Ουκρανία: Είναι πραγματικά έτοιμο το ΝΑΤΟ για πόλεμο με τη Ρωσία;

Ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, δήλωσε ότι η αποστολή δυτικών στρατευμάτων για να πολεμήσουν στην Ουκρανία «δεν μπορεί ν’ αποκλειστεί» (σύνθεση εικόνας, επάνω, από το Reuters/Dado Ruvic).

Αφού φιλοξένησε μια συνάντηση 25 ευρωπαίων ηγετών στο Παρίσι στις 26 Φεβρουαρίου, είπε ότι δεν υπάρχει «καμία συναίνεση» για τη συμμετοχή χερσαίων στρατευμάτων στη σύγκρουση, αλλά πρόσθεσε πως «τίποτα δεν πρέπει ν’ αποκλειστεί».

Επί του παρόντος, το ΝΑΤΟ διεξάγει τη μεγαλύτερη στρατιωτική άσκησή του από τον Ψυχρό Πόλεμο

Τούρκοι στρατιώτες κατά τη διάρκεια της άσκησης Steadfast Defender, σε περιοχή της Ρουμανίας (φωτογραφία αρχείου US Navy / Brett Dodge)

«Θα κάνουμε ό,τι χρειάζεται για να διασφαλίσουμε πως η Ρωσία δεν μπορεί να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο», τόνισε. Μέχρι τώρα, το ΝΑΤΟ περιοριζόταν στην εκπαίδευση των ουκρανικών στρατιωτικών δυνάμεων και στον εφοδιασμό τους με αμυντικά όπλα.

Τα κράτη μέλη του φοβούνται ότι η άμεση αντιμετώπιση των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία θα διακινδύνευε μια μαζική κλιμάκωση.

Και ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, καθώς και κορυφαίοι αξιωματούχοι του έχουν εκτοξεύσει τακτικά απειλές για τη δυνατότητα χρήσης του πυρηνικού οπλοστασίου της σε περίπτωση μεγαλύτερης σύγκρουσης, γράφει σε ανάλυσή του ο Kenton White, Λέκτορας Στρατηγικών Σπουδών και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ.

Επί του παρόντος, το ΝΑΤΟ διεξάγει τη μεγαλύτερη στρατιωτική άσκησή του από τον Ψυχρό Πόλεμο. Η Steadfast Defender (Ακλόνητος Υπερασπιστής) ξεκίνησε τον Ιανουάριο και θα διαρκέσει έως τον Μάιο, με την εμπλοκή και των 31 κρατών-μελών της.

Ετοιμότητα της συμμαχίας

Εχει ως στόχο την ενίσχυση των συλλογικών αμυντικών δυνατοτήτων και την ετοιμότητα της συμμαχίας, και είναι η μεγαλύτερη άσκηση μετά τη Reforger το 1988, στην οποία συμμετείχαν 125.000 στρατιώτες από τις ΗΠΑ, τη Γερμανία, τον Καναδά, τη Γαλλία και τη Δανία.

Ο στρατηγός Κρίστοφερ Καβόλι, ο ανώτατος διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, δήλωσε: «Η Steadfast Defender 2024 αποτελεί μια ξεκάθαρη απόδειξη της ενότητας, της δύναμης και της αποφασιστικότητάς μας να προστατεύσουμε ο ένας τον άλλον, τις αξίες μας και τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες».

Είναι σημαντικό το γεγονός ότι μια πτυχή των ασκήσεων περιλαμβάνει την εμπλοκή των δυνάμεων των ΗΠΑ και του Καναδά, σχεδιασμένη για να καταδείξει την ταχύτητα και το μέγεθος των δυνατοτήτων ενίσχυσης του ΝΑΤΟ.

Λειτουργεί τόσο ως διαβεβαίωση για τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη του όσο και ως απόδειξη στους πιθανούς εχθρούς του, της ικανότητας που έχει να ρίξει μεγάλες δυνάμεις στο πεδίο, ενώ στέλνει ισχυρό μήνυμα αποτροπής.

