Οι αγρότες έχουν δίκιο να διαμαρτύρονται – Γιατί το «Green Deal» είναι λάθος στόχος;

Οι αγρότες στην Ελλάδα και σε όλη την Ευρώπη αγωνίζονται και βγαίνουν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν. Αλλά όταν οι πολιτικοί και τα μεγάλα γεωργικά λόμπι κατηγορούν την πράσινη νομοθεσία της Ευρώπης, όχι μόνο παραπλανούν τους αγρότες, αλλά θέτουν σε κίνδυνο την επιβίωσή τους, σημειώνει η ευρωπαϊκή διαδικτυακή εφημερίδα Euobserver.

Εξάλλου, ο θυμός των αγροτών είναι δικαιολογημένος και τον συμμεριζόμαστε σχεδόν όλοι. Μέσα σε μόλις 15 χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χάσει περίπου το 40% των αγροτών της, σχεδόν αποκλειστικά μικρές και μεσαίες εκμεταλλεύσεις, οι οποίες είτε έβαλαν λουκέτο, είτε εξαγοράστηκαν από ολοένα και μεγαλύτερους ανταγωνιστές.

Παρά τους ισχυρισμούς τους ότι εκπροσωπούν όλους τους αγρότες, τα ισχυρά γεωργικά λόμπι συχνά έχουν λάβει θέσεις που υπερασπίζονται τα συμφέροντα των μεγαλύτερων και ισχυρότερων παικτών

Το πρόβλημα είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το σύστημα τροφίμων και γεωργίας στην Ευρώπη. Μεταξύ των πολλών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι αγρότες, ξεχωρίζουν τρις: Οι επιδοτήσεις της ΕΕ, οι κανονισμοί (ή η έλλειψή τους) και η δυναμική της αγοράς – όλα προσανατολισμένα προς όφελος μεγαλύτερων «παικτών».

Πρώτον, η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της ΕΕ επιβραβεύει τους μεγαλύτερους γαιοκτήμονες και τις πιο βιομηχανοποιημένες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, καθώς η πλειονότητα των κονδυλίων διανέμεται με βάση τα καλλιεργούμενα στρέμματα.

Δεύτερον, οι ισχυροί λιανοπωλητές και οι εταιρείες τροφίμων είναι σε θέση να επιβάλλουν χαμηλές τιμές στους αγρότες.

Τους λένε «μεγαλώστε ή φύγετε»

Τρίτον, οι πολυεθνικές αγροχημικών συμπιέζουν τους αγρότες στην πηγή, αυξάνοντας τις τιμές σε αυτά που χρειάζονται, όπως είναι οι υβριδικοί σπόροι, τα φυτοφάρμακα, τα λιπάσματα και τα φάρμακα για τα ζώα. Αυτό ωθεί τους μικρότερους παραγωγούς εκτός επιχειρήσεων, καθώς μόνο οι βιομηχανικές εκμεταλλεύσεις μπορούν να επιβιώσουν πουλώντας σε χαμηλές τιμές, ενώ επωμίζονται υψηλότερο κόστος.

Με λίγα λόγια, το μήνυμα προς τις οικογενειακές επιχειρήσεις είναι: μεγαλώστε ή φύγετε.

Οι συνομιλίες για μια εμπορική συμφωνία ΕΕ – Mercosur (σ.σ. η ΚΑΠ της Λατινικής Αμερικής) εντείνουν την πίεση, καθώς η γεωργία αποτελεί πιθανό διαπραγματευτικό χαρτί της ΕΕ για την πρόσβαση στην αγορά της Νότιας Αμερικής. Μια συμφωνία θα μπορούσε να ανοίξει την πόρτα σε εισαγωγές μεγάλων ποσοτήτων βόειου κρέατος, που ευθύνονται για μαζική αποψίλωση και υποβάθμιση των δασών.

Οι αγρότες μαστίζονται επίσης από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Οι ξηρασίες προκαλούν σήμερα ετήσιες οικονομικές απώλειες, ύψους περίπου 9 δισ. ευρώ, σε ολόκληρη την ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η ακραία ζέστη και η ξηρασία, οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες και οι καταιγίδες έχουν καταστρέψει τις ευρωπαϊκές γεωργικές εκτάσεις, αλλά και τα φυσικά συστήματα από τα οποία εξαρτώνται οι αγρότες, όπως οι μέλισσες και άλλοι επικονιαστές. Οι μικρές και μεσαίες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, οι οποίες ήδη παλεύουν να κρατηθούν όρθιες, μπορούν να εξαλειφθούν από ένα και μόνο καιρικό φαινόμενο.

Προδίδοντας τους αγρότες

Αντί να καλωσορίσουν τα μέτρα για τη βελτίωση των οικοσυστημάτων, από τα οποία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό οι αγρότες, ορισμένοι πολιτικοί και οι λομπίστες στον τομέα της γεωργίας έχουν καταστήσει την προστασία της φύσης και την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ (Green Deal) τον εύκολο αποδιοπομπαίο τράγο.

