Μισέλ Ο΄Νιλ: από «κόρη του IRA», ηγέτιδα της Βόρειας Ιρλανδίας

Γεννήθηκε πέντε χρόνια μετά τη «Ματωμένη Κυριακή», το 1977, στο Φέρμοϊ της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας.

Μεγάλωσε σε ένα χωριό στη Βόρεια Ιρλανδία.

Ήταν μόλις 17 ετών -και ανύπαντρη μητέρα ενός παιδιού- όταν ο Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός (IRA) κήρυξε «πλήρη κατάπαυση οποιασδήποτε στρατιωτικής δράσης».

Η μετατόπιση της ηγεσίας της καθολικής παραστρατιωτικής οργάνωσης άνοιξε το δρόμο στο Σιν Φέιν -ουσιαστικά τον πολιτικό βραχίονά της- προς τη διαδικασία ειρήνευσης, με αποκορύφωμα τη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής το 1998, έπειτα από τρεις δεκαετίες αιματοχυσίας.

Όλα αυτά η Μισέλ Ο΄Νιλ τα ζούσε από κοντά.

Ο πατέρας της, Μπρένταν Ντόρις, ήταν μέλος του IRA, που εξέτισε ποινές φυλάκισης για την ένοπλη δράση του, προτού γίνει τελικά δημοτικός σύμβουλος του Σιν Φέιν.

Ο θείος της, Πολ Ντόρις, είχε επίσης φυλακιστεί ως μέλος της παραστρατιωτικής οργάνωσης, που πολεμούσε για ανεξαρτητοποίηση της Βόρειας Ιρλανδίας από το Ηνωμένο Βασίλειο και την ενσωμάτωση στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας.

Ένας ξάδελφός της σκοτώθηκε σε ενέδρα των βρετανικών ειδικών δυνάμεων το 1991.

Ένας άλλος ξάδερφος  τραυματίστηκε από πυρά, στη διάρκεια επίθεσης του IRA σε βάση του βρετανικού στρατού, το 1997.

Όμως εκείνα τα χρόνια, η Μισέλ δεν σκεφτόνταν καν την πολιτική.

Φοιτούσε στην Ακαδημία Θηλέων Αγίου Πατρικίου, ένα αυστηρό καθολικό γυμνάσιο, και ονειρευόταν να γίνει λογίστρια.

Έμεινε έγκυος στα 15, ένα στίγμα για την καθολική κοινωνία στην οποία είχε ανατραφεί.

Γέννησε μια κόρη. Με τη στήριξη της μητέρας της, συνέχισε τις σπουδές της.

Παντρεύτηκε τον πατέρα του παιδιού όταν έκλεισε τα 18. Απέκτησαν επίσης ένα γιό, προτού χωρίσουν το 2014. Παραμένουν έκτοτε φίλοι.

Όμως πέρα από τον έγγαμο βίο της, η Μισέλ βίωσε πολλές ακόμη αλλαγές, μέχρι να αναλάβει στις 4 Φεβρουαρίου και στα 47 χρόνια της επίσημα καθήκοντα Πρώτης Υπουργού.

Είναι η πρώτη στα χρονικά πρωθυπουργός της Βόρειας Ιρλανδίας από το αριστερό κόμμα Σιν Φέιν.

Σηματοδοτεί μια σημαντική αλλαγή κατεύθυνσης με πολλαπλούς τρόπους.

Η Μισέλ Ο’Νιλ (αριστερά στη μέση) πανηγυρίζει την εκλογική νίκη του Σιν Φέιν στις εκλογές του 2022, δίπλα στην Ιρλανδή πρόεδρο του κόμματος, Μαίρη Λουίζ ΜακΝτόναλντ (REUTERS/Clodagh Kilcoyne)

Νέος ρόλος, παλιές προκλήσεις

«Ανυπομονώ για μια πολυάσχολη μέρα», έγραψε η Μισέλ Ο’Νιλ στον λογαριασμό της στο Χ στις 5 Φεβρουαρίου, την πρώτη εργάσιμη μετά την επίσημη ανάληψη των πρωθυπουργικών καθηκόντων.

Υποσχέθηκε να υπηρετήσει «ως Πρώτη Υπουργός για όλους, υπερασπιζόμενη τους εργαζόμενους, τις οικογένειες και τις δημόσιες υπηρεσίες», αν και δηλώνει ανοιχτά ότι οραματίζεται την ένωση με την Ιρλανδία.