Προσομείωση σύγκρουσης

Η άσκηση προσομειώνει ένα, «αναδυόμενο σενάριο σύγκρουσης μ’ έναν σχεδόν εφάμιλλο αντίπαλο».

Η επίδειξη της ενότητας του ΝΑΤΟ έχει γίνει πιο σημαντική μετά τις πρόσφατες δηλώσεις του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ότι τα μέλη της συμμαχίας που δεν ακολουθούν τις κατευθυντήριες γραμμές για τις δαπάνες δεν θα προστατεύονται πλέον από τις ΗΠΑ (φωτογραφία Reuters / Jim Bourg)

Πρόκειται για μια συγκαλυμμένη αναφορά στη Ρωσία, στην οποία το ΝΑΤΟ θέλει να δείξει ότι αρχίζει να παίρνει στα σοβαρά την απειλή της άμεσης σύγκρουσης μαζί της. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η βορειοατλαντική συμμαχία πραγματοποιούσε τακτικές ασκήσεις μεγάλης κλίμακας.

Για παράδειγμα, στη Lionheart, με επικεφαλής το Ηνωμένο Βασίλειο το 1984, συμμετείχαν σχεδόν 58.000 βρετανοί στρατιώτες και αεροπόροι συνολικής δύναμης 131.565 στρατιωτικών, συμπεριλαμβανομένων στρατευμάτων από τις ΗΠΑ, την Ολλανδία και την τότε Δυτική Γερμανία.

Μετά τη διάλυση του σοβιετικού μπλοκ, το ΝΑΤΟ έψαχνε για μια νέα ταυτότητα. Η εστίασή του μετατοπίστηκε τη δεκαετία του 1990 από την προστασία του κοινού εδάφους στην προστασία των κοινών συμφερόντων των μελών, όπως έκανε με την παρέμβασή του στον πόλεμο της Βοσνίας το 1995 και του Κοσσυφοπεδίου το 1999, οπότε ενέκρινε επίσημα αυτή τη νέα στρατηγική ιδέα.

Ενότητα ή διχόνοια;

Η επίδειξη της ενότητας του ΝΑΤΟ και της στρατιωτικής ικανότητάς του είναι σημαντική, έπειτα από δύο χρόνια διαφωνιών σχετικά με το πώς θα έπρεπε ν’ ανταποκριθεί στον πόλεμο της Ουκρανίας και εν μέσω διαμάχης για τις προμήθειες όπλων από τους δυτικούς συμμάχους της.

Εχει γίνει πιο σημαντική μετά τις πρόσφατες δηλώσεις του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ότι τα μέλη της συμμαχίας που δεν ακολουθούν τις κατευθυντήριες γραμμές για τις δαπάνες δεν θα προστατεύονται πλέον από τις ΗΠΑ.

Τα κράτη-μέλη υποτίθεται ότι ξοδεύουν τουλάχιστον το 2% του ετήσιου ΑΕΠ τους για την άμυνα – αλλά το πρόβλημα είναι πιο περίπλοκο απ’ αυτό.

Οι αμυντικές δαπάνες ορισμένων κρατών διατίθενται εξ ολοκλήρου στο ΝΑΤΟ. Αλλα κράτη, ωστόσο, μπορεί να τις ορίσουν σε λιγότερο από 2%, αλλά η κατά κεφαλήν αναλογία τους να είναι μεγαλύτερη.

Για παράδειγμα, το Λουξεμβούργο υπολείπεται του 2%, δαπανώντας μόνο 0,72%. Αλλά σε κατά κεφαλήν όρους, ξοδεύει 921 δολάρια ΗΠΑ, που είναι περισσότερα από της Πολωνίας (3,9%) ή της Γαλλίας (1,9%).

Οι ΗΠΑ μπορεί να δαπανήσουν το 3,5% του ΑΕΠ για την άμυνα, αλλά δεν διατίθεται όλο στο ΝΑΤΟ. Μεγάλο μέρος της δύναμής τους αναπτύσσεται στον Ειρηνικό και στα εδάφη της εθνικής τους επικράτειας. Επομένως, είναι παραπλανητικό να κρίνουμε την αξία της συμμετοχής στη συμμαχία με αυτούς τους όρους.

