Κατάληψη Νομικής: Η μήτρα του Πολυτεχνείου

Στη γωνία Μασσαλίας και Σόλωνος, λίγο ψηλά, περνούσε μάλλον απαρατήρητη μια μαρμάρινη πλάκα που εντοιχίστηκε επί πρυτανείας του κ. Μιχάλη Σταθόπουλου με στίχους του Γιάννη Κουτσοχέρα (σ.σ. αχαιού πολιτικού, νομικού και λογοτέχνη, 1904-1994), ο οποίος έχασε το μάτι του στα επεισόδια της Νομικής. Έγραφε ο ποιητής:

«Ροδοχάραμα
Κούροι και Κόρες της Σπουδής,
Τέτοιες ώρες – Τρανές ώρες
Μόνο εσείς και τα πουλιά τα ελεύθερα
Ξεδιπλώνετε τον άνεμο και πετάτε με το αγέρι
Και ξεμούδιασαν και ορθώθηκαν τα κορμιά
Άρχισε το Ροδοχάραμα.

Γιάννης Κουτσοχέρας,
21 Φεβρουαρίου 1973».

Ο Γιάννης Κουτσοχέρας

Από σήμερα η πλάκα αυτή κοσμεί την κεντρική είσοδο του εμβληματικού κτιρίου της Νομικής Σχολής. Είναι εκεί για να μας θυμίζει ότι η εξέγερση της Νομικής είναι πάνω απ’ όλα ένα σύμβολο ελευθερίας. Ένα σύμβολο απέναντι στην καταχνιά της δικτατορίας που είχε σκεπάσει για σχεδόν 6 χρόνια ολόκληρη την Ελλάδα.

Μια πνοή ανέμου της νεολαίας που αρνούνταν να συμβιβαστεί, αρνούνταν να υποκύψει αδιαμαρτύρητα, αρνούνταν να «πράξει το καθήκον» της, όπως διέτασσε την τότε Σύγκλητο του Πανεπιστημίου Αθηνών ο Στυλιανός Παττακός.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 22.2.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η εξέγερση της Νομικής ήταν το ροδοχάραμα, η αυγή των αγώνων της νεολαίας, αυτή που οδήγησε τελικά στο Πολυτεχνείο. Η κατάληψη της Νομικής ενίσχυσε το φοιτητικό κίνημα, εξασφάλισε τη συνέχεια του αγώνα του. Η συμμετοχή φοιτητών από πολλές άλλες σχολές, το σύνθημα «Όλοι μαζί», ήταν η κινητήρια δύναμη της εξέγερσης. Είμαστε περήφανοι που η Σχολή μας ήταν η μήτρα του Πολυτεχνείου, ο θεμελιακός κρίκος μιας αλυσίδας κορυφαίων αντιστασιακών γεγονότων.

Άλλοι, αρμοδιότεροι εμού, μάρτυρες των γεγονότων, πρωταγωνιστές, θα πουν περισσότερα για την ανεξίτηλη ανάμνηση που τους άφησε η ανεπανάληπτη εμπειρία της συμμετοχής τους σε αυτό το ορόσημο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 22.2.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Από την πλευρά μου, θα ήθελα να τονίσω ότι το σύμβολο της εξέγερσης της Νομικής δεν περιορίζεται στο χθες. Είναι διαχρονικό. Είναι εξίσου επίκαιρο σήμερα. Επίκαιρο για την Ευρώπη που με ανείπωτες θυσίες κατέκτησε την ελευθερία και τη δημοκρατία, και που βλέπει σήμερα τις αξίες αυτές να βάλλονται πολλαπλά.

Να βάλλονται από ένοπλες επιθέσεις, αναθεωρητικές δογματικές εξάρσεις, μαζικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.

Να βάλλονται στη γειτονιά μας από μαζικές συλλήψεις και φυλακίσεις αντιφρονούντων πολιτικών, πανεπιστημιακών, δικαστικών, δημοσιογράφων.

Να βάλλονται από τη φίμωση του Τύπου, των άλλων μέσων μαζικής ενημέρωσης και των κοινωνικών δικτύων.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 22.2.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Να βάλλονται από τις δυσμενείς μεταθέσεις, πρόωρες συνταξιοδοτήσεις, απολύσεις και λοιπές διώξεις δικαστικών με ελεύθερο φρόνημα, από τη διάλυση ανωτάτων δικαστηρίων και την αντικατάστασή τους με φερέφωνα του καθεστώτος.

