Η καρναβαλική παρέλαση του Ρίο ντε Τζανέιρο λέει «όχι» στις παράνομες εξορύξεις σε εδάφη αυτόχθονων

Χορευτές του καρναβαλιού ανέβηκαν στη μεγαλύτερη σκηνή του Ρίο ντε Τζανέιρο για να τιμήσουν τη μεγαλύτερη ομάδα αυτοχθόνων της Βραζιλίας και να πιέσουν τον πρόεδρο Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα να τηρήσει τις υποσχέσεις του για την εξάλειψη της παράνομης εξόρυξης.

Μόλις τρεις εβδομάδες μετά την ανάληψη της προεδρίας, ο Λούλα κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία λόγω των επιπτώσεων της παράνομης εξόρυξης εκεί και έστειλε τις ένοπλες δυνάμεις, γιατρούς, νοσοκόμους/ες καθώς και τρόφιμα

Το καρναβάλι αποτελεί εδώ και καιρό μια ευκαιρία για τις σχολές σάμπα να διαμαρτυρηθούν. Οι μουσικοί με τα κρουστά είχαν γράψει το «Miners out» στα δέρματα των τυμπάνων τους καθώς οι συμμετέχοντες βρίσκονταν στο Sambadrome το βράδυ της Κυριακής, μεταφέροντας το μήνυμα τους σε περισσότερους από 70.000 παρευρισκόμενους και σε εκατομμύρια ανθρώπους που παρακολουθούσαν ζωντανά από την τηλεόραση.

«Λερώνουν το νερό και σκοτώνουν τα ψάρια»

«Η ευκαιρία που μας έχει απομείνει είναι μια αυτόχθονη Βραζιλία», είπαν στο πλαίσιο του αφιερώματος της σχολής σάμπα του Salgueiro στους Yanomami – ένα χρόνο αφότου ο Λούλα κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία της ομάδας αυτής στον Αμαζόνιο. Υποφέρουν από υποσιτισμό και ασθένειες όπως η ελονοσία ως συνέπεια της παράνομης εξόρυξης.

«Πρόκειται για μια κραυγή βοήθειας από τη Βραζιλία και τον κόσμο γενικότερα», δήλωσε ο Davi Kopenawa, ηγέτης και σαμάνος των Yanomami, ο οποίος παρείχε συμβουλές στη σχολή samba.

«Η ελπίδα μου είναι ότι ο κόσμος, μόλις ακούσει την έκκληση μας, θα ασκήσει πίεση στην κυβέρνηση της Βραζιλίας ώστε να απομακρύνει όλους τους μεταλλωρύχους, καταστροφείς της μητέρας Γης, που λερώνουν το νερό και σκοτώνουν τα ψάρια».

«Χρειαζόμαστε, για παράδειγμα, την πολεμική αεροπορία να ελέγχει αποτελεσματικά τον εναέριο χώρο πάνω από τη γη των Yanomami. Χρειαζόμαστε το ναυτικό για να ελέγξουμε τη ροή των ανθρώπων στα ποτάμια. Χρειαζόμαστε και τον στρατό για να κάνει ποιοτική δουλειά»

Ο Kopenawa παρέλασε με φτερωτά περιβραχιόνια και κεφαλόδεσμο, καθώς και ένα κολιέ από χάντρες που απεικόνιζε ένα τζάγκουαρ. Δεκατρείς ακόμη Yanomami συμμετείχαν.

Η Sônia Guajajara, η οποία ηγείται του Υπουργείου για τους αυτόχθονες πληθυσμούς που δημιουργήθηκε το 2022 υπό τον Λούλα, συνεχάρη τη Δευτέρα τον Kopenawa και τον Salgueiro για τις προσπάθειες τους, αφηγούμενη τον μακροχρόνιο αγώνα της ομάδας, από τον αποικισμό έως τις πιο πρόσφατες απόπειρες κατάργησης των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων στη γη.

Καταπολέμηση της παράνομης εξόρυξης

Περίπου 30.000 Yanomami ζουν στη μεγαλύτερη περιοχή των αυτοχθόνων της Βραζιλίας, η οποία εκτείνεται σε περισσότερα από 9 εκατομμύρια εκτάρια (22 εκατομμύρια στρέμματα) στο τροπικό δάσος του βόρειου Αμαζονίου.

Μόλις τρεις εβδομάδες μετά την ανάληψη της προεδρίας, ο Λούλα κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία λόγω των επιπτώσεων της παράνομης εξόρυξης εκεί και έστειλε τις ένοπλες δυνάμεις, γιατρούς, νοσοκόμους/ες καθώς και τρόφιμα. Παρόλα αυτά, πάνω από 300 Yanomami πέθαναν από διάφορες αιτίες το 2023, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας.

Ο Λούλα δημιούργησε επίσης μια διυπουργική ομάδα εργασίας για την καταπολέμηση της παράνομης εξόρυξης και το 2023, η περιβαλλοντική υπηρεσία της Βραζιλίας κατάρριψε το ρεκόρ των 33 αεροσκαφών που βρέθηκαν στην περιοχή των Yanomami ή κοντά σε αυτήν. Οι πράκτορες κατέστρεψαν ή κατέσχεσαν επίσης φορτηγά εξόρυξης, καύσιμα, μονάδες διαδικτύου Starlink και καταυλισμούς.

