Ο Κασσελάκης αντιμέτωπος με την απαγόρευση κατοχής εταιρείας στο εξωτερικό που ψήφισε ο Τσίπρας

Ήταν η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα που το 2016 εισήγαγε τη νομοθεσία που απαγορεύει σε αρχηγούς κομμάτων, υπουργούς, αιρετούς αυτοδιοικητικούς άρχοντες να έχουν εταιρείες στο εξωτερικό, με την οποία είναι αυτή τη στιγμή αντιμέτωπος ο Στέφανος Κασσελάκης.

Μάλιστα, ήταν ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας που «πήρε πάνω του» την τροπολογία που έκανε ακόμη πιο αυστηρή τη σχετική νομοθεσία.

Η ιστορία μιας ρύθμισης

Τον Μάιο του 2016, η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα ψηφίζει ένα ακόμη από τα μεγάλα πολυνομοσχέδια που έκαναν πράξη δεσμεύσεις του τρίτου μνημονίου. Τίτλος του νομοσχεδίου: «Επείγουσες διατάξεις για την εφαρμογή της συμφωνίας δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και άλλες διατάξεις». Για την ιστορία ήταν ο νόμος με τον οποίο συστήθηκε η ΑΔΑΕ.

Στο άρθρο 178 του πολυσέλιδου νόμου τροποποιείται η νομοθεσία που αφορά τη δυνατότητα πολιτικών προσώπων να έχουν συμμετοχή σε εταιρείες και τα ασυμβίβαστα. Ειδικότερα η ρύθμιση προβλέπει ότι δεν επιτρέπεται στα μέλη της κυβέρνησης, τους Υφυπουργούς, στους αρχηγούς κομμάτων που εκπροσωπούνται στο Εθνικό ή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στους βουλευτές και ευρωβουλευτές, στους Γενικούς και Ειδικούς Γραμματείες Υπουργείων, στους Γενικούς Γραμματείας των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, στους Περιφερειάρχες και τους Δημάρχους, στους δικαστικούς και εισαγγελικούς λειτουργούς, στους Προέδρους, Διοικητές, Υποδιοικητές και Γενικούς Διευθυντές πιστωτικών ιδρυμάτων που ελέγχονται από το κράτος «να συμμετέχουν είτε οι ίδιοι, είτε με παρένθετα πρόσωπα, στο κεφάλαιο, ή στη διοίκηση εταιρειών που ως πραγματική ή καταστατική έδρα κράτος μη συνεργάσιμο στο φορολογικό τομέα».

Η έννοια του μη συνεργάσιμου στο φορολογικό τομέα προσδιοριζόταν (και εξακολουθεί να προσδιορίζεται) από τη φορολογική νομοθεσία στη βάση και ευρωπαϊκών κατευθύνσεων που προσδιορίζουν ποια κράτη θεωρούνται «φορολογικοί παράδεισοι» για offshore.

Η διατύπωση αυτή προκαλεί θύελλα αντιδράσεων και από την αντιπολίτευση και εντός του ΣΥΡΙΖΑ. Έως και η εφημερίδα Αυγή, επίσημο όργανο του ΣΥΡΙΖΑ, τοποθετείται επικριτικά.

Η πολεμική που ξεσπά στέκεται στο ότι η διατύπωση φαινόταν να επιτρέπει στα πολιτικά πρόσωπα να συμμετέχουν στον κεφάλαιο ή / και τη διοίκηση εταιρειών στο εξωτερικό, αρκεί αυτές να είναι σε «συνεργάσιμες» φορολογικά χώρες, δηλαδή χώρες  που δεν θεωρούνται «φορολογικοί παράδεισοι». Άρα φαινόταν ως να επιτρέπει τη συμμετοχή στη διοίκηση ή / και το κεφάλαιο εταιρειών με έδρα π.χ. την ΕΕ ή τις ΗΠΑ.

Η νέα ρύθμιση και η αποχώρηση της ΝΔ από τη συζήτησή της στη Βουλή

Λίγες μέρες μετά η κυβέρνηση απαντάει φέρνοντας, σε επόμενο νομοσχέδιο, που αφορούσε την «Κύρωση του Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Εξωτερικών της Γεωργίας και του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας για την προσέγγιση της Γεωργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση» τροπολογία που πλέον δεν κάνει διάκριση ανάμεσα σε συνεργάσιμες και μη συνεργάσιμες φορολογικά χώρες, δηλαδή κάνει την απαγόρευση οριζόντια και καθολική.

