Το κακάο και η φέτα

Το παράδειγμα της καλλιέργειας του κακάο, που η έλλειψή του έχει προκαλέσει έκρηξη στην τιμή της αγαπημένης στους περισσότερους σοκολάτας, είναι διδακτικό ως προς την αιτία και έχει πολλές ομοιότητες με την κατάσταση σε ελληνικά αγροτικά προϊόντα που τα πληρώνουμε πανάκριβα.

Πρώτα από όλα μιλάμε για ένα προϊόν, το κακάο, που παράγεται στις χώρες της Δυτικής Αφρικής. Κυρίως στην Ακτή Ελαφοντοστού, την Γκάνα, τη Νιγηρία και το Καμερούν. Εκατομμύρια αγρότες, από αυτές τις χώρες, έβλεπαν το κακάο ως τον μόνο τρόπο να ξεφύγουν από τη φτώχεια. Ως αποτέλεσμα η παγκόσμια αγορά είχε άφθονη προσφορά προϊόντος και χαμηλές τιμές. Ολος ο κόσμος απολάμβανε τη σοκολάτα του σε τιμές ανεκτές, για δεκαετίες.

Το πρόβλημα στη συγκεκριμένη αγορά ήταν ότι τα καλά λεφτά έβγαιναν από το εμπόριο κόκκων κακάο και όχι από την καλλιέργεια, η οποία συνέχιζε να γίνεται από πάμφτωχους ανθρώπους, οι οποίοι ωστόσο δεν είχαν τη δυνατότητα να επενδύσουν στη δουλειά τους. Δεκαετίες υποεπενδύσεων οδήγησαν σε μείωση της παραγωγής. Το τελευταίο κύμα δενδροφύτευσης στη Δυτική Αφρική έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, σε περιοχή στα βορειοδυτικά της Ακτής Ελεφαντοστού. Αυτά τα δέντρα είναι σχεδόν 25 ετών, έχουν περάσει αρκετά την ακμή τους, με αποτέλεσμα να δίνουν μικρή παραγωγή. Ως εκ τούτου την περίοδο 2023-2024 η παγκόσμια κατανάλωση ξεπέρασε σημαντικά την παραγωγή, κάτι που δεν έχει παρατηρηθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Οι τιμές του κακάο στα ύψη. Το 2000 πωλούνταν μόλις 650 δολάρια ο τόνος. Πέρυσι, δεν είχε ξεπεράσει τα 2.500 δολάρια ο τόνος. Φέτος κινείται στο χρηματιστήριο εμπορευμάτων της Νέας Υόρκης στα 5.500 δολάρια ο τόνος. Και πλέον ο δρόμος για τα 10.000 δολάρια είναι ανοιχτός.

Αντίστοιχο παράδειγμα στην Ελλάδα είναι αυτό της φέτας. Μοναδικό ελληνικό προϊόν, το οποίο παράγεται από δύο είδη γάλακτος που είχαμε εν αφθονία στην ελληνική ύπαιθρο, σε χαμηλές τιμές, το πρόβειο και το γίδινο γάλα. Πάνω σε αυτή τη συνθήκη έχτισε τη φήμη της και έφτασε να μπει σε κάθε ελληνικό σπίτι, αναγνωρίστηκε ως Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης προϊόν και άρχισε τις εξαγωγές.

Οπως όμως στην περίπτωση της Δυτικής Αφρικής με το κακάο, έτσι και σε αυτήν της ελληνικής φέτας, οι ενδιάμεσοι κρίκοι εμπορίας έβγαζαν καλά λεφτά επί χρόνια. Αντίθετα, οι παραγωγοί της πρώτης ύλης οι κτηνοτρόφοι, εμπορεύονταν πάντα στο όριο του κόστους παραγωγής το γάλα τους, με αποτέλεσμα να μην τους μένουν λεφτά για να επενδύσουν στο κοπάδι και τις εγκαταστάσεις τους. Χωρίς νέες επενδύσεις το ζωικό κεφάλαιο απομειωνόταν, με αποτέλεσμα λιγότερες ποσότητες να βγαίνουν στην αγορά και προφανώς σε υψηλότερες τιμές πωλούνταν η φέτα. Φτάσαμε έτσι στην υπερβολή της τελευταίας διετίας και στην έκρηξη των τιμών στο ράφι.

Κοινό χαρακτηριστικό τόσο του κακάο στη Δυτική Αφρική όσο και της φέτας στην ηπειρωτική Ελλάδα είναι η έλλειψη επενδύσεων, εκεί που παράγεται η πρώτη ύλη. Μπορεί πράγματι η κλιματική αλλαγή να έχει μειώσει την παραγωγή των δέντρων κακάο και να προκαλεί ζημιές στις εκτάσεις με ζωοτροφές στη χώρα μας διώχνοντας κτηνοτρόφους από το επάγγελμα, ωστόσο όλοι γνωρίζουν την αλήθεια. Χωρίς επενδύσεις, που να οδηγούν σε αύξηση της παραγωγής, ούτε η τιμή του κακάο ούτε η τιμή της φέτας δεν πρόκειται να επιστρέψουν στα γνωστά παλαιότερα επίπεδα.