Κυβερνητικοί αξιωματούχοι λένε ότι από τότε που ξεκίνησε η επιχείρηση, οι περιοχές όπου διεξάγονται παράνομες εξορύξεις εντός της επικράτειας των Yanomami έχουν μειωθεί κατά 85% και η υγεία τους έχει βελτιωθεί.

Αλλά μετά την αρχική επιτυχία, οι εισαγγελείς, οι αρχές επιβολής του νόμου και οι υπάλληλοι των ομοσπονδιακών περιβαλλοντικών υπηρεσιών λένε ότι οι παράνομοι μεταλλωρύχοι επιστρέφουν.

«Εκτιμούμε ότι οι μεταλλωρύχοι εκμεταλλεύονται όσο το δυνατόν περισσότερο, επειδή εκτιμούν ότι τελικά θα πρέπει να φύγουν», δήλωσε στο Associated Press ο Jair Schmitt, επικεφαλής της περιβαλλοντικής προστασίας στην περιβαλλοντική υπηρεσία Ibama της Βραζιλίας.

«Κατά κάποιον τρόπο, ήταν συνένοχοι»

Ο Schmitt δήλωσε ότι οι ανθρακωρύχοι έχουν προσαρμοστεί προκειμένου να γλιτώσουν τον εντοπισμό τους, δουλεύοντας τη νύχτα, κατασκηνώνοντας κάτω από το θόλο του δάσους και επιλέγοντας παλιούς λάκκους εξόρυξης αντί για την αποψίλωση του δάσους για να ανοίξουν νέους.

Ο Humberto Freire, διευθυντής της νεοσύστατης μονάδας Αμαζονίου και περιβάλλοντος της ομοσπονδιακής αστυνομίας, δήλωσε ότι οι κυβερνητικές υπηρεσίες πρέπει να προβούν σε περισσότερες ενέργειες.

«Χρειαζόμαστε, για παράδειγμα, την πολεμική αεροπορία να ελέγχει αποτελεσματικά τον εναέριο χώρο πάνω από τη γη των Yanomami. Χρειαζόμαστε το ναυτικό για να ελέγξουμε τη ροή των ανθρώπων στα ποτάμια. Χρειαζόμαστε και τον στρατό για να κάνει ποιοτική δουλειά», δήλωσε ο Freire.

Ο Λούλα είχε πει ότι οι ένοπλες δυνάμεις θα διαδραματίσουν βασικό ρόλο, παρέχοντας υλικοτεχνική υποστήριξη και ασφάλεια στους δημόσιους υπαλλήλους και τους ομοσπονδιακούς πράκτορες που λένε ότι φοβούνται για τη ζωή τους.

Σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα João Roberto Martins Filho, δεν είναι ευθύνη του στρατού να εμπλακεί σε άμεσες μάχες. Ωστόσο, το μεγάλο ερώτημα είναι γιατί ο στρατός, με τρεις μόνιμες βάσεις εντός της επικράτειας των Yanomami, δεν έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου επί των ημερών του προκατόχου του Λούλα, Ζαΐρ Μπολσονάρο.

«Υπήρξε σχεδόν μια σφαγή ενός απροστάτευτου πληθυσμού. Γιατί ο στρατός άφησε να συμβεί αυτό αντί να το καταγγείλει στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση ή να απευθυνθεί στον Τύπο;», δήλωσε ο Martins Filho, καθηγητής στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Σάο Κάρλος.  «Κατά κάποιον τρόπο, ήταν συνένοχοι».

Μείωση των παράνομων πτήσεων κατά 90%

Σε γραπτή απάντηση στο AP, ο στρατός δήλωσε ότι η παράνομη εξόρυξη και η υγειονομική κρίση στην περιοχή των Yanomami «είναι πολύπλοκα ζητήματα που αφορούν τη νομική δικαιοδοσία διαφόρων κυβερνητικών υπηρεσιών» και ότι ο στρατός είναι «πάντα έτοιμος να εκπληρώσει τις στρατηγικές του αποστολές», συμπεριλαμβανομένης της παροχής υποστήριξης σε ομοσπονδιακές υπηρεσίες.

Τα παράνομα αεροπλάνα είναι απαραίτητα για τη μεταφορά των ερευνητών και του εξοπλισμού σε απομακρυσμένα καταφύγια, όπως έδειξε μια έρευνα του AP το 2022 στην πολιτεία Roraima, όπου διεξάγονται οι περισσότερες εξορύξεις που επηρεάζουν τους Yanomami.

Αφού τον Ιανουάριο του 2023 ένα προεδρικό διάταγμα διέταξε την πολεμική αεροπορία να κλείσει τον εναέριο χώρο πάνω από την περιοχή των Yanomami, η κατάσταση βελτιώθηκε σημαντικά, δήλωσαν οι αρχές και οι αυτόχθονες.

Σε γραπτή απάντηση στο AP, η πολεμική αεροπορία της Βραζιλίας δήλωσε ότι περιπολεί στη λεγόμενη ζώνη αναγνώρισης αεράμυνας πάνω από την περιοχή. Ισχυρίζεται ότι το μέτρο οδήγησε σε μείωση των παράνομων πτήσεων κατά 90%.

*Mε πληροφορίες από: El Pais | Kεντρική φωτογραφία θέματος: REUTERS/Ricardo Moraes