Ρωσικές πρόβες για Αρμαγεδδώνα

Είναι ο μεγάλος συλλογικός εφιάλτης της Δύσης από τότε που εισέβαλε η Ρωσία στην Ουκρανία: το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσει ο Βλαντίμιρ Πούτιν στη χώρα ένα τακτικό πυρηνικό όπλο.

Αλλωστε, ειδικά κατά τις περιόδους που οι ρωσικές δυνάμεις τελούσαν υπό μεγάλη πίεση, μεγαλοστελέχη της ρωσικής νομενκλατούρας, όπως ο πρώην πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ, φρόντιζαν να τροφοδοτούν αυτόν τον φόβο.

Οι σύγχρονες τακτικές πυρηνικές κεφαλές μπορούν να απελευθερώσουν σημαντικά περισσότερη ενέργεια από ό,τι οι βόμβες που έπεσαν στο Ναγκασάκι και τη Χιροσίμα το 1945

Ο ίδιος ο Πούτιν δήλωσε τον Ιούνιο ότι νιώθει «αρνητικά» για τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων, καυχώμενος παράλληλα πως η Ρωσία διαθέτει μεγαλύτερο μη στρατηγικό οπλοστάσιο από τις χώρες του ΝΑΤΟ.

«Να πάνε να γ***, λοιπόν, όπως λέει ο κόσμος», είχε προσθέσει.

Τώρα αποκαλύπτεται πως έκανε από χρόνια «πρόβες Αρμαγεδδώνα»: σύμφωνα με ρωσικά στρατιωτικά αρχεία τα οποία έδειξαν στους «Financial Times» «δυτικές πηγές» και τα οποία περιλαμβάνουν επίσης σενάρια αντιμετώπισης μιας εισβολής από την Κίνα, η Ρωσία πραγματοποιούσε δοκιμές χρήσης τακτικών πυρηνικών όπλων στα πρώτα στάδια της σύγκρουσης με μια μεγάλη δύναμη.

Ασκήσεις πολέμου

Πρόκειται για 29 άκρως απόρρητα ρωσικά στρατιωτικά αρχεία της περιόδου 2008-2014.

Συμπεριλαμβάνουν σενάρια για ασκήσεις πολέμου και παρουσιάσεις για αξιωματικούς του ναυτικού και συζητούν τις αρχές λειτουργίας για τη χρήση πυρηνικών όπλων.

Σύμφωνα μάλιστα με εμπειρογνώμονες που τα εξέτασαν και τα επαλήθευσαν, περιγράφουν ένα κατώτατο όριο για τη χρήση τους, χαμηλότερο από εκείνο που έχει παραδεχθεί ποτέ δημοσίως η Ρωσία.

Ανάμεσα στα ευρύτερα κριτήρια για ένα πιθανό πυρηνικό πλήγμα που περιγράφει, πιο συγκεκριμένα, μια εκπαιδευτική παρουσίαση για αξιωματικούς του ναυτικού είναι η απόβαση του εχθρού σε ρωσικό έδαφος, η ήττα μονάδων υπεύθυνων για τη διασφάλιση των παραμεθόριων περιοχών ή μια επικείμενη επίθεση του εχθρού με συμβατικά όπλα.

Οι διαφάνειες συνοψίζουν το επίμαχο όριο ως έναν συνδυασμό παραγόντων όπου οι απώλειες των ρωσικών δυνάμεων «θα οδηγούσαν αμετάκλητα στην αποτυχία τους να σταματήσουν μία μείζονα εχθρική επίθεση», μια «κρίσιμη κατάσταση για την κρατική ασφάλεια της Ρωσίας».

Αλλα κριτήρια

Αλλα πιθανά κριτήρια περιλαμβάνουν την καταστροφή του 20% των στρατηγικών υποβρύχιων βαλλιστικών πυραύλων της Ρωσίας, του 30% των πυρηνοκίνητων επιθετικών υποβρυχίων της, τριών ή περισσότερων καταδρομικών, τριών αεροδρομίων, ή ένα ταυτόχρονο χτύπημα σε κύρια και εφεδρικά παράκτια κέντρα διοίκησης.

