Η ομορφιά της ασχήμιας

Εξαντλητικές δίαιες, αισθητικές επεμβάσεις, κρουνοί botox και τόνοι μακιγιάζ.

Το ματαιόδοξο κυνήγι της ομορφιάς καλά κρατεί, για γυναίκες και για άνδρες, με βάση στρεβλά πρότυπα, φτιαγμένα πια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Με φίλτρα…

Εν μέσω πανδημίας, όπως δείχνουν έρευνες, τα νυστέρια των πλαστικών χειρουργών πήραν «φωτιά».

Μελέτες πάντως καταγράφουν ότι η επίδραση σε αυτό που αντιλαμβάνεται κανείς ως βελτίωση στην εξωτερική εμφάνιση έχει συνήθως βραχυπρόθεσμα και όχι μακροπρόθεσμα θετική επίδραση στην κακή ψυχολογία.

Ειδικά σε περιπτώσεις χαμηλής αυτοεκτίμησης, άγχους και κατάθλιψης.

Ένα λόγος, τονίζουν οι ειδικοί, είναι ότι το νυστέρι του πλαστικού δεν μπορεί να «ξεριζώσει» τα αίτια που τα προκαλούν. Μεταξύ αυτών, τα στερεότυπα.

Τα περισσότερα είναι αποτέλεσμα προκαταλήψεων, ακόμη και παρερμηνειών.

Πάρτε για παράδειγμα τους κακούς στα παραμύθια.

Όλοι –επισημαίνει η Χέδερ Γουίντοους, Βρετανίδα φιλόσοφος ειδικευμένη στην εφαρμοσμένη ηθική- έχουν κάτι κοινό: την ασχήμια.

Όμως τα παραμύθια, εξηγεί, δεν αφηγούνταν ιστορίες για τη σωματική, αλλά για την ηθική ασχήμια.

Μπορεί να ακούγεται κάτι που αφορά μόνο τα παιδιά. Όμως δεν είναι…

Στρεβλώσεις σαν και αυτή συμβαίνουν στον πραγματικό κόσμο των ενηλίκων.

Η άδικη μεταχείριση των μη ελκυστικών ανθρώπων δεν είναι απλά μια θεωρία.

Μελέτες δείχνουν ότι λαμβάνουν λιγότερη προσοχή ως βρέφη και ως ενήλικες δέχονται αυστηρότερες ποινές αν καταδικαστούν για κάποιο έγκλημα.

Άλλες έχουν αποτυπώσει την λεγόμενη «προκατάληψη ομορφιάς», όταν υποσυνείδητα συνδέουμε αυτούς που αντιλαμβανόμαστε ως όμορφους με την εξυπνάδα και την ικανότητα.

Έχει καταγραφεί ότι οι ελκυστικοί άνθρωποι είναι πιο αρεστοί.

Έχουν περισσότερες πιθανότητες να βρουν δουλειά, τώρα μάλιστα υποβοηθούμενοι και από την «προκατειλημμένη» τεχνητή νοημοσύνη.

Εξασφαλίζουν πιο εύκολα υψηλότερους μισθούς και ευκαιρίες για επαγγελματική ανέλιξη.

Είναι επίσης πιθανό να βρουν πιο εύκολα συντρόφους, και δη στην εποχή των ψηφιακών ραντεβού, όπου εφαρμογές λειτουργούν ως υπερτροφοδοτούμενοι «διαχωριστές» του ποιος είναι hot ή όχι.

Όμως, σε έναν δίκαιο κόσμο, πρέπει να είναι όλοι όμορφοι;

Προφανώς και όχι.

Στερεοτυπικές… συγχύσεις

Από την αρχαιότητα, η ομορφιά θεωρείται από τις σημαντικότερες αξίες της δυτικής φιλοσοφίας.

Όμως μια αλλαγή επήλθε με τη γέννηση της οπτικής κουλτούρας γύρω στον 19ο αιώνα, όταν εφευρέθηκε η φωτογραφία, παρατηρεί η Χέδερ Γουίντοους, σήμερα καθηγήτρια στο Τμήμα Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Γουόρικ.

