελ, που αφορούσε την ενίσχυση του δημόσιου πανεπιστημίου, ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών, Χρήστος Μπούρας, χαρακτήρισε το αυτοδιοίκητο των δημόσιων ΑΕΙ «μύθο», σημειώνοντας πως η ποιοτική χρηματοδότηση των δημόσιων ΑΕΙ δεν μπορεί να υπάρξει και λόγω του αριθμού τους. «Ντρέπομαι ως Πρύτανης ελληνικού δημόσιου πανεπιστημίου, κάποιοι να ρίχνουν τους servers στο εμβληματικότερο πανεπιστήμιο της χώρας, το Καποδιστριακό. Πρέπει να καταδικαστεί ομόφωνα», σχολίασε για τα όσα εξελίχθηκαν στις διαδικτυακές εξετάσεις της Δευτέρας στο ΕΚΠΑ. «Αν είναι απαραίτητη προϋπόθεση ο σχεδιασμός πριν τη σύνταξη ενός νόμου-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια -όπως διαρκώς το επισημαίνουμε αφού η νομοθεσία αλλάζει κάθε τόσο-, πολύ περισσότερο είναι προϋπόθεση για όποια συζήτηση για αλλαγές ή ανατροπές συνταγματικής κλίμακας, οι οποίες ως τέτοιες πρέπει να εξεταστούν σε μια διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης και όχι να επιβάλλονται με απλή κυβερνητική πλειοψηφία μετά από διαβούλευση δέκα ημερών», ανέφερε ο γραμματέας της ΠΟΣΔΕΠ, Γιώργος Λιτσαρδάκης. Από την πλευρά της, η Ευγενία Μπουρνόβα αναφέρθηκε ειδικά στο ζήτημα των οικονομικών και των ανθρώπινων πόρων, ενώ ο Ηλίας Τσαβαλής στην έρευνα και την καινοτομία: «Υπάρχει έλλειψη ενός φιλικού ερευνητικού περιβάλλοντος και κινήτρων. Φυγή ακαδημαϊκών στο εξωτερικό, υπερβολικός διδακτικός φόρτος, γραφειοκρατικές διαδικασίες εξέλιξης και πρόσληψης μελών ΔΕΠ αλλά και συνεχείς αλλαγές στο νομικό πλαίσιο των ΑΕΙ» επισήμανε.

Για την διεθνή εμπειρία μίλησαν η Αγγελική Γαζή και ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, με την πρώτη να αποκαλύπτει τις ελλείψεις του κυπριακού μοντέλου: «Χαμηλότεροι μισθοί στα ιδιωτικά πανεπιστήμια γιατί τα χρήματα επενδύονται σε εγκαταστάσεις κυρίως. Υψηλός εκπαιδευτικός φόρτος γιατί πρόκειται για teaching schools και όχι ερευνητικά πανεπιστήμια. Εντυπωσιακές εγκαταστάσεις, επένδυση στην βιτρίνα. Επισφαλές διδακτικό προσωπικό και λίγα καλά βιογραφικά. Παρέχουν κατάρτιση και όχι επιστημονική γνώση αν δεν υπάρχει έρευνα και απαξίωση της ακαδημαϊκής διαδικασίας», σημείωσε. «Ενώ κάποιος πληρώνει μια γνωστή φίρμα, δεν παίρνει το αυθεντικό προϊόν», σχολίασε ο Χαραλαμπόπουλος για τα παραρτήματα των γνωστών πανεπιστημίων που με βάση το νομοσχέδιο θα μπορούν να δημιουργούνται στην Ελλάδα. «Αποδυναμώνεται το δημόσιο σύστημα καθώς το διδακτικό και ερευνητικό του προσωπικό κατευθύνεται συχνά στα παραρτήματα, τα οποία συχνά αποτυγχάνουν καθώς έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στα επαγγελματικά επιμελητήρια και την αγορά εργασίας. Συνεπώς, δεν είναι εύκολη η εδραίωσή τους ούτε η διεθνής εμπειρία αποδεικνύει ότι παρέχουν μεγάλη ερευνητική δραστηριότητα», κατέληξε.