Οι ακροδεξιοί και οι συντηρητικοί πολιτικοί, ιδίως, εργαλειοποιούν τη δυσαρέσκεια των αγροτών και δείχνουν με το δάχτυλο τις περιβαλλοντικές ρυθμίσεις. Όμως, το να στέλνουν στους οργισμένους αγρότες το μήνυμα ότι φταίνε οι πράσινοι κανόνες, ενώ υποστηρίζουν ένα σύστημα που λειτουργεί μόνο για ένα μικρό ποσοστό των γιγάντιων παραγόντων της αγοράς, δεν είναι παρά προδοσία, υποστηρίζει η Euobserver.

Η πρώτη αντίδραση της Κομισιόν στις διαμαρτυρίες των αγροτών ήταν να χορηγήσει, για τρίτη συνεχή χρονιά, παρέκκλιση από τις απαιτήσεις της ΚΑΠ για την αγρανάπαυση, ενός μικρού ποσοστού καλλιεργήσιμης γης. Αυτό όχι μόνο προκαλεί σημαντική ζημιά στα οικοσυστήματα και θα μπορούσε να πιέσει περαιτέρω τις τιμές με την αύξηση της παραγωγής, αλλά αποσπά την προσοχή από τις πραγματικές συστημικές μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται απεγνωσμένα οι αγρότες.

«Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της ΕΕ επιβραβεύει τους μεγαλύτερους γαιοκτήμονες και τις πιο βιομηχανοποιημένες γεωργικές εκμεταλλεύσεις»

Κανένας από τους σημαντικότερους κανόνες της Πράσινης Συμφωνίας δεν έχει εφαρμοστεί και κανένας από τους στόχους της στρατηγικής της ΕΕ «Από το αγρόκτημα στο πιρούνι» δεν έχει επιτευχθεί, παρόλο που θα ωφελούσαν τους αγρότες.

Εάν είχαν υιοθετηθεί οι κανόνες της ΕΕ για τη «βιώσιμη» χρήση των φυτοφαρμάκων, με οικονομική και διαρθρωτική στήριξη των γεωργών, θα μπορούσαν να είχαν μειώσει την εξάρτηση από τα χημικά. Αυτό θα ήταν ένα καλό νέο για την υγεία των αγροτών, καθώς και για το πορτοφόλι τους. Αντ’ αυτού, η δεύτερη απάντηση της Επιτροπής στις διαμαρτυρίες ήταν η απόσυρση των σχεδίων για τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων.

Η επικαιροποιημένη Οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές, με στόχο τον περιορισμό της ρύπανσης από τις βιομηχανικές φάρμες, θα μπορούσε να είχε συμβάλει στον μετριασμό της κλιματικής κρίσης, αλλά κατέληξε να την τροφοδοτεί, καθώς χαλάρωσε τους κανόνες για τις μεγαλύτερες χοιροτροφικές και πτηνοτροφικές μονάδες και αγνόησε εντελώς τα βοοειδή.

Ο ύπουλος ρόλος των ισχυρών γεωργικών λόμπι

Το σχέδιο θέσπισης νομοθεσίας για ένα «βιώσιμο σύστημα τροφίμων» εγκαταλείφθηκε πριν καν κατατεθεί από την Επιτροπή, και η υποσχόμενη επικαιροποίηση των όρων καλής διαβίωσης των ζώων εγκαταλείφθηκε.

Τα πιο ισχυρά γεωργικά λόμπι και η συνομοσπονδία τους στην ΕΕ, η Copa-Cogeca, ήταν αποφασιστικά στο να καθορίσουν ποιοι κανόνες της ΕΕ ενισχύονται και ποιοι αποδυναμώνονται. Παρά τους ισχυρισμούς τους ότι εκπροσωπούν όλους τους αγρότες, συχνά έχουν λάβει θέσεις που υπερασπίζονται τα συμφέροντα μιας μειοψηφίας αγροτών: των μεγαλύτερων και ισχυρότερων παικτών, οι οποίοι μπορούν να ευημερούν σε ένα εντυπωσιακά άδικο σύστημα τροφίμων.

Αρκετοί πολιτικοί συνεχίζουν να υποστηρίζουν τις μεγαλύτερες αγροτικές επιχειρήσεις και αντιμετωπίζουν την κρίση, με το μότο: «αγρότες εναντίον της φύσης».

Πρόκειται για μια ψευδή διχοτόμηση, που πλήττει τραγικά τη μεγάλη πλειοψηφία των αγροτών. Σκόπιμα μετατοπίζει την εστίαση μακριά από τα βαθύτερα αίτια των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι αγρότες και επιδεινώνει την κατάστασή τους, μέχρι να μείνουν μόνο οι μεγαλύτερες φάρμες.

Οι αγρότες και η φύση είναι σύμμαχοι – είναι η δυναμική της αγοράς, οι λανθασμένες επιδοτήσεις και η έλλειψη κατάλληλης ρύθμισης που θέτουν τους αγρότες ενώπιον μιας απελπισμένης επιλογής μεταξύ της μη βιώσιμης βιομηχανικής παραγωγής ή της χρεοκοπίας.