Dorothea Lange – Η πραγματική ιστορία της θρυλικής φωτογραφίας «Μητέρα Μετανάστρια»

Στο TikTok καταγράφεται, ανά πάσα στιγμή, ο παλμός της εποχής. Ιστορίες για το σοκ στις τιμές των τροφίμων ή των ενοικίων δίνουν μια ζοφερή εικόνα της οικονομίας. «Κάποιοι χρήστες που έχουν κουραστεί από τον πληθωρισμό πάνε πολύ παραπέρα, δημοσιεύοντας παραπλανητικά στοιχεία για να υποστηρίξουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν βυθιστεί σε μια σιωπηλή ύφεση που μπορεί να συναγωνιστεί οποιαδήποτε ύφεση στην αμερικανική ιστορία» γράφει ο Kriston Capps στην Washington Post. 

Τα ντοκιμαντέρ από τη δεκαετία του 1930 περιγράφουν την εποχή της μεγάλης Ύφεσης -ουρές για ψωμί, τα στρατόπεδα εργασίας, οι εικόνες της δυστυχίας καθώς οι μετανάστες έφευγαν από το Dust Bowl για να βρουν δουλειά στη Δύση… Μια φωτογράφος, η Dorothea Lange, ήταν υπεύθυνη για τις σοβαρότερες από αυτές τις εικόνες, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ της ατομικής εμπειρίας και της ιστορίας.

Τα όρια της τέχνης του πορτραίτου

Το έργο της Lange περιλαμβάνει μερικές από τις πιο σκληρές φωτογραφίες στην αμερικανική ιστορία, εικόνες που αποδίδουν το τίμημα της οικονομίας του πολέμου με μεγαλύτερη σαφήνεια από οποιοδήποτε γραμμικό διάγραμμα. Μια νέα έκθεση με το έργο της Dorothea Lange  στην Εθνική Πινακοθήκη της Τέχνης στην Ουάσινγκτον δείχνει πώς η καλλιτέχνις εξερεύνησε τα όρια του πορτρέτου και ανέπτυξε την εκκολαπτόμενη μορφή του ντοκιμαντέρ.

Η έκθεση «Seeing People», η οποία συγκεντρώθηκε επιδέξια από τον επιμελητή της Εθνικής Πινακοθήκης Philip Brookman, προχωρά χρονολογικά μέσα από τη ζωή της Lange. Ξεκινά με το έργο της ως καλλιτέχνις πορτραίτων στην Bay Area, όπου μετακόμισε ως νεαρή ενήλικη από τη Νέα Υόρκη και συναναστράφηκε με ένα πλήθος φωτογράφων που περιελάμβανε την Imogen Cunningham και την Consuelo Kanaga.

Δείτε ένα βίντεο με το έργο της Dorothea Lange

Ανάγκη για κοινωνική δικαιοσύνη

Ο Brookman ανιχνεύει το ενδιαφέρον της Lange για την κοινωνική δικαιοσύνη μέσα από τις φωτογραφίες της, συμπεριλαμβανομένου ενός στυγερού πορτρέτου του ηγέτη του ναυτεργατικού συνδικάτου Andrew Furuseth, με τη σμιλεμένη φάτσα του να αποτυπώνεται σε προφίλ.

Η Lange είχε το μάτι ενός μυθιστοριογράφου για τη λεπτομέρεια: Το έργο της με τίτλο «Stenographer with Mended Stockings, San Francisco, California» (1934) επικεντρώνεται στις γοτθικές υφές των φθαρμένων κάλτσων μιας γυναίκας, παραλείποντας το πρόσωπό της.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Vintage Everyday (@vintage.everyday_)

Άνθρωποι που δεν έχουν πατήσει ποτέ το πόδι τους σε μουσείο θα αναγνωρίσουν την εικόνα με τίτλο «Human Erosion in California» (1936), μια από τις πιο δυνατές εικόνες του περασμένου αιώνα. Η φωτογραφία απαθανατίζει μια κουρασμένη γυναίκα να κοιτάζει στον ορίζοντα καθώς κρατάει σφιχτά τις τρεις κόρες της, μια αγκαλιά αντάξια ενός αναγεννησιακού πίνακα της Παναγίας με το παιδί.

Το ξεφτισμένο ύφασμα της μπλούζας της και οι ρυτιδιασμένες γραμμές ανησυχίας στο μέτωπό της αφηγούνται μια στοιχειωμένη ιστορία αβεβαιότητας. Γνωστή ως «Migrant Mother» (Μητέρα Μετανάστρια) από την πρώτη της δημοσίευση, η φωτογραφία της Lange ανήκει στη σπάνια κατηγορία πορτρέτων που βοηθά τους ανθρώπους να συνδεθούν τόσο με την τέχνη όσο και με την ιστορία.

