Φαιντανύλη: «Πόλεμος» στις ΗΠΑ κατά της «ηρωίνης των φτωχών»

Είναι 100 φορές πιο ισχυρή από τη μορφίνη και 50 φορές από την ηρωίνη. Όταν όμως την παρασκεύασε ο Βέλγος χημικός Πάουλ Γιάνσεν το 1959, ως αναισθητική και αναλγητική ουσία, η φαιντανύλη δεν προοριζόταν να γίνει στον 21ο αιώνα το πιο διαδεδομένο και το πιο θανατηφόρο ναρκωτικό.

Ακόμη και πολύ μικρές ποσότητές της μπορούν να προκαλέσουν καταστολή της αναπνευστικής λειτουργίας, οδηγώντας στο μοιραίο.

Αρκεί ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα χρήσης της για να προκαλέσει εθισμό.

Φθηνό ως συνθετικό οπιοειδές, χρησιμοποιείται πια κατά κόρον για τη νόθευση ηρωίνης, κοκαΐνης και άλλων ναρκωτικών σε σκόνη.

Όμως στις πιάτσες ναρκωτικών κυκλοφορεί ακόμη και σε χάπια, που μοιάζουν στην όψη με συνταγογραφούμενα παυσίπονα και αγχολυτικά, είναι όμως τίγκα στη φαιντανύλη.

Παράγονται μαζικά σε παράνομα εργαστήρια καρτέλ ναρκωτικών, κυρίως στην Κεντρική και τη Λατινική Αμερική.

Πολλές από τις ουσίες που απαιτούνται για την παρασκευή του συνθετικού οπιοειδούς προέρχονται από την Κίνα και την Ινδία.

Είτε με τη μορφή χαπιών, είτε ως σκόνη, η φαιντανύλη έχει κατακλύσει τις ΗΠΑ, πλέον και την Ευρώπη.

Στην αμερικανική επικράτεια, η χρήση της έχει προσλάβει εδώ και καιρό διαστάσεις κρίσης.

Γιγαντώθηκε εν μέσω της πανδημίας COVID-19.

Μόνο το 2021 πάνω από 70.000 θάνατοι Αμερικανών αποδόθηκαν σε υπερβολική δόση συνθετικών οπιοειδών, κυρίως φαιντανύλης.

Αν και την αποκαλούν «ηρωίνη των φτωχών», λόγω του συγκριτικά χαμηλού κόστους παρασκευής της, τα θύματά της προέρχονται από όλα τα κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Και μάλιστα κάθε ηλικίας. Ακόμη και παιδιά…

Σύμφωνα με την αμερικανική Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών (DEA), το 2022 κατασχέθηκαν στις ΗΠΑ περισσότερα από 50,6 εκατομμύρια χάπια φαιντανύλης και πάνω από 4500 κιλά σε σκόνη.

H ποσότητα ισοδυναμεί με «περισσότερες από 379 εκατομμύρια δυνητικά θανατηφόρες δόσεις φαιντανύλης», ανέφερε η DEA.

Θεωρητικά υπερ-αρκετές για να σκοτώσουν και τον τελευταίο Αμερικανό…

Το πείραμα του Πόρτλαντ

Με 30 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους, η δυτική πολιτεία του Όρεγκον κατατάσσεται κάτω από τον εθνικό μέσο όρο σε θανατηφόρες υπερβολικές δόσεις ναρκωτικών στις ΗΠΑ.

Όμως στην κομητεία Μαλτνόμα -όπου βρίσκεται η μεγαλύτερη πόλη της πολιτείας, το Πόρτλαντ- οι θάνατοι από υπερβολική δόση φαιντανύλης αυξήθηκαν κατά 533% μεταξύ 2018 και 2022.

«Η χώρα και η πολιτεία μας δεν έχουν δει ποτέ ένα φάρμακο τόσο θανατηφόρα εθιστικό και όλοι πασχίζουμε για να βρούμε το πώς θα ανταποκριθούμε», τόνισε τις προάλλες η Δημοκρατική κυβερνήτρια του Όρεγκον, Τίνα Κότεκ. «Σε αυτό», υπογράμμισε, «είμαστε όλοι μαζί».

Τούτων λεχθέντων, ανακοίνωσε από κοινού με τον δήμαρχο του Πόρτλαντ και τον πρόεδρο της κομητείας Μαλτνόμα την έναρξη ενός πειράματος 90 ημερών.

Για τρεις μήνες, μέχρι και τα τέλη Απριλίου, το κέντρο του Πόρτλαντ θα βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την κρίση φαιντανύλης.

