Ισραήλ: Γιατί ο Νετανιάχου χρειάζεται τον πόλεμο στη Γάζα

Καθώς ο πόλεμος του Ισραήλ με τη Χαμάς διανύει τον τέταρτο μήνα του, ορισμένοι Ισραηλινοί εξοργίζονται όλο και περισσότερο με τον ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου (φωτογραφία, επάνω, από το Reuters/Ronen Zvulun) και την αδυναμία της κυβέρνησής του ν’ απελευθερώσει τους υπόλοιπους ομήρους στη Λωρίδα της Γάζας.

Οι Ισραηλινοί υποστήριξαν σθεναρά τον πόλεμο αλλά πλέον η συναίνεσή τους έχει αρχίσει να ξεθωριάζει

Συγγενείς των ομήρων έχουν εισβάλει στο ισραηλινό κοινοβούλιο, στις 22 Ιανουαρίου 2024, ζητώντας από τους βουλευτές να κάνουν περισσότερα για ν’ απελευθερωθούν τα αγαπημένα τους πρόσωπα (φωτογραφία Reuters)

Ισραηλινοί διαδηλωτές ζήτησαν την παραίτησή του, ενώ δεκάδες μέλη των οικογενειών των ομήρων εισέβαλαν στο ισραηλινό κοινοβούλιο στις 22 Ιανουαρίου 2024, απαιτώντας συμφωνία για την απελευθέρωσή τους.

Το The Conversation μίλησε με τον Dov Waxman, μελετητή της ισραηλινής πολιτικής και της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, για να κατανοήσει καλύτερα τις διαθέσεις του κοινού στο Ισραήλ και γιατί ορισμένοι ειδικοί – συμπεριλαμβανομένου του Waxman, – λένε ότι ο Νετανιάχου δεν θέλει να τερματίσει τον πόλεμο.

Πώς αλλάζει η ισραηλινή κοινή γνώμη για τον πόλεμο;

Για τους πρώτους περίπου τρεις μήνες, οι Ισραηλινοί, και συγκεκριμένα οι εβραίοι Ισραηλινοί, υποστήριξαν σθεναρά τον πόλεμο και τον δεδηλωμένο στόχο της κυβέρνησης να νικήσει και να διαλύσει τη Χαμάς. Αυτή η συναίνεση και η ενότητα ξεθωριάζουν γρήγορα.

Ο Νετανιάχου ισχυρίζεται ότι η συνέχιση του πολέμου είναι ο καλύτερος τρόπος για ν’ απελευθερωθούν οι όμηροι, αλλά όλο και περισσότεροι Ισραηλινοί, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών των ομήρων, υποστηρίζουν ότι κάθε μέρα που η σύγκρουση συνεχίζεται, οι ζωές τους διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.

Υπάρχουν επίσης αυξανόμενες αμφιβολίες για το κατά πόσον το Ισραήλ μπορεί πραγματικά να νικήσει και να καταστρέψει αποφασιστικά τη Χαμάς.

Η Χαμάς παραμένει ζωντανή

Επειτα από τρεις μήνες και πλέον συγκρούσεων, η ισλαμιστική οργάνωση παραμένει ζωντανή και εκτοξεύει ρουκέτες κατά του Ισραήλ. Ενώ ο ισραηλινός στρατός έχει σκοτώσει διοικητές μεσαίου επιπέδου της Χαμάς, οι ηγέτες της είναι ακόμη ζωντανοί και μπορούν να δράσουν.

O Dov Waxman πιστεύει ότι ο Νετανιάχου δεν θέλει να τερματίσει τον πόλεμο και εξηγεί τους λόγους: Ο ισραηλινός πρωθυπουργός είναι ευρέως αντιδημοφιλής στο Ισραήλ. Πολλοί Ισραηλινοί, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τους υποστηρικτές του στα δεξιά, τον θεωρούν υπεύθυνο για τις διαδοχικές αποτυχίες που οδήγησαν στη μαζική εισβολή και τη φρικτή επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.

Επειτα από τρεις μήνες και πλέον συγκρούσεων, η Χαμάς παραμένει ζωντανή και οι ηγέτες της ικανοί να δράσουν (φωτογραφία αρχείου του Reuters/Ibraheem Abu Mustafa)

Για ν’ αποκαταστήσει την εσωτερική υποστήριξη, η μόνη ελπίδα του Νετανιάχου είναι να συνεχίσει τον πόλεμο και να προσπαθήσει να επιτύχει την «ολική νίκη», την οποία υπόσχεται, επί της Χαμάς. Εάν δεν το καταφέρει αυτό μαζί με την απελευθέρωση των ομήρων, το κόμμα του Λικούντ είναι πιθανό να χάσει τις επόμενες εκλογές και να μείνει εκτός εξουσίας.