Ήταν «η μετάβαση», εξηγεί, «σε μια κουλτούρα όπου βλέπαμε τον εαυτό μας τακτικά σε εικόνες».

Καθώς όμως η τεχνολογία μας παρέχει σήμερα καλύτερες, ταχύτερες και πιο λεπτομερείς απεικονίσεις του εαυτού μας, έχουμε αρχίσει να συγχέουμε την ηθική με την εμφάνιση περισσότερο όσο ποτέ.

«Λέμε πράγματα όπως, “αντιστάθηκα σε εκείνο το κομμάτι κέικ” – αυτή είναι η ορολογία γύρω από την ηθική».

Αλλά πλέον «η αποτυχία στην ομορφιά έχει εξισωθεί με την αποτυχία γενικά».

Υπάρχει επίσης αυξανόμενη κοινωνική πίεση ως προς αυτό, υπογραμμίζει ο Δρ. Υβ Σεν Τζέιμς Ακίνο, γιατρός και φιλόσοφος με ειδίκευση στην ηθική της τεχνητής νοημοσύνης, τη φιλοσοφία της ιατρικής, τη βιοηθική και την ηθική της αισθητικής χειρουργικής.

Η ίδια η έννοια της ασχήμιας, λέει, είναι ταμπού.

Ανάγεται μάλιστα όλο και περισσότερο σε… πάθηση.

Στη βιομηχανία της αισθητικής χειρουργικής, λέξεις όπως «άσχημο» ή «μη ελκυστικό» αντικαθίστανται με εκφράσεις περί «αισθητικού», «ελαττωματικού» ή «παραμορφωμένου», εξηγεί.

Και η τάση αυτή, λέει η Χέδερ Γιούντους, γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη.

Για παράδειγμα «βλέπουμε τώρα μια παγκόσμια τρέλα γύρω από το Ozempic» για την απώλεια βάρους «και για το botox, που έχει γίνει από κάτι που έκαναν λίγοι άνθρωποι, σε κάτι που κάνουν πάρα πολλοί».

Αλλάζοντας αντιλήψεις

Υπάρχει άλλη μια παράμετρος που συνδέεται στρεβλά με τις αντιλήψεις μας για την ομορφιά: η υγεία.

«Συχνά τις θεωρούμε ως δίδυμες έννοιες- ό,τι είναι υγιές είναι και όμορφο», λέει ο Δρ Ακίνο.

Όμως αυτό έχει βαθιές και προβληματικές ρίζες.

Για μεγάλο μέρος της ιστορίας, οι άνθρωποι με αναπηρίες -ακόμη και αυτές που δεν επηρεάζουν την υγεία τους- αντιμετωπίζονταν με μισαλλοδοξία και φόβο.

Η Γουίντοους προσθέτει και τη λιποφοβία ως παράδειγμα προβολής της ηθικής στη εμφάνιση ενός ατόμου, με «μορφές διακρίσεων και κακοποίησης».

Και μάλιστα σε βάρος ακόμη και παιδιών.

Δεδομένης της κοινωνικής παραδοχής της ομορφιάς, «είναι λογικό να θέλεις να αλλάξεις το σώμα του», παρατηρεί.

Αλλά τόσο η ίδια, όσο πολλοί άλλοι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι αυτό το status quo πρέπει να αλλάξει.

«Περιορίζει τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο», εξηγεί ο Δρ. Ακίνο. «Δεν αποδίδει δικαιοσύνη στο τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος».

«Δεν είναι κάτι ατομικό, είναι μια κοινωνική συζήτηση», τονίζει.

Πλέον τη γαλβανίζουν κινήματα -όπως το body positivity- υπέρ της αποδοχής της διαφορετικότητας, αμφισβητώντας στα ίσα τα μέχρι σήμερα παγιωμένα πρότυπα ομορφιάς.

* Κεντρική photo: Pixabay/whitedaemon