Διπλής κατεύθυνσης, συνίσταται αφενός σε συντονισμό υπηρεσιών για την παροχή θεραπείας και στήριξης σε εξαρτημένα άτομα στο συνθετικό οπιοειδές, αφετέρου αυστηρότερη αστυνόμευση.

Σε αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε ένα «κέντρο διοίκησης» στο Πόρτλαντ για συντονισμό των προσπαθειών.

Αυξήθηκαν οι περιπολίες της αστυνομίας και οι έλεγχοι.

Άρχισε εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης για τους κινδύνους της χρήσης φαιντανύλης και για τις παρεχόμενες θεραπείες απεξάρτησης.

Η προσπάθεια εντάσσεται επίσης στο πλαίσιο των προσπαθειών για την ανάκαμψη ενός άλλοτε ακμάζοντος αστικού κέντρου, όπου η κρίση φαιντανύλης υποδαύλισε και την οικονομική κρίση.

Η υποβάθμιση του κέντρου και θέματα ασφάλειας, συνδυαστικά με τις ελλείψεις ακινήτων, ώθησαν τα τελευταία χρόνια αρκετές μεγάλες επιχειρήσεις και κατοίκους να εγκαταλείψουν το Πόρτλαντ.

Παραμένει άγνωστο εάν η τάση θα αναστραφεί.

Η κατάσταση θα επαναξιολογηθεί με το πέρας του τριμήνου έκτακτης ανάγκης, με πιθανή τη γεωγραφική επέκταση του προγράμματος.

Όπως άλλωστε τόνισε σε συνέντευξη Τύπου η κυβερνήτρια Κότεκ, το πρόβλημα δεν περιορίζεται στο Πόρτλαντ ή στο Όρεγκον.

Το δίλημμα της αποποινικοποίησης

Το μέτρο αποτελεί ακόμη ένα πείραμα στη μάχη του προοδευτικού Όρεγκον κατά των ναρκωτικών. Έχει κάνει καινοτόμες επιλογές.

Στην εφαρμογή τους, ωστόσο, πάσχουν.

Η δραματική αύξηση στους θανάτους από υπερβολική δόση φαιντανύλης στην κομητεία Μαλτνόμα καταγράφηκε εν μέσω σοβαρών ελλείψεων σε παροχές θεραπειών σε τοξικοεξαρτημένους και κέντρων αποτοξίνωσης σε μια πολιτεία, που έχει προχωρήσει από το 2021 στην αποποινικοποίηση της κατοχής μικροποσοτήτων ναρκωτικών.

Γνωστό ως Μέτρο 110, η πολιτική αυτή εγκρίθηκε το 2020 στις κάλπες από το 58,5% των ψηφοφόρων στην πολιτεία.

Η προηγούμενη τιμωρητική προσέγγιση δεν είχε αποδώσει. Το μόνο αποτέλεσμα ήταν να γεμίσουν οι πολιτειακές φυλακές με τοξικοεξαρτημένους. Και δη από τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

Η μεταστροφή του 2020 είχε στο επίκεντρο τη χρηματοδότηση κέντρων αποτοξίνωσης και νέων προγραμμάτων θεραπειών για άτομα με εθισμό σε ναρκωτικές ουσίες.

Ήταν σε αυτά που εφεξής θα παραπέμπονταν οι χρήστες φαιντανύλης από την αστυνομία του Όρεγκον, αντί σε φυλακές.

Όμως δεν υπήρχε υποχρεωτικότητα στην εφαρμογή του μέτρου, ενώ οι πόροι που διατέθηκαν για τη στήριξη των τοξικοεξαρτημένων ήταν τελικά περιορισμένοι.

Πολλοί τώρα επικρίνουν τις τοπικές αρχές ότι προσπαθούν να καλύψουν τα κενά τους στην εφαρμογή του Μέτρου 110, το οποίο τίθεται τώρα υπό επανεξέταση.

Πολλοί ειδικοί σε θέματα δημόσιας υγείας, επιστήμονες και ακαδημαϊκοί διαφωνούν με την προοπτική εκ νέου ποινικοποίησης.

Προειδοποιούν ότι θα αυξήσει τον κίνδυνο ανεξέλεγκτης χρήσης και τους θανάτους από υπερβολική δόση.

Πρόσφατες δε μελέτες της Ιατρικής Σχολής Grossman του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η πολιτική αποποινικοποίησης των ναρκωτικών σε πολιτείες όπως το Όρεγκον και η Ουάσιγκτον, που τέθηκε σε ισχύ από τις αρχές του 2021, δεν σχετίζεται μέχρι στιγμής ούτε με αύξηση των θανάτων από υπερβολική δόση, ούτε με περισσότερες συλλήψεις για βίαια εγκλήματα.

(Κεντρική photo: Rawpixel)