Γιατί ο Τρούμαν είπε για τον Οπενχάιμερ «δεν θέλω να ξαναδώ αυτό το διπρόσωπο κάθαρμα»

Μπορεί ο Κίλιαν Μέρφι και οι συνεργάτες να πετάνε από χαρά φεύγοντας με 7 βραβεία από τα Bafta, αλλά ο ήρωας που υποδυόταν στην ταινία ο πυρηνικό επιστήμονας Ρόμπερτ Οπενχάιμερ είχε γίνει ένα ψυχολογικό ράκος μετά το Ναγκασάκι, εκνευρίζοντας τον Αμερικανό πρόεδρο.

Τρεις μέρες μετά το βομβαρδισμό στο Χιροσίμα στις 9 Αυγούστου 1945και την εξαύλωση 64.000 ανθρώπων, το FBI κατέγραψε μια απότομη αλλαγή στη διάθεση του επιστήμονα, σκοτώθηκαν.

Γιατί όμως;

Την απάντηση δίνει αφιέρωμα της Washington Post, επικαλούμενο βιογράφους και απογόνους του επιστήμονα.

Ενώ στην πετυχημένη δοκιμή της βόμβας στην έρημο του Λος Άλαμος τον Αύγουστο του 1945, ο Οπενχάιμερ είχε πει ενθουσιασμένος ότι λυπόταν που «δεν είχαμε αναπτύξει έγκαιρα τη βόμβα για να τη χρησιμοποιήσουμε εναντίον των Γερμανών», τώρα είχε μετατραπεί σε ένα «ερείπιο» που κάπνιζε μανιωδώς: Θεωρούσε ότι από στρατιωτική άποψη ο βομβαρδισμός δεν δικαιολογούνταν!

Ο Οπενχάιμερ, έστειλε μια επιστολή στον Υπουργό Πολέμου Χένρι Στίμσον στις 17 Αυγούστου 1945, προτρέποντας να απαγορευτούν τα πυρηνικά όπλα.

Η αποστροφή του ήταν τόσο εμφανής στο πρόσωπό του που ο Πρόεδρος Χάρι Τρούμαν τον ρώτησε τι συνέβη, όταν συναντήθηκαν στον Λευκό Οίκο για πρώτη φορά στις 25 Οκτωβρίου 1945.

Ο δραματικός διάλογος Τρούμαν-Οπενχάιμερ

Η συνάντηση με τον Τρούμαν, ήταν η ευκαιρία του Οπενχάιμερ να πείσει τον πρόεδρο να αντιμετωπίσει ένα πιθανό διεθνές ζήτημα με τη Ρωσία σχετικά με τη χρήση πυρηνικών όπλων.

Ο Τρούμαν ήταν περίεργος να συναντήσει τον Οπενχάιμερ, τον οποίο άκουσε ότι ήταν χαρισματικός και εύγλωττος, και ήλπιζε ότι θα μπορούσε να βασιστεί σε αυτόν ώστε να εγκρίνει το Κογκρέσο το νομοσχέδιο May-Johnson, δίνοντας στον στρατό των ΗΠΑ μόνιμο έλεγχο της ατομικής ενέργειας. «Το πρώτο πράγμα είναι να ορίσουμε το εθνικό πρόβλημα και μετά το διεθνές», είπε ο Τρούμαν στο Οπενχάιμερ, σύμφωνα με τον Ρέι Μόνκ συγγραφέας της βιογραφίας [Robert Oppenheimer: A Life Inside the Center», 2012.

«Κύριε Πρόεδρε, νιώθω ότι έχω αίμα στα χέρια μου»

Για τον Οπενχάιμερ όμως αυτό ήταν ανόητο και λάθος -πολύ, πολύ λάθος- και πίεσε για διεθνείς ελέγχους σε όλη την ατομική τεχνολογία. «Πήγε στη συνάντηση του Οκτωβρίου με σφιχτά νεύρα συνειδητοποιώντας ότι δεν είχε πολλές ευκαιρίες», είπε ο εγγονός του φυσικού, στην Washington Post. Τσαρλς Οπενχάιμερ.

Ο Οπενχάιμερ μπερδεύτηκε όταν ο Τρούμαν του ζήτησε να μαντέψει πόσο καιρό θα χρειάζονταν οι Ρώσοι να αναπτύξουν τη δική τους ατομική βόμβα .