Να βάλλονται από την ευθεία αμφισβήτηση και σύγκρουση με τους κορυφαίους δημοκρατικούς θεσμούς της Ευρώπης, όπως είναι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Να βάλλονται από κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν διστάζουν να δηλώσουν, προχθές ακόμη, ότι οι αποφάσεις των εμβληματικών αυτών εγγυητών της ελευθερίας και της δημοκρατίας στην ήπειρό μας δεν τους δεσμεύουν.

«ΤΑ ΝΕΑ», 22.2.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η βαναυσότητα του πολέμου επέστρεψε. Οι λεγόμενες «ανελεύθερες δημοκρατίες» είναι εδώ. Οι αρχές που υιοθετήσαμε και οι θεσμοί που χτίσαμε όλοι μαζί οι λαοί της Ευρώπης τα τελευταία 70 και πλέον χρόνια, παρ’ ότι έχουν γερά θεμέλια, φαίνεται προς στιγμήν να κλυδωνίζονται.

Η χώρα μας, που έζησε τη δικτατορία, μπορεί και πρέπει πάντα να υπενθυμίζει ότι οι αξίες της δημοκρατίας είναι αναντικατάστατες. Εύκολα, όμως, κατακρημνίζονται και δύσκολα αποκαθίστανται. Ο άνεμος ελευθερίας που ενέπνευσε η εξέγερση της Νομικής είναι εδώ για να μας κρατάει σε εγρήγορση.

Αυτός ήταν ο χαιρετισμός που είχε απευθύνει ο κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ Λίνος-Αλέξανδρος Σισιλιάνος (καθηγητής Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου Νομικού Τμήματος ΕΚΠΑ) στην εκδήλωση που είχε οργανώσει ακριβώς πριν από ένα χρόνο το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών εις μνήμην και προς τιμήν της εξέγερσης των φοιτητών και των φοιτητριών της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ στις 21 Φεβρουαρίου 1973. Η εκδήλωση υπό τον τίτλο «Η κατάληψη της Νομικής – 50 χρόνια μετά» είχε πραγματοποιηθεί στη Μεγάλη Αίθουσα του ΕΚΠΑ επί πρυτανείας Μελετίου-Αθανασίου Δημόπουλου.

Ο Λίνος-Αλέξανδρος Σισιλιάνος, κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ

Η λεγόμενη πρώτη κατάληψη του κτιρίου της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, στη Σόλωνος (έμελλε να ακολουθήσει και δεύτερη, έναν περίπου μήνα αργότερα, στις 20 Μαρτίου), είχε λάβει χώρα στις 21-22 Φεβρουαρίου 1973. Σε αυτήν είχαν συμμετάσχει περισσότεροι από 3.000 φοιτητές, κατά κύριο λόγο της Νομικής και της Φιλοσοφικής. Το φοιτητικό ξέσπασμα είχε προκαλέσει η έκδοση νομοθετικού διατάγματος του χουντικού καθεστώτος σύμφωνα με το οποίο η Πολιτεία θα μπορούσε, μονομερώς και αιφνιδίως, να διακόπτει την αναβολή στράτευσης φοιτητών (προφανώς, των πλέον ριζοσπαστικοποιημένων) που απείχαν από τα μαθήματά τους. Ο στόχος του καθεστώτος των συνταγματαρχών ήταν προφανής: να καμφθεί η δυναμική αντίσταση των φοιτητών και να καταπνιγεί το φοιτητικό κίνημα.

«ΤΑ ΝΕΑ», 22.2.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Τη συμπαράστασή τους στους εξεγερμένους φοιτητές και τις εξεγερμένες φοιτήτριες εξέφρασαν καθηγητές πανεπιστημίου και ακαδημαϊκοί, ενώ πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε σε ένδειξη αλληλεγγύης γύρω από το κτίριο της Νομικής. Οι χιλιάδες αυτοί άνθρωποι, λειτουργώντας εν είδει ασπίδας, ήταν εκείνοι που κατέστησαν ασφαλή —στο μέτρο του δυνατού βεβαίως, καθώς κάποιες συλλήψεις δεν αποφεύχθηκαν— την αποχώρηση των φοιτητών και των φοιτητριών από το κτίριο της Σόλωνος το βράδυ της 22ας Φεβρουαρίου.