Ο ρωσικός στρατός καλείται επίσης να είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά όπλα για ένα ευρύ φάσμα στόχων, όπως για «να αποτρέψει κράτη από τη χρήση επιθετικότητας […] ή την κλιμάκωση στρατιωτικών συγκρούσεων», «να σταματήσει την επιθετικότητα», να αποτρέψει την ήττα των ρωσικών δυνάμεων σε μάχες ή την απώλεια εδαφών και να καταστήσει το ρωσικό ναυτικό «πιο αποτελεσματικό».

«Είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε έγγραφα όπως αυτά στον δημόσιο τομέα», επεσήμανε ο Αλεξάντερ Γκαμπούεφ, διευθυντής του Κέντρου Carnegie για τη Ρωσία και την Ευρασία στο Βερολίνο.

«Δείχνουν ότι το επιχειρησιακό όριο για τη χρήση πυρηνικών όπλων είναι αρκετά χαμηλό, εάν το επιθυμητό αποτέλεσμα δεν μπορεί να επιτευχθεί με συμβατικά μέσα».

Τα όπλα

Τα τακτικά πυρηνικά όπλα της Ρωσίας, τα οποία μπορούν να μεταφερθούν με πυραύλους που εκτοξεύονται από την ξηρά ή τη θάλασσα ή από αεροσκάφη, έχουν σχεδιαστεί για περιορισμένη χρήση σε πεδία μαχών στην Ευρώπη και την Ασία, σε αντίθεση με τα μεγαλύτερα «στρατηγικά» όπλα που προορίζονται να απειλούν τις ΗΠΑ.

Δεν είναι όμως καθόλου αμελητέα: οι σύγχρονες τακτικές πυρηνικές κεφαλές μπορούν να απελευθερώσουν σημαντικά περισσότερη ενέργεια από ό,τι οι βόμβες που έπεσαν στο Ναγκασάκι και τη Χιροσίμα το 1945.

Παρότι τα αρχεία είναι παλιά, οι ειδικοί τους οποίους συμβουλεύτηκαν οι «Financial Times» επισημαίνουν ότι παραμένουν σχετικά με το σημερινό ρωσικό στρατιωτικό δόγμα – κι ας δήλωσε πέρυσι ο Πούτιν ότι αυτό το τελευταίο επιτρέπει δύο πιθανά κατώτατα όρια για τη χρήση πυρηνικών όπλων, την απάντηση σε ένα πυρηνικό πλήγμα από κάποιον εχθρό και την περίπτωση να απειληθεί «η ίδια η ύπαρξη της Ρωσίας ως κράτους, ακόμα και αν χρησιμοποιηθούν συμβατικά όπλα».

Η στρατηγική

Οι ΗΠΑ εκτιμούν ότι η Ρωσία διαθέτει τουλάχιστον 2.000 τακτικά πυρηνικά όπλα.

Και παρότι ο πρόεδρος της χώρας έχει την αποκλειστική εξουσία να εξαπολύσει ένα πρώτο πυρηνικό πλήγμα, το χαμηλό όριο για τη χρήση τους που ορίζεται στα έγγραφα συνάδει με ένα δόγμα που ορισμένοι δυτικοί παρατηρητές περιγράφουν ως «κλιμάκωση για την αποκλιμάκωση».

Σύμφωνα με αυτή τη στρατηγική, ένα τακτικό πυρηνικό όπλο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να αποτραπεί η εμπλοκή της Ρωσίας σε έναν εκτεταμένο πόλεμο, ιδίως έναν πόλεμο στον οποίο θα μπορούσαν να επέμβουν οι ΗΠΑ.

Χρησιμοποιώντας αυτό που αποκαλεί «πρόκληση φόβου», η Μόσχα θα προσπαθούσε να τερματίσει τη σύγκρουση με τους δικούς της όρους, σοκάροντας τον αντίπαλό της με τη χρήση ενός μικρού πυρηνικού όπλου – ή εξασφαλίζοντας μια διευθέτησή της μέσω της απειλής να το πράξει.

Ενα εναλλακτικό σενάριο για τον «συλλογικό εφιάλτη» της Δύσης που αναφέραμε στην αρχή.