Μοιράζεται ωστόσο την εξουσία με την αναπληρώτρια Πρώτη Υπουργό, Έμα Λιτλ Πέντζλι, από το αντίπαλο, συντηρητικό προτεσταντικό Δημοκρατικό Κόμμα Ενωτικών (DUP), το οποίο είναι αναφανδόν υπέρ της παραμονής της Βόρειας Ιρλανδίας στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Είναι αυτό που εδώ και δύο χρόνια εμπόδιζε τον σχηματισμό της κυβέρνησης διαμοιρασμού της εξουσίας, τον οποίο υπαγορεύει η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής.

Το μποϊκοτάζ του DUP είχε αρχίσει στον απόηχο του εκλογικού σοκ του 2022 με την ιστορική νίκη του Σιν Φέιν και εν μέσω προστριβών με το Λονδίνο που είχαν δημιουργήσει τα «απόνερα» του Brexit, αφήνοντας αρχικά τη Βόρεια Ιρλανδία στην εσωτερική αγορά της ΕΕ.

Ο δρόμος για άρση της ακυβερνησίας στο Μπέλφαστ άνοιξε μετά κόπων και βασάνων.

Έγινε υπό την απειλή του Λονδίνου για την προκήρυξη νέων εκλογών στη Βόρεια Ιρλανδία.

Χρειάστηκε η περσινή συμφωνία της Βρετανίας με τις Βρυξέλλες για άρση των ελέγχων στα αγαθά από τη Μεγάλη Βρετανία στη Βόρεια Ιρλανδία, εκτός όσων μεταφέρονται στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας, δηλαδή στην ΕΕ.

Έγιναν επίσης επαναδιαπραγμάτευση του DUP με τους κυβερνώντες στη Βρετανία Τόρις, για τις οποίες οι λεπτομέρειες δεν έγιναν άμεσα γνωστές.

Έτσι κατέστη δυνατή, με καθυστέρηση δύο ετών, η ορκωμοσία της καθολικής Ο’Νιλ και της προτεστάντισσας αναπληρώτριάς της.

Στη νομή των υπουργείων το Σιν Φέιν πήρε -μεταξύ άλλων- την πιο καυτή «πατάτα»: το υπουργείο Οικονομικών.

Η διετής ακυβερνησία οδήγησε σε δημοσιονομική κρίση, παράλυση των δημόσιων υπηρεσιών, απεργίες στο δημόσιο τομέα, λαϊκή δυσαρέσκεια και απογοήτευση.

Στιγμιότυπο από την επίσκεψη του Βρετανού πρωθυπουργού, Ρίσι Σούνακ, στη Βόρεια Ιρλανδία, λίγο μετά τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης στο Μπέλφαστ (Kelvin Boyes/Pool via REUTERS)

Δρόμος στρωμένος με «αγκάθια»

Υπό αυτό το πρίσμα, το οικονομικό πακέτο για τη Βόρεια Ιρλανδία ύψους 3,3 δισεκατομμυρίων λιρών, που το Λονδίνο υποσχέθηκε με προϋπόθεση τον σχηματισμό κυβέρνησης, φαντάζει ως «μάννα εξ ουρανού».

Αν και καλοδεχούμενο από το Μπέλφαστ -που τώρα πιέζει τη Ντάουνινγκ Στριτ για αύξηση της χρηματοδότησης- φαντάζει κόντρα στον εκπεφρασμένο στόχο του Σιν Φέιν για ένωση με την Ιρλανδία.

Σε κάθε περίπτωση, δείχνει επίσης πόσο δύσκολο δρόμο έχει η Μισέλ Ο’ Νιλ μπροστά της.

Μέλος της αριστερής πτέρυγας του Σιν Φέιν, ηγείται μιας κυβέρνησης που θα κληθεί μοιραία -λόγω κακής δημοσιονομικής κατάστασης- να πάρει δύσκολες και αντιδημοφιλείς αποφάσεις.

Παρά το γεγονός ότι εκλέγεται ανελλιπώς στη βορειοϊρλανδική Βουλή από το 2007, κατέχει τα «ηνία» του Σιν Φέιν στη Βόρεια Ιρλανδία από το 2018 (του οποίου ήταν ήδη 30 χρόνια μέλος) και θεωρείται επιτυχής η μέχρι στιγμής θητεία της σε κυβερνητικά πόστα -από τα υπουργεία Υγείας και Γεωργίας, μέχρι τη θέση της αναπληρώτριας πρωθυπουργού επί πανδημίας- οι πολιτικοί της αντίπαλοι την έχουν πολλές φορές εσκεμμένα υποτιμήσει.