Πώς επηρεάζει αυτή η πολιτική πίεση την αντίδραση του Νετανιάχου στη σύγκρουση;

Προκειμένου να κρατήσει ενωμένο τον κυβερνητικό συνασπισμό και ν’ αποφύγει τις εκλογές, πρέπει να κατευνάσει τα ακροδεξιά και υπερορθόδοξα κόμματα της κυβέρνησής του.

Για τα υπερορθόδοξα κόμματα, αυτό σημαίνει να διασφαλίσουν ότι οι ψηφοφόροι τους λαμβάνουν τις γενναιόδωρες κρατικές επιδοτήσεις και τα προνοιακά επιδόματα από τα οποία εξαρτώνται, χωρίς να απαιτείται από αυτούς να υπηρετήσουν στον ισραηλινό στρατό – σ’ αντίθεση με άλλους ισραηλινούς Εβραίους – και να διατηρήσουν το θρησκευτικό status quo στο Ισραήλ.

Εχει ανάγκη τους ακροδεξιούς

Για τα ακροδεξιά κόμματα σημαίνει υποστήριξη των ισραηλινών εποίκων στη Δυτική Οχθη και επέκταση των εποικισμών εκεί, και επίσης αποτροπή οποιασδήποτε ενέργειας θα ενίσχυε την Παλαιστινιακή Αρχή, από την οποία η ακροδεξιά θέλει ν’ απαλλαγεί.

Για να κρατήσει τους ακροδεξιούς συμμάχους του στην κυβέρνηση, ο Νετανιάχου πρέπει να εμποδίσει οποιοδήποτε μεταπολεμικό σχέδιο που θα παραχωρεί στην Παλαιστινιακή Αρχή τον έλεγχο της Γάζας. Και μόνο η απλή συζήτηση για την κατάσταση της μεταπολεμικής Γάζας θεωρείται προδοτική για τον ισραηλινό πρωθυπουργό επειδή η ακροδεξιά καλεί το Ισραήλ ν’ αποκαταστήσει τους εβραϊκούς οικισμούς εκεί.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν αντιτίθεται σε οποιαδήποτε μακροχρόνια ισραηλινή παρουσία στη Γάζα και θέλει μια «ανανεωμένη και εκσυγχρονισμένη» Παλαιστινιακή Αρχή να επιστρέψει για ν’ αναλάβει τελικά την εποπτεία του θυλάκου.

Ο μόνος τρόπος για να ξεπεράσει ο Νετανιάχου αυτές τις αντικρουόμενες πιέσεις είναι ν’ αποφύγει όσο το δυνατόν περισσότερο οποιαδήποτε συζήτηση για τη μεταπολεμική διακυβέρνηση της Λωρίδας.

Ισραηλινοί στρατιώτες μεταφέρουν, κατά την κηδεία του στη Χάιφα, το φέρετρο του ισραηλινού έφεδρου λοχία Matan Lazar, 32 ετών, ο οποίος σκοτώθηκε στη νότια Λωρίδα της Γάζας εν μέσω της συνεχιζόμενης χερσαίας επιχείρησης του Ισραήλ (φωτογραφία Reuters/Shir Torem)

Ο ισραηλινός πρωθυπουργός είπε μόνο ότι το Ισραήλ πρέπει να έχει τον έλεγχο ασφαλείας στη Γάζα, αλλά τι συνεπάγεται αυτό στην πραγματικότητα είναι εντελώς ασαφές.

Σε τι επικεντρώνονται όλο και περισσότερο οι περισσότεροι Ισραηλινοί σχετικά με τον πόλεμο;

Οι περισσότεροι ισραηλινοί Εβραίοι επικεντρώνονται στη μοίρα των ομήρων και στις ισραηλινές στρατιωτικές απώλειες – αυτές είναι οι ιστορίες που κυριαρχούν στην κάλυψη των ισραηλινών μέσων ενημέρωσης.

Η τύχη των ομήρων και των στρατιωτών

Οι οικογένειες των ομήρων έχουν φροντίσει να μην ξεχαστεί η κατάστασή τους. Και το γεγονός ότι ορισμένοι από αυτούς που απελευθερώθηκαν τον Νοέμβριο διηγούνται τις οδυνηρές εμπειρίες τους στην αιχμαλωσία, κρατά επίσης την προσοχή του κοινού εστιασμένη σ’ εκείνους που βρίσκονται ακόμη στη Γάζα.