Ανακοίνωσαν τη δημιουργία «προσομοιωτή πυρηνικής έκρηξης»

Ανάμεσα στις πολλές ανησυχητικές ειδήσεις αυτής της περιόδου ήταν και ένα τηλεγράφημα λίγων γραμμών που στάλθηκε από το Tass, ανακοινώνοντας τη δημιουργία ενός «προσομοιωτή πυρηνικής έκρηξης».

Στην πράξη, πρόκειται για μια συσκευή που αναπαράγει τα αποτελέσματα μιας τακτικής πυρηνικής βόμβας: το μανιτάρι της φωτιάς, τη λάμψη εκτυφλωτικού φωτός, το καταστροφικό ωστικό κύμα.

Η εφεύρεση, ανακοινώθηκε, θα χρησιμεύσει στην προετοιμασία των χερσαίων δυνάμεων για επιχειρήσεις υπό τις συνθήκες που προκαλεί η πυροδότηση μιος τακτικής πυρηνικής κεφαλής.

Ενα αντίγραφο της Χιροσίμα.

Η μόνη διαφορά είναι ότι δεν εκπέμπει ακτινοβολία, αφού όλα είναι αποτέλεσμα εκρηκτικής ύλης TNT, εύφλεκτων υγρών και χημικών.

Η πιο τρομακτική πτυχή είναι ο σκοπός του προσομοιωτή, που κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας από τους επιστήμονες της Στρατιωτικής Ακαδημίας «Στρατηγός Χρούλεφ».

Οπως έγραψε το Tass, «η εφεύρεση θα χρησιμεύσει στην προετοιμασία των χερσαίων δυνάμεων για επιχειρήσεις υπό τις συνθήκες που προκαλεί η πυροδότηση μιας τακτικής πυρηνικής κεφαλής».

Ενα φάσμα που η ανθρωπότητα είχε θάψει κάτω από τα ερείπια του Τείχους του Βερολίνου.

Ο εντολοδότης

Την επαναφορά του έρχεται να επιβεβαιώσει και μία μεγάλη έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (IISS), η οποία εξετάζει όλες τις ρωσικές τεχνικές και θεωρητικές εξελίξεις στον τομέα των τακτικών πυρηνικών όπλων.

Ο εντολοδότης της μελέτης έχει σημασία: πρόκειται για τη Διοίκηση των Αμερικανικών Δυνάμεων στην Ευρώπη, εκείνους δηλαδή που θα αντιμετωπίσουν την απειλή και θα αποφασίσουν την αντίδραση.

Και όπως σημειώνει η ιταλική «La Repubblica», τα συμπεράσματα δεν είναι καθόλου καθησυχαστικά.

Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, και δη μετά τον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου, ο οποίος απέδειξε την ικανότητα του ΝΑΤΟ να κερδίσει μια σύγκρουση μόνο με την αεροπορία, το Κρεμλίνο επανεκτίμησε σταδιακά τη χρήση αυτών των όπλων.

Γραμματέας της πρώτης συνάντησης υψηλού επιπέδου όπου συζητήθηκε και πάλι η Βόμβα, ήταν ένας νεαρός διευθυντής των μυστικών υπηρεσιών: ο Βλαντίμιρ Πούτιν.

Το πραγματικό πρόβλημα

«Εκτοτε», αναφέρει στην έκθεσή του το IISS, «οι τακτικές κεφαλές έχουν αναλάβει σημαντικό ρόλο ως αποτρεπτικό μέσο για τον τερματισμό ανεπιθύμητων συγκρούσεων, τη διαμόρφωση του σχεδιασμού πολεμικών πρωτοβουλιών, τον περιορισμό της κλιμάκωσης μιας σύγκρουσης και τη διασφάλιση της επικράτησης της Μόσχας σε κάθε πόλεμο».

Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι σήμερα ο Πούτιν θεωρεί πως τα όπλα αυτά του παρέχουν ένα «πλεονέκτημα έναντι των γειτονικών χωρών, των ΗΠΑ και των συμμάχων τους».

Αυτό είναι ένα ζήτημα – κλειδί.

Η ισορροπία του τρόμου στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου βασιζόταν στη βεβαιότητα της αμοιβαίας καταστροφής.