Η βασική ρήτρα της συνθήκης του ΝΑΤΟ είναι το Αρθρο 5, το οποίο διέπει τη συλλογική ασφάλεια και υποχρεώνει τα κράτη-μέλη του ν’ ανταποκριθούν σε περίπτωση που οποιοδήποτε μέλος του δεχτεί επίθεση.

Στρατιώτες των Ειδικών Δυνάμεων της Ρουμανίας προετοιμάζονται να εκτελέσουν μια προσομοίωση παραβίασης κατά τη διάρκεια της άσκησης Steadfast Defender (φωτογραφία αρχείου NATO)

Οι ΗΠΑ είναι το μόνο κράτος-μέλος που επικαλέστηκε το Αρθρο 5, μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Ελαβε συμμαχική βοήθεια στο Αφγανιστάν και ευρύτερα στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας».

Είναι το ΝΑΤΟ ετοιμοπόλεμο;

Ενα σημαντικό πρόβλημα που, ωστόσο, αντιμετωπίζει το ΝΑΤΟ δεν είναι η ανάπτυξη των στρατευμάτων που διαθέτει, αλλά ο εφοδιασμός τους.

Οπως αποδείχθηκε από τις προσπάθειες παροχής εξοπλισμού και πυρομαχικών στην Ουκρανία, δεν διαθέτει ούτε τα αποθέματα ούτε την κατασκευαστική ικανότητα για να στηρίξει έναν μακροχρόνιο σύγχρονο πόλεμο.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο προγραμματισμός του χαρακτηρίζεται από το δόγμα «έλα όπως είσαι», πράγμα που σημαίνει πως έχει την ικανότητα να πολεμήσει μόνο για όσο διαρκούν ο εξοπλισμός και οι προμήθειές του.

Για τον λόγο αυτόν, η στρατηγική του ήταν πάντα, σε περίπτωση σύγκρουσης, να τη φέρει σε πέρας το συντομότερο δυνατό.

Ο ναύαρχος Rob Bauer του Βασιλικού Ναυτικού των Κάτω Χωρών, ο ανώτερος στρατιωτικός διοικητής του ΝΑΤΟ και στρατιωτικός σύμβουλος στο Βορειοατλαντικό Συμβούλιο, μίλησε στο Φόρουμ Ασφαλείας της Βαρσοβίας τον Οκτώβριο του 2023.

Είπε: «Χρειαζόμαστε μεγάλες ποσότητες. Η διατήρηση όσο το δυνατόν λιγότερων αποθεμάτων, η οικονομία του ελάχιστου απαραίτητου αποθέματος που χτίσαμε μαζί μέσα σε 30 χρόνια στις φιλελεύθερες οικονομίες μας, είναι αρκετά καλή για πολλά πράγματα – αλλά όχι για τις ένοπλες δυνάμεις όταν υπάρχει πόλεμος σε εξέλιξη».

«Το αναπόφευκτο»

Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν ήδη αποστασιοποιηθεί από τις δηλώσεις του Μακρόν, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας, της Τσεχίας και της Σουηδίας, η ένταξη της οποίας στο ΝΑΤΟ εγκρίθηκε τελικά από την Ουγγαρία, και έτσι πρόκειται να γίνει το 32ο μέλος της συμμαχίας.

Ωστόσο, η Ρωσία απάντησε στις δηλώσεις του Μακρόν, με τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ να λέει στους δημοσιογράφους ότι ακόμη και η συζήτηση για την ιδέα αποστολής δυτικών στρατευμάτων προκειμένου να πολεμήσουν στην Ουκρανία αντιπροσωπεύει ένα «πολύ σημαντικό νέο στοιχείο».

Και πρόσθεσε: «Σ’ αυτήν την περίπτωση, θα χρειαστεί να μιλήσουμε όχι για την πιθανότητα, αλλά για το αναπόφευκτο (μιας άμεσης σύγκρουσης)».