Ειδικότερα: η τροπολογία αναφέρει ότι «στον Πρωθυπουργό, στους Αρχηγούς των πολιτικών κομμάτων που εκπροσωπούνται στο Εθνικό ή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και όσων λαμβάνουν κρατική χρηματοδότηση, στους Υπουργούς, στους αναπληρωτές υπουργούς και τους Υφυπουργούς, στους βουλευτές και τους ευρωβουλευτές και όσους διαχειρίζονται τα οικονομικά των πολιτικών κομμάτων ως ανωτέρω, στους Γενικούς και Ειδικούς Γραμματείς της Βουλής και της Γενικής Κυβέρνησης, στους περιφερειάρχες και στους Δημάρχους απαγορεύεται η συμμετοχή στη διοίκηση ή στο κεφάλαιο εταιρειών, που έχουν έδρα πραγματική ή καταστατική στην αλλοδαπή είτε αυτοπροσώπως, είτε με παρένθετα πρόσωπα.»

Και ως προς τις κυρώσεις η ρύθμιση σαφώς προβλέπει ότι: «Η κατά παράβαση της παραγράφου 1 άµεση ή δια παρένθετου προσώπου συµµετοχή σε εταιρεία, που έχει έδρα στην αλλοδαπή τιµωρείται µε φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών και µε χρηµατική ποινή από δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ έως πεντακόσιες χιλιάδες (500.000) ευρώ.»

Η τροπολογία πυροδοτεί μεγάλες αντιδράσεις. Η Νέα Δημοκρατία κατηγορεί την κυβέρνηση ότι αφού πέρασε μία ρύθμιση που διευκόλυνε όσους είχαν μέχρι τότε offshore, φέρνει, κατόπιν εορτής, αυστηρή ρύθμιση. Ο Νίκος Δένδιας αφού υποστήριξε ότι«έχοντας πετύχει, δηλαδή, η Κυβέρνηση τον στόχο της που είναι η αµνήστευση υπευθύνων, τώρα παριστάνει τον κήνσορα της δικαιοσύνης, τη ροµφαία του δικαίου και εισάγει εκ των υστέρων µια διάταξη, η οποία είναι παντελώς αντισυνταγµατική και παντελώς ανεφάρµοστη», ανακοινώνει την αποχώρηση της ΝΔ από τη διαδικασία: «Μπορείτε να εισάγετε εν ονόµατι της αµνήστευσης των υπευθύνων τώρα ό,τι διατάξεις θέλετε, ό,τι διατάξεις σας αρέσουν. Μας αφήνει παντελώς αδιάφορους. Εµείς, πρώτον, καταγγέλλουµε την Κυβέρνηση, δεύτερον, καταγγέλλουµε την κυβερνητική πλειοψηφία, που αµνηστεύει τους υπευθύνους και εισάγει, δήθεν, διατάξεις αυστηρότερες και δηλώνουµε ευθέως ότι δεν µπορούµε να συµµετάσχουµε σ’ αυτή τη συζήτηση και αποχωρούµε».

H παρέμβαση του Αλέξη Τσίπρα

Τη στήριξη της τροπολογίας αναλαμβάνει ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας ο οποίος παίρνει τον λόγο και ανάμεσα στα άλλα λέει:

«Ερχόµαστε, λοιπόν, σήµερα, ακριβώς για να µην υπάρχει καµµία απολύτως σκιά που δηµιούργησαν αυτές τις ηµέρες οι θιασώτες του λαϊκισµού, καµµιά σκιά πάνω στο πολιτικό σύστηµα και καµµία σκιά πάνω από την Κυβέρνηση και τους Βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας, που δίνουµε µια µάχη για ζητήµατα που έχουν να κάνουν µε τη διαπλοκή, µε την κάθαρση. Και φέρνουµε µια βελτιστοποίηση της προηγούµενης ρύθµισης, πράγµατι µε απόλυτο τρόπο, κάποιοι θα πουν και υπερβολικό. Όµως, µόνο µε υπερβολές µπορεί κανείς να απαντήσει στη λάσπη και στη χυδαιότητα. Και λέµε, λοιπόν, ότι κανένας πολιτικός δεν θα έχει από δω και στο εξής το δικαίωµα συµµετοχής της εταιρείας, όχι µόνο σε χώρες µη συνεργαζόµενες, εξωχώριες εταιρείες, όπως λέγονται, οι λεγόµενες offshore, αλλά σε καµµία εταιρεία στο εξωτερικό, οπουδήποτε στον κόσµο, είτε έχει προνοµιακό φορολογικό συντελεστή είτε δεν έχει είτε είναι στη µαύρη λίστα είτε δεν είναι. Και αυτό, διότι δεν µπορούµε να ανεχθούµε ως πολιτικό σύστηµα, όχι µόνο ως Κυβέρνηση, άλλη µια πληγή πάνω στο πολιτικό σύστηµα […] Και το ερώτηµα είναι: Γιατί η Νέα Δηµοκρατία το έβαλε στα πόδια, γιατί αποχώρησε; Δύο είναι οι πιθανές αιτίες: Είτε διότι συνειδητοποίησαν ότι θα είχαν τεράστιες απώλειες κατά την ονοµαστική ψηφοφορία, οι οποίες θα τους εξέθεταν, είτε επειδή τρέχουν να προλάβουν την προθεσµία των εξήντα ηµερών, για να δηλώσουν τη συµµετοχή τους σε µετοχικό κεφάλαιο εταιρειών του εξωτερικού».