Όταν ο Οπενχάιμερ είπε ότι δεν ήξερε, οι ιστορικοί λένε ότι ο Τρούμαν απάντησε μονολεκτικά: «Ποτέ». Εκείνη τη στιγμή ήταν που ο Οπενχάιμερ έσφιξε τα χέρια του και είπε στον πρόεδρο ότι ένιωθε σαν να είχε αίμα στα χέρια του.

«Κύριε Πρόεδρε, νιώθω ότι έχω αίμα στα χέρια μου», είπε ο Οπενχάιμερ στον Τρούμαν, σύμφωνα με τους συγγραφείς της βιογραφίας του Οπενχάιμερ Κάι Μπέρντ και Μάρτιν Σέργουιν, «American Prometheus» του 2005.

O Ρόμπερτ Οπενχάιμερ (EPA/US NATIONAL ARCHIVES).

Ακολούθησε μια μακρά και απίστευτα αμήχανη σιωπή, ενώ υπάρχουν διαφορετικές αφηγήσεις για το πώς απάντησε ο Τρούμαν, όπως αναφέρει το αμερικανικό δημοσίευμα.

Ενώ ο Τρούμαν διαβεβαίωσε τον Οπενχάιμερ ότι δεν θα έπρεπε να κουβαλήσει το βάρος των βομβών, «του είπα ότι το αίμα ήταν στα χέρια μου, για να με αφήσει να ανησυχώ γι’ αυτό».

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, ο Τρούμαν απάντησε στον Οπενχάιμερ λέγοντας: «Δεν πειράζει, όλα [τα αίματα] θα βγουν στο πλύσιμο». Κατά την εκδοχή των Μπερντ και ο Σέργουιν ο  Τρούμαν έβγαλε ένα μαντήλι από την τσέπη του και το προσέφερε στον Οπενχάιμερ. «Λοιπόν, θα ήθελες να σκουπίσεις τα χέρια σου εδώ,;» ρώτησε ο Τρούμαν.

Στις ιδιωτικές συνομιλίες του ο Τρούμαν έδειχνε εξοργισμένος κάνοντας λόγο για «επιστήμονα που έκλαιγε σαν μωρό» λόγω της λύπης του για τις βόμβες, σύμφωνα με τη βιογραφία του Ρέι Μόνκ the Center». «Αίμα στα χέρια του, διάολε, δεν έχει μισό αίμα στα χέρια του από εμένα», είπε ο Τρούμαν μετά. «Απλώς μην τριγυρνάς με κοιλιακούς γι’ αυτό», είπε ο Τρούμαν.

«Δεν έπεισε τον πρόεδρο και ο πρόεδρος δεν τον συμπάθησε, δυστυχώς», είπε ο Τσαρλς Οπενχάιμερ. «Ο παππούς μου έδωσε τη σωστή συμβουλή και ο πρόεδρος δεν την έλαβε. Αυτό που είπε για το αίμα στα χέρια του ήταν ξεκάθαρα κάτι που δεν άρεσε στον Τρούμαν».

Ο Τρούμαν είπε αργότερα στον υπουργό Εξωτερικών Ντιν Άτσεσον: «Δεν θέλω να ξαναδώ αυτό το διπρόσωπο κάθαρμα σε αυτό το γραφείο». Ήταν η μοναδική φορά που θα συναντιόντουσαν και ο Οπενχάιμερ πίστευε ότι είχε χάσει ίσως τη μοναδική του ευκαιρία να αποτρέψει μια πιθανή κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών που θα μπορούσε να οδηγήσει στον θάνατο εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους.

Η συνάντηση ολοκληρώθηκε αφού ο Οπενχάιμερ εξέφρασε την ανησυχία του. Έδωσαν τα χέρια και ο Τρούμαν άφησε τον Οπενχάιμερ με καθησυχασμό: «Μην ανησυχείς, δουλεύουμε κάτι και θα μας βοηθήσεις».

Ο Τρούμαν έγραψε μήνες αργότερα ότι ο Οπενχάιμερ είχε «περάσει τον περισσότερο χρόνο του σφίγγοντας τα χέρια του και λέγοντάς μου ότι είχαν αίμα πάνω τους λόγω της ανακάλυψης της ατομικής ενέργειας», σύμφωνα με το «American Prometheus».

Ο Οπενχάιμερ παραιτήθηκε από διευθυντής του Εργαστηρίου του Λος Άλαμος μετά το τέλος του πολέμου.