Δεν είναι μόνο ο χαρακτηρισμός «ξανθιά» που είχε χρησιμοποιήσει σεξιστικά σε βάρος της η πρώην ηγέτιδα του DUP και πρώην πρωθυπουργός της Βόρειας Ιρλανδίας, Αρλίν Φόστερ.

Παρ’ ότι είναι το πρόσωπο της νέας γενιάς του Σιν Φέιν, οι επικριτές της τη χαρακτηρίζουν «βιτρίνα» της παλιάς φρουράς του ιρλανδικού ρεπουμπλικανισμού υπέρ της ενιαίας Ιρλανδίας.

Η νέα πρωθυπουργός της Βόρειας Ιρλανδίας έχει επικριθεί έντονα για την παρουσία της σε εκδηλώσεις μνήμης για τον IRA, σε κηδείες πρώην μελών του, καθώς και για τη δήλωσή της ότι δεν υπήρχε «καμία εναλλακτική» στον ένοπλο αγώνα του κατά την 30ετη περίοδο των «Ταραχών», που άφησε πίσω της πάνω από 3.500 νεκρούς στη Βόρεια Ιρλανδία.

Η πρωθυπουργική θητεία της Μισέλ Ο’Νιλ στη Βόρεια Ιρλανδία αναμένεται κάθε άλλο παρά «ρόδινη» (REUTERS/Clodagh Kilcoyne/File Photo)

Με το βλέμμα στο Μπέλφαστ και προς το… Δουβλίνο

Η Ο’Νιλ ήταν ωστόσο εξ αρχής υπέρ της ειρηνευτικής διαδικασίας και της Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής, που σηματοδότησε και την έναρξη της ενασχόλησής της με την πολιτική.

Έχει αποκηρύξει απερίφραστα πρόσφατες απόπειρες βομβιστικών επιθέσεων.

Έσπασε την ιρλανδική ρεπουμπλικανική παράδοση, που δεν αναγνωρίζει το βρετανικό στέμμα, δίνοντας το παρών στην κηδεία της βασίλισσας Ελισάβετ Β’ και στη στη στέψη του βασιλιά Καρόλου.

Σφοδρή πολέμια του Brexit, το είχε χαρακτηρίσει από την αρχή «καταστροφικό για το νησί της Ιρλανδίας», τονίζοντας ότι θα «υπονόμευε» τη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής του 1998.

Έχει ωστόσο επίσης πει ότι πιστεύει πως θα αυξήσει τις πιθανότητες για την ένωση της Ιρλανδίας. Το 2017, υποστήριξε ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί εντός δεκαετίας.

Το Φεβρουάριο του 2022 υποστήριξε ότι η επίτευξη αυτού του στόχου είναι «πιο κοντά από ποτέ».

Μια ημέρα μετά την ορκωμοσία της, μιλώντας στο Sky News, έκανε λόγο για «δεκαετία ευκαιρίας» ως προς τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για μια ενωμένη Ιρλανδία.

Το θέμα παραμένει ακανθώδες.

Αν και η διεξαγωγή του είναι στη διακριτική ευχέρεια της βρετανικής κυβέρνησης, οι όροι της Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής ορίζουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να προκηρύξει ένα τέτοιο δημοψήφισμα «εάν οποιαδήποτε στιγμή φαίνεται πιθανό» να συγκεντρώσει «την πλειοψηφία».

Χαράσσοντας τα σύνορα της Βόρειας Ιρλανδίας προ αιώνα, η Βρετανία είχε εξασφαλίσει την σαφή πληθυσμιακή υπεροχή των προτεσταντών ενωτικών έναντι των καθολικών εθνικιστών, που αποτελούσαν μόλις το ένα τρίτο.

Η απογραφή του 2021 έδειξε ότι οι καθολικοί ήταν για πρώτη φορά περισσότεροι από τους προτεστάντες.

Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει αυτόματα υποστήριξη της θέσης του Σιν Φέιν.

Στις εκλογές του 2022 κέρδισε με ποσοστό 29%, έναντι 21,3% που εξασφάλισε το DUP.

Στη βορειοϊρλανδική Βουλή υπάρχουν άλλα μικρότερα κόμματα, που τάσσονται υπέρ και κατά της παραμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ το διακοινοτικό κεντρώο Κόμμα Συμμαχίας αναδεικνύεται ως τρίτος πόλος.