Τι ισχύει τελικά;

Τον Φεβρουάριο του 2023 η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας ψήφισε ένα νέο νόμο για τις δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης (πόθεν έσχες), τον Ν. 5026/2023.

Ο νόμος αυτός καταργούσε τον Ν. 3213/2003 περί της δήλωσης και του ελέγχου της περιουσιακής κατάστασης βουλευτών, δημόσιων λειτουργών και υπαλλήλων, ιδιοκτητών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και άλλων κατηγοριών προσώπων, που ίσχυε μέχρι τότε μέσα από αλλεπάλληλες τροποποιήσεις, συμπεριλαμβανομένης της τροπολογίας του 2016.

Όμως στο άρθρο 46 που αναφέρεται στις καταργούμενες διατάξεις, ο νόμος κάνει μια εξαίρεση και δεν καταργεί το άρθρο 8, που περιλαμβάνει ακριβώς την τροπολογία του 2016, παρότι τότε είχε αρνηθεί να την ψηφίσει.

Αυτό σημαίνει ότι ο Στέφανος Κασσελάκης που όπως και ο ίδιος έχει παραδεχτεί έχει εταιρείες στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένης αυτής από την οποία ήρθαν τα χρήματα που έδωσε ως δάνειο για να μην καταρρεύσουν τα ΜΜΕ του ΣΥΡΙΖΑ, ως αρχηγός ενός πολιτικού κόμματος που έχει εκπροσώπηση στη Βουλή και στο Ευρωκοινοβούλιο όντως στο βαθμό που συμμετέχει στο κεφάλαιο ή / και τη διοίκησή τους φαίνεται εκ πρώτης όψεως να μη συμμορφώνεται τη σχετική πρόβλεψη που προβλέπει ένα απόλυτο ασυμβίβαστο για τη συμμετοχή στο κεφάλαιο ή / και τη διοίκηση εταιρείας στο εξωτερικό.

Η ανάρτησή του πάντως παραπέμπει στο ότι μάλλον είχε την ιδιοκτησία των εταιρειών του αφού αναφέρει ότι «όλοι γνωρίζουν πως είμαι επιχειρηματίας με δραστηριότητα στο εξωτερικό, όπου ζούσα μέχρι πρόσφατα, για 21 ολόκληρα χρόνια. Θα ενημερωθώ άμεσα από τους δικηγόρους μου αν ο νόμος αφορά στους κοινοβουλευτικούς αρχηγούς των κομμάτων, οι οποίοι δεν επιτρέπεται να είναι ιδιοκτήτες αλλοδαπών εταιρειών. Εγώ, όπως είναι γνωστό, δεν είμαι βουλευτής».

Από την άλλη, ως προς την αρχική δήλωση περιουσιακής κατάστασης που οφείλει να κάνει ως αρχηγός κόμματος και που με βάση τον νόμο έπρεπε να είχε υποβληθεί εντός 90ημέρου, ακόμη και εάν δεν την έχει κάνει ακόμη, έχει μέχρι τις 30 Ιουνίου 2024, καθώς με τροπολογία που συμπεριλήφθηκε σε νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών που ψηφίστηκε στις 4 Δεκεμβρίου2023 δόθηκε παράταση με προσθήκη παραγράφου στο άρθρο 44 του Ν. 5026/2023

«Δηλώσεις Περιουσιακής Κατάστασης και Οικονομικών Συμφερόντων: α) αρχικές, απόκτηση ιδιότητας υπόχρεου από 28η.2.2023 έως και την 31η.3.2024, και β) ετήσιες του έτους 2023 (χρήση 2022) υποβάλλονται μέχρι και την 30ή.6.2024 κατ’ εξαίρεση των προθεσμιών που ορίζονται πρώτο και Τέταρτο εδάφιο παρ. του άρθρου 18, περί χρόνου υποβολής Δήλωσης Περιουσιακής Κατάστασης και άρθρο 23 περί Δήλωσης Οικονομικών Συμφερόντων.»

