Οι Ουιγούροι παραμένουν αγκάθι στις σχέσεις Τουρκίας και Κίνας

Οι σχέσεις Τουρκίας και Κίνας δείχνουν γενικά αναβαθμισμένες, ιδίως μετά την επανεκλογή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην προεδρία. Αυτό είχε φανεί και στις συναντήσεις που είχε τον περασμένο Ιούλιο ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Γουάνγκ Γι κατά την επίσκεψή του στην Τουρκία, όπου συνομίλησε όχι μόνο με τον Τούρκο ομόλογό του Χακάν Φιντάν όσο και με τον ίδιο τον Ερντογάν.

Άλλωστε, η Τουρκία εξακολουθεί να κοιτάζει προς τα ανατολικά και τις διεργασίες της «ευρασιατικής ολοκλήρωσης». Μάλιστα, ένα από τα ζητήματα που συζητήθηκαν τον περασμένο Ιούλιο ήταν και πώς θα εναρμονιστούν η στρατηγική «Μία ζώνη, ένας δρόμος» της Κίνας με το σχέδιο της Τουρκίας για έναν «Μέσο Διάδρομο» που θα ένωνε τα ανατολικά της σύνορα με τις τουρκογενείς χώρες στην Κεντρική Ασία και τελικά την Κίνα διαμέσου της λεκάνης της Κασπίας.

Το ανοιχτό ζήτημα των Ουιγούρων

Ωστόσο, υπάρχει και ένα θέμα που παραμένει ένα αγκάθι στις διμερείς σχέσεις: αυτό των Ουιγούρων. Η τουρκογενής αυτή μουσουλμανική μειονότητα της Κίνας, φαντάζει μικρή σε σχέση με τον συνολικό πληθυσμό της Κίνας, καθώς αριθμεί λιγότερα από 12 εκατομμύρια, όμως η αυτόνομη περιοχή της Σιντζιάνγκ, στην οποία αποτελούν την πλειοψηφία, είναι  η μεγαλύτερη σε έκταση διοικητική περιφέρεια της Κίνας και διαθέτει ένα πολύ πλούσιο υπέδαφος.

Είναι επίσης η πιο επιτηρούμενη ίσως περιοχή της Κίνας και αυτό γιατί το Πεκίνο θέλει με κάθε κόστος να αποφύγει τόσο την ενίσχυση ενός αποσχιστικού κινήματος όσο και την εμφάνιση «ριζοσπαστικού Ισλάμ» εντός της επικράτειάς της. Γι’ αυτό και χαρακτηρίζει το κίνημα την ανεξαρτησία του «Ανατολικού Τουρκεστάν» (δηλ. της Σιντζιάνγκ) τρομοκρατικό, στη βάση μιας σειράς ένοπλων ενεργειών που έχουν γίνει, ενώ και δυτικές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν το «Ισλαμικό Κόμμα του Τουρκιστάν» ως τρομοκρατική οργάνωση.

Οι δυτικές κυβερνήσεις και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν κατηγορήσει την Κίνα για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ουιγούρων στο πλαίσιο του «λαϊκού πολέμου» εναντίων των «τριών κακών», δηλαδή του «σεπαρατισμού, της τρομοκρατίας και του εξτρεμισμού». Ειδικότερα, την έχουν κατηγορήσει ότι κάνει χρήση πρακτικών εγκλεισμού σε στρατόπεδα «επανεκπαίδευσης» και ότι στην συγκεκριμένη περιοχή γίνεται χρήση εξαναγκαστικής εργασίας.

Διαμαρτυρία στην Τουρκία για τα δικαιώματα των Ουιγούρων

Η Τουρκία διεκδικεί να είναι προστάτης και των Ουιγούρων

Η Τουρκία, που παραδοσιακά θεωρεί ότι οι τουρκογενείς εθνότητες και χώρες της ευρύτερης Κεντρικής Ασίας αποτελούν έναν χώρο με τον οποίο πρέπει να έχει προνομιακές σχέσεις, όπως και να αποτελεί δυνάμει εκπρόσωπο αυτών των εθνοτικών ταυτοτήτων. Αυτό έχει οδηγήσει κατά καιρούς την Τουρκία να έχει εγείρει το θέμα των δικαιωμάτων των Ουιγούρων. Μάλιστα, το συγκεκριμένο είναι από τα λίγα που ενώνουν το κυβερνών AKP με την αντιπολίτευση.

