Μόδα + τέχνη – Ήταν ο John Singer Sargent ο πρώτος instagrammer;

Ο John Singer Sargent (Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ) ζωγραφίζει τους ανθρώπους όχι απομονωμένους αλλά ως παίκτες ενός κοινωνικού κόσμου με τρόπο εκπληκτικό, σύγχρονο και τόσο αληθινό που πονάει.

Εκπαιδευμένος στο Παρίσι του 19ου αιώνα, πρόσθεσε την πινελιά που αποχρωμάτιζε τον Μανέ και τον Μονέ στην απεικόνιση της βρετανικής κοινωνίας της ύστερης βικτωριανής και της εδουαρδιανής εποχής, ενώ τον έλκυαν ιδιαίτερα εκείνοι που δεν ταίριαζαν στην παλιά τάξη πραγμάτων – όπως οι νεαρές Εβραίες που διακήρυσσαν με χαρά την ατομικότητά τους, οι Ena και Betty, Daughters of Asher και Mrs Wertheimer. Ήταν όμως, πάνω απ’ όλα, ζωγράφος της μόδας, όπως ισχυρίζεται η νέα έκθεση, στην Tate Britain, στο Λονδίνο; Αποκλείεται – τότε, γιατί στο καλό υπάρχει αυτός ο ισχυρισμός;

«Αυτός ο τολμηρός καλλιτέχνης της σύγχρονης ζωής μετατρέπεται σε ένα παραγεμισμένο πουκάμισο από μια έκθεση που βάζει το φόρεμα πάνω από το πρόσωπο, το καπέλο πάνω από το κεφάλι και το κρινολίνο πάνω από την ψυχή σε ένα εμμονικό, μυωπικό επιχείρημα. Ένας ζωγράφος που έχει πολλά να μας πει, εδώ, γίνεται ένα κατάλοιπο χωρίς σημασία» γράφει ο Jonathan Jones στην Guardian διαφωνώντας με την κεντρική ιδέα της νέας αυτής έκθεσης.

«Σε όλη αυτή την έκθεση, υπάρχουν ρούχα σε γυάλινες προθήκες που εμποδίζουν την όραση, αποσπούν την προσοχή από την τέχνη αντί να τη φωτίζουν»

Δείτε τα κλασικά πορτραίτα του John Singer Sargent

Μόδα και ζωγραφική, αντάμα

Το πρώτο πράγμα που αντικρίζει κανείς μπαίνοντας μέσα είναι ένας παλιός μανδύας όπερας, υπέροχα διατηρημένος και πολύ όμορφος στην εποχή του. «Αλλά αυτό το μαύρο δαντελένιο ρούχο στέκει μέσα στην μολυβένια ακινησία του δίπλα στον πρώτο πίνακα του Sargent, το πορτρέτο της Aline de Rothschild, της Lady Sassoon, της οποίας το έντονο πρόσωπο είναι γεμάτο ζωή και πνεύμα. Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ ενός έργου τέχνης και ενός αρχαίου φορέματος: ο πίνακας είναι τόσο παλιός όσο και το φόρεμα, αλλά μέσα σε αυτόν, ένα πρόσωπο ζει» συνεχίζει τη διαφωνία του ο Jonathan Jones στην Guardian.

«Σε όλη αυτή την έκθεση, υπάρχουν ρούχα σε γυάλινες προθήκες που εμποδίζουν την όραση, αποσπούν την προσοχή από την τέχνη αντί να τη φωτίζουν. Ένα παράδειγμα είναι το πορτραίτο του Λόρδου Ribblesdale, μια σαδιστική εικόνα ενός αριστοκράτη με καπέλο, μαύρο παλτό και μπότες που κρατάει ένα μαστίγιο ιππασίας. Αντί να αφήσει αυτό το πορτρέτο να μιλήσει από μόνο του, εκτίθεται δίπλα σε μια θήκη που περιέχει ένα καπέλο, κατασκευασμένο στα τέλη του 19ου αιώνα από την Cooksey and Co του Λονδίνου, όπως εξηγεί η σχολαστική ετικέτα».

«»Η μόδα ήταν κεντρικό στοιχείο για τα επιτεύγματα του Σάρτζεντ ως προσωπογράφου», δηλώνει το εισαγωγικό κείμενο στον τοίχο. Όχι, δεν ήταν. Η ζωγραφική ήταν»

Ο John Singer Sargent / Photo: Wikimedia Commons

Η συντηρητική του φύση

Γεννημένος από Αμερικανούς γονείς που ζούσαν στη Φλωρεντία, ο Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ ήταν κοσμοπολίτης, ειρωνικός και εκλεπτυσμένος – σαν χαρακτήρας σε μυθιστόρημα του Χένρι Τζέιμς. Ο Τζέιμς, στην πραγματικότητα, έγινε φίλος του, και υπάρχουν λεπτές συνδέσεις μεταξύ της καλλιτεχνικής τους δημιουργίας. Και οι δύο θα μπορούσαν να εκληφθούν ως συντηρητικοί.

Ο Τζέιμς διερευνά την τρεμάμενη πολυπλοκότητα του ανθρώπινου ψυχισμού και τη φύση της ηθικής με μια λαμπερή, αλλά και σπαρακτική δύναμη. Ο Σάρτζεντ, επίσης, είναι ένας προσωπογράφος της λεπτότητας και του μυστηρίου, αναδεικνύοντας τον «χαρακτήρα» των ανθρώπων του – με εισαγωγικά, όπως θα έλεγε ο Τζέιμς – μέσα από πινελιές και παύλες ιμπρεσιονιστικής πινελιάς.

«Ο Σάρτζεντ και ο Τζέιμς θα αποτελούσαν μια πολύ καλύτερη έκθεση» προτείνει ο Jonathan Jones στην Guardian.

«Αντίθετα, «Η μόδα ήταν κεντρικό στοιχείο για τα επιτεύγματα του Σάρτζεντ ως προσωπογράφου», δηλώνει το εισαγωγικό κείμενο στον τοίχο. Όχι, δεν ήταν. Η ζωγραφική ήταν. Είναι ο τρόπος που ζωγραφίζει που κάνει την τέχνη του να αναπνέει. Ωστόσο, εδώ είναι δύσκολο να το δεις αυτό. Οι καμβάδες όχι μόνο συνωστίζονται από παλιά ρούχα, αλλά φωνάζουν από ενοχλητικές ετικέτες και τοποθετούνται φρικτά απέναντι σε διαρκώς μεταβαλλόμενα χρώματα τοίχων και φωτισμούς. Το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι δεν υπάρχει καμία αφηγηματική λογική. Η έκθεση θυσιάζει κάθε αίσθηση της ζωής του Σάρτζεντ ως καλλιτέχνη στο δοκιμιακό της θέμα».

*Η έκθεση Sargent and Fashion παρουσιάζεται στην Tate Britain, Λονδίνο, από τις 22 Φεβρουαρίου έως τις 7 Ιουλίου.

*Με στοιχεία από theguardian.com