Οι θάνατοι ισραηλινών στρατιωτών τυγχάνουν επίσης μεγάλης προσοχής – στις 23 Ιανουαρίου, ο ισραηλινός στρατός είχε την πιο θανατηφόρα ημέρα από την έναρξη του πολέμου, όταν σκοτώθηκαν 24 στρατιώτες του.

Οι περισσότεροι ισραηλινοί Εβραίοι έχουν υπηρετήσει στον στρατό και μέλη της οικογένειάς τους ή φίλοι τους υπηρετούν αυτήν τη στιγμή. Είναι πολύ συνδεδεμένοι με τις ένοπλες δυνάμεις και οι θάνατοι των στρατιωτικών έχουν πολύ ισχυρό αντίκτυπο στην ισραηλινή κοινωνία.

Αυτό στο οποίο δεν εστιάζουν οι περισσότεροι Ισραηλινοί είναι τα βάσανα των παλαιστινίων αμάχων στη Γάζα. Πολλοί δεν γνωρίζουν καν τι συμβαίνει εκεί, επειδή υπάρχει ελάχιστη κάλυψη για το θέμα στα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης.

Οι οικογένειες των ομήρων μιλούν εναντίον της ισραηλινής κυβέρνησης και της αδυναμίας της ν’ απελευθερώσει τους ομήρους. Τι είδους πίεση ασκεί αυτό;

Ασκεί έντονη επίδραση. Υπάρχει μεγάλη ενσυναίσθηση γι’ αυτό που περνάνε αυτές οι οικογένειες. Υπάρχει επίσης μια ισχυρή νοοτροπία ότι το κράτος έχει ηθική υποχρέωση να σώσει τους πολίτες του, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτών του.

Οι περισσότεροι Ισραηλινοί δεν εστιάζουν σχεδόν καθόλου στα βάσανα των παλαιστινίων αμάχων στη Γάζα καθώς είναι ελάχιστη η κάλυψή τους από τα μέσα ενημέρωσης του Ισραήλ (στη φωτογραφία του Reuters/Ibraheem Abu Mustafa)

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι το κράτος απέτυχε ουσιαστικά απέναντι στους πολίτες του στις 7 Οκτωβρίου επειδή δεν κατάφερε ν’ αποτρέψει ή να σταματήσει τη σφαγή και τις απαγωγές που έγιναν.

Μια ανοιχτή πληγή

Επομένως, τώρα είναι ιδιαίτερο καθήκον της κυβέρνησης να φέρει τους ομήρους στα σπίτια τους.

Ακόμα κι αν το Ισραήλ νικήσει τη Χαμάς αλλά δεν ελευθερώσει τους ομήρους, θ’ αφήσει μια ανοιχτή πληγή στην ισραηλινή κοινωνία και θα βλάψει, αν δεν διαρρήξει, τη σχέση μεταξύ του ισραηλινού κράτους και των πολιτών του.

Γιατί είναι απίθανο ο στρατός ν’ απελευθερώσει τους ομήρους;

Οι όμηροι κρατούνται υπόγεια σε σήραγγες μήκους εκατοντάδων μιλίων. Είναι πιθανό να μετακινούνται συχνά, επομένως σχεδόν αδύνατο να εντοπιστούν. Ακόμη κι αν τους εντόπιζαν, θα ήταν πραγματικά πολύ δύσκολο να τους προσεγγίσουν πριν τους σκοτώσουν οι απαγωγείς τους.

Η ανάγκη μιας συμφωνίας

Η μόνη εφικτή επιλογή για την απελευθέρωσή τους είναι η σύναψη μιας νέας συμφωνίας με τη Χαμάς. Αλλά θα είναι πολύ δύσκολο για τον Νετανιάχου ν’ αποδεχθεί τους όρους της, ιδιαίτερα τον τερματισμό του πολέμου.

Ο ισραηλινός πρωθυπουργός και ο υπουργός Αμυνας υποστηρίζουν ότι όσο περισσότερη στρατιωτική πίεση δέχεται η Χαμάς τόσο πιο πιθανό είναι ν’ αποδεχτεί μια συμφωνία με όρους που είναι αποδεκτοί από το Ισραήλ.

Αλλά τα άλλα μέλη του πολεμικού υπουργικού συμβουλίου, και όλο και περισσότεροι Ισραηλινοί, πιστεύουν τώρα ότι το Ισραήλ πρέπει να συνάψει μια συμφωνία για την απελευθέρωση των ομήρων ανεξάρτητα από το τίμημα, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει τον τερματισμό του πολέμου χωρίς να νικηθεί η Χαμάς.