Η «Migrant Mother» αναδείχθηκε γρήγορα σε τοτέμ του New Deal, προκαλώντας όχι μόνο συμπόνια για το ανώνυμο θέμα της, αλλά και υποστήριξη για τις πολιτικές που αποσκοπούσαν στην ανακούφιση των δεινών της

Η «Migrant Mother» αναδείχθηκε γρήγορα σε τοτέμ του New Deal

Η «Migrant Mother» δεν είναι ένα αδιάφορο ντοκουμέντο, ωστόσο, όχι με τον τρόπο που οι θεατές μπορεί να αντιλαμβάνονται σήμερα μια ειδησεογραφική εικόνα. Το 1935, η Lange άρχισε να εργάζεται με την ομοσπονδιακή Διοίκηση Μετεγκατάστασης, η οποία αργότερα αναδιοργανώθηκε σε Διοίκηση Αγροτικής Ασφάλειας.

Η «Migrant Mother» αναδείχθηκε γρήγορα σε τοτέμ του New Deal, προκαλώντας όχι μόνο συμπόνια για το ανώνυμο θέμα της, αλλά και υποστήριξη για τις πολιτικές που αποσκοπούσαν στην ανακούφιση των δεινών της. Για έναν καλλιτέχνη πορτραίτου, η Lange απέδωσε τεράστια δύναμη, αποτυπώνοντας την ιστορία της Ύφεσης και καθοδηγώντας παράλληλα την αντίληψη του κοινού για την αντίδραση του προέδρου Φραγκλίνου Ρούσβελτ.

Ενώ η Lange δούλευε σε έναν τρόπο ανάμεσα στην προσωπογραφία και το φωτορεπορτάζ, είχε πάντα υπόψη της την καλλιτεχνική φόρμα

«Ταΐστε μας»

Η παρουσίαση του Brookman θέτει το επιδέξιο άγγιγμα της Lange στο επίκεντρο. Μια κοντινή εικόνα μιας φιγούρας σε μια διαδήλωση το 1934 πλαισιώνει ένα πανό που γράφει «Feed us!» (Ταΐστε μας!) – μια σφιχτή σύνθεση με όλη τη συμπαγή φόρτιση του επαναστατικού πίνακα του Eugène Delacroix «Η ελευθερία οδηγεί το λαό» (1830).

Σε ένα πολεμικό στιγμιότυπο για το Fortune, η Lange καταγράφει μια στιγμή μεταξύ μιας μαύρης γυναίκας και ενός λευκού άνδρα κοντά στα ναυπηγεία- πίσω από τις φιγούρες στο «Street Encounter, Richmond, California» (1943), η καλλιτέχνις καδράρειμια πινακίδα που γράφει «Serve Yourself» – που κόβεται στο «Serve You». Οι πιο γνωστές φωτογραφίες της Lange είναι οδυνηρές αλλά ποτέ πικρόχολες.

Ενώ η Lange δούλευε σε έναν τρόπο ανάμεσα στην προσωπογραφία και το φωτορεπορτάζ, είχε πάντα υπόψη της την καλλιτεχνική φόρμα.

Η ίδια ιστορία αλλά αλλιώς

Βέβαια, η ίδια η Lange υπέφερε από ορισμένες μορφές πολιτισμικής μυωπίας: Η Φλόρενς Τόμσον, για παράδειγμα, η γυναίκα που απεικονίζεται στο «Migrant Mother», αναγνωρίστηκε μόνο δεκαετίες αργότερα, αφού διαμαρτυρήθηκε για την εικόνα- η ιστορία της Τόμσον, που γεννήθηκε από γονείς Τσερόκι στην Ινδιάνικη Επικράτεια και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Οκλαχόμα λόγω των κρατικών απαλλοτριώσεων της γης των ιθαγενών, είχε ελάχιστη ομοιότητα με τα δεινά που η Λανγκ είχε αναλάβει να καταγράψει.

Η Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον επιβάλλει τη δική της πολιτική ευαισθησία στο έργο της Lange. Το μουσείο άλλαξε αρκετούς τίτλους που χρησιμοποίησε η Lange προκειμένου να εφαρμόσει σύγχρονες ιδέες για τη γλώσσα. Το «Former Slave, Alabama» παρουσιάζεται ως «Formerly Enslaved Woman, Alabama» (1938), για παράδειγμα.

Η λέξη «νέγρος» άλλαξε επίσης σε «μαύρος» παντού. Πρόκειται για μικρές, δικαιολογημένες επεξεργασίες που ωστόσο καταδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο τα γεγονότα παρασύρονται με την πάροδο του χρόνου, διαστρεβλωμένα από τη συναίνεση και, αργότερα, από την ιστορία.

Τότε όπως και τώρα, η αλήθεια είναι μια αντανάκλαση της επεξεργασίας.

* Η έκθεση Dorothea Lange: Seeing People θα παραμείνει ως τις 31 Μαρτίου του 2024 στην Εθνική Πινακοθήκη της Τέχνης στην Ουάσινγκτον.

*Με στοιχεία από washingtonpost.com