Ο ίδιος ο Ερντογάν το 2009 είχε καταγγείλει τη «γενοκτονία» των Ουιγούρων, αν και αργότερα έριξε τους τόνους και μάλιστα το 2012 έγινε ο πρώτος Τούρκος πρωθυπουργός που επισκέφτηκε την Κίνα μετά από δυο δεκαετίες.

Το θέμα επανήλθε στο προσκήνιο το 2019, όταν η Τουρκία και πάλι έθεσε το θέμα αυτό ενώπιον του ΟΗΕ ζητώντας από την Κίνα να σεβαστεί το δικαίωμα των Ουιγούρων στη θρησκευτική ελευθερία. Η απάντηση της Κίνας ήταν να κλείσει προσωρινά το προξενείο της στη Σμύρνη.

Το 2021 το Τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών είχε διαμαρτυρηθεί για το πώς ο Κινέζος πρεσβευτής στην Τουρκία χρησιμοποίησε απειλητικό τόνο εναντίον Τούρκων πολιτικών της αντιπολίτευσης που είχαν εκφράσει την αλληλεγγύη τους προς τους Ουιγούρους.

Συνάντηση του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Κινέζο υπουργό Εξωτερικών Γουάνηκ Γι τον περασμένο Ιούλιο

Συλλήψεις για κατασκοπεία υπέρ της Κίνας

Στις 20 Φεβρουαρίου οι τουρκικές αρχές ανακοίνωσαν ότι συνέλαβαν έξι άτομα τα οποία κατηγόρησαν ότι έκαναν κατασκοπεία για λογαριασμό των κινεζικών υπηρεσιών πληροφοριών. Η κατηγορία σε βάρος τους ήταν ότι συνέλεγαν πληροφορίες για εξέχοντα μέλη της διασποράς των Ουιγούρων, που ζουν στην Τουρκία, όπως και για τα ιδρύματά τους, με σκοπό να μεταφέρουν αυτές τις πληροφορίες στις κινεζικές αρχές. Σημειώνουμε ότι στην Τουρκία εκτιμάται ότι ζουν περίπου 70.000 Ουιγούροι και εκπρόσωποι των οργανώσεών τους έχουν καταγγείλει ότι συχνά μέλη τους έχουν δεχτεί επισκέψεις από ανθρώπους που τους έκαναν «ύποπτες» ερωτήσεις ή που τους «προσέφεραν χρήματα» με σκοπό την άντληση πληροφοριών για εταιρείες που ανήκουν σε Ουιγούρους ή συναλλάσσονται με αυτούς.

Η επιλογή να γίνουν αυτές οι συλλήψεις και κυρίως να δημοσιοποιηθούν είναι σαφές ότι αποτελεί και ένα μήνυμα της τουρκικής κυβέρνησης προς την κινεζική ηγεσία ως προς το ποιες πρακτικές μπορούν να είναι ανεκτές σε τουρκικό έδαφος, υπογραμμίζοντας ότι η Άγκυρα μπορεί να θέλει αναβάθμιση των σχέσεων με την Κίνα, όμως δεν ανέχεται παρεμβάσεις στα εσωτερικά της.

Από την άλλη, δεν είναι χωρίς σημασία ότι ο θέμα των Ουιγούρων είναι από αυτά στα οποία η Τουρκία εμφανίζεται εναρμονισμένη με τη Δύση, σε μια περίοδο μάλιστα επαναπροσέγγισης, μετά την επικύρωση της εισόδου της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και της συμφωνίας με τις ΗΠΑ για τα F-16 και τα ενθαρρυντικά σημάδια ακόμη και για επιστροφή της Τουρκίας ακόμη και στο πρόγραμμα για τα F-35.

Πάντως η Τουρκία δεν στράφηκε μόνο κατά της δράσης των κινεζικών υπηρεσιών πληροφοριών στο έδαφος της. Είχαν προηγηθεί διάφορες συλλήψεις ατόμων που κατηγορήθηκαν ότι δούλευαν για την ισραηλινή Μοσάντ, όπως και πιο πρόσφατα οι συλλήψεις Σύριων, συμπεριλαμβανομένου και ενός γνωστού ακτιβιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα, με την κατηγορία ότι δρούσαν για λογαριασμό της γαλλικής υπηρεσίας της DGSE.