Η τροπολογία θεωρήθηκε αναγκαία «προκειμένου να επιτευχθεί η ομαλή και ασφαλής μετάβαση στο νέο καθεστώς που εισήγαγε ο ν. 5026/2023 ως προς τον τρόπο υποβολής των δηλώσεων και να διασφαλιστεί η αποτελεσματική λειτουργία της νέας ηλεκτρονικής πλατφόρμας χωρίς την ύπαρξη προβλημάτων που θα δημιουργούσαν είτε πρόσθετα διαδικαστικά βάρη για τον διοικούμενο είτε ερμηνευτικές αμφιβολίες για την εγκυρότητα των δηλώσεων».

Ως προς το πώς και εάν θα μπορούσαν να υπάρξουν οι προβλεπόμενες κυρώσεις για την κατοχή εταιρείας τα πράγματα είναι κάπως ασαφή και το τοπίο είναι επί της ουσίας αχαρτογράφητο, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις μέχρι τώρα οι αρχηγοί των κοινοβουλευτικών κομμάτων, όταν πρωτοεκλέγονται είχαν ήδη μια ιδιότητα, όπως του βουλευτή, ευρωβουλευτή ή υπουργού, που συνεπαγόταν και συγκεκριμένα ασυμβίβαστα με τα οποία έπρεπε να συμμορφωθούν και την υποχρέωση για υποβολή δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης.

«Παρενέργειες» της διαδικασίας εκλογής

Ανεξαρτήτως των παραπάνω ερωτημάτων αυτών, είναι σαφές ότι βλέπουμε μία ακόμη από τις «παρενέργειες» μιας διαδικασίας εκλογής που οδήγησε στην ηγεσία της αξιωματικής αντιπολίτευσης έναν άνθρωπο που μέχρι τότε δεν είχε σχέση ούτε με τον πολιτικό χώρο, του οποίου πλέον ηγείται ούτε με την πολιτική γενικότερα και ο οποίος προερχόταν όντως από τον κόσμο των επιχειρήσεων και που προφανώς δεν ήταν πλήρως ενήμερος για το ποια θεωρούνται τα τυπικά (αλλά και ουσιαστικά) ασυμβίβαστα για τη νέα ιδιότητα.

Αν και βεβαίως εύλογα θα περίμενε κανείς ότι όταν κάποιος αποφασίζει να ηγηθεί του δεύτερου κόμματος της χώρας και δη ενός κόμματος που ανήκει στην Αριστερά, το πρώτο πράγμα που θα έκανε θα ήταν να σταματήσει κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα, να μεταβιβάσει τις επιχειρήσεις τους και για να μην υπάρχει κάποια σκιά και για να δείξει ότι αφοσιώνεται πλήρως στον ιστορικό ρόλο που διεκδίκησε να αναλάβει. Σε τελική ανάλυση από θέση αρχής είναι ένα πράγμα ένας επιχειρηματίας να μεταπηδά στην πολιτική, εγκαταλείποντας τον κόσμο των επιχειρήσεων και τελείως διαφορετικό ένας πολιτικός αρχηγός να είναι και επιχειρηματίας.

Από την άλλη φαίνεται ως εάν το κόμμα που τελικά τον εξέλεξε να τον αντιμετώπισε απλώς και μόνο ως ένα πρόσωπο-σωσίβιο σε μια στιγμή κρίσης και σε μια διαδικασία εκλογής που έγινε κυρίως με ορους πολιτικούς επικοινωνίας (και όχι ουσίας)  να προσπέρασε (ή ακόμη και να θεώρησε θετικό) ένα βιογραφικό που περιλάμβανε κυρίως την επιχειρηματική του δραστηριότητα, παραβλέποντας ότι αυτό περιλάμβανε και δραστηριότητες ή οικονομικές σχέσεις που πλέον θα ήταν ασυμβίβαστες με την ιδιότητα του πολιτικού αρχηγού. Και βέβαια το επιτελείο του νέου αρχηγού, θα έπρεπε να είχε τη «θεσμική μνήμη» μιας ρύθμισης που ο ΣΥΡΙΖΑ προώθησε και δη σε σύγκρουση με την αντιπολίτευση, και να είχε έγκαιρα κάνει τις σχετικές υποδείξεις.