Ηδη από τη δεκαετία του 1970 το ΝΑΤΟ υπονόμευσε αυτή την εξίσωση συμπεριλαμβάνοντας τακτικές κεφαλές στα αμυντικά του σχέδια για την αντιμετώπιση μιας προέλασης σοβιετικών τεθωρακισμένων μεραρχιών στην Ευρώπη: πίστευε ότι η Μόσχα δεν θα απαντούσε χτυπώντας κράτη ή πόλεις.

Ο μέγιστος κίνδυνος τον οποίο υπέθετε η ανώτατη διοίκηση ήταν μια πυρηνική πρόκληση «περιορισμένη» στα πεδία των μαχών.

Σημαντική απειλή

Τώρα η κατάσταση είναι ενδεχομένως χειρότερη.

Διότι η ρωσική ηγεσία «μάλλον δεν αντιμετωπίζει το αμερικανικό οπλοστάσιο τακτικών πυρηνικών όπλων ως σημαντική απειλή».

Στην πράξη, αισθάνονται ανώτεροι σε αυτόν τον τομέα:

«Ενώ διατηρούν τον ίδιο εξοπλισμό με τις ΗΠΑ σε βόμβες που εκτοξεύονται από αεροσκάφη, έχουν αναπτύξει μια σειρά από επιλογές μικρού και μεσαίου βεληνεκούς που τους κάνει να πιστεύουν ότι πλεονεκτούν στη διαχείριση κρίσεων, στην κλιμάκωση και τη δυνατότητα να υπαγορεύσουν την έκβαση μιας σύγκρουσης. Ενα πλεονέκτημα που αντισταθμίζει την έλλειψη εμπιστοσύνης στις συμβατικές τους δυνάμεις».

Από το 1992, οι ΗΠΑ διατηρούν μόνο τις πυρηνικές βόμβες «ελεύθερης πτώσης» B61, που μπορούν να τοποθετηθούν κάτω από τα πτερύγια των δικών τους μαχητικών ή συμμαχικών μοιρών.

Η Μόσχα, από την άλλη πλευρά, έχει κατασκευάσει διάφορα μοντέλα πυραύλων που εκτοξεύονται από χερσαία αυτοκινούμενα οχήματα, πλοία και υποβρύχια, με δύο χιλιάδες πυρηνικές κεφαλές. Η διαφορά δεν αφορά μόνο την τεχνολογική καινοτομία:

«Η αντίληψη της Μόσχας ότι η Δύση δεν είναι πραγματικά πρόθυμη να χρησιμοποιήσει την ατομική βόμβα ή να υποστεί τεράστιες απώλειες σε μια σύγκρουση, ενισχύει περαιτέρω το επιθετικό δόγμα και τη σκέψη για χρήση αυτών των όπλων».

Ετσι, οι τακτικές πυρηνικές κεφαλές παύουν να αποτελούν ταμπού και, σύμφωνα με τη μελέτη, «είναι πολύ πιθανό ο Πούτιν να τις βλέπει ως ένα από τα ευέλικτα εργαλεία που μπορεί να χρησιμοποιήσει για την επίτευξη διαφορετικών στόχων».

Ο εξαναγκασμός

Η ανάλυση του IISS δεν εντάσσει τους στόχους αυτούς στο πλαίσιο του ουκρανικού πολέμου.

Ορισμένοι, ωστόσο, συμπίπτουν ανησυχητικά:

«Να επιβληθεί μια απόφαση στον αντίπαλο. Να ελεγχθεί η κλιμάκωση μιας πολεμικής σύγκρουσης, αποτρέποντας τον εκφυλισμό της σε άμεση αντιπαράθεση με την Ευρώπη ή τις ΗΠΑ.

Η αποθάρρυνση εξωτερικών δυνάμεων από το να παρέμβουν σε μια σύγκρουση που η Ρωσία θεωρεί κρίσιμη για τα συμφέροντά της.

Ο εξαναγκασμός των εχθρών να αποδεχθούν τον τερματισμό των εχθροπραξιών με υπαγορευμένους όρους».

Και ας μην ξεχνάμε ότι, ενόψει τότε της ένταξης της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, η Μόσχα ανακοίνωσε στα τέλη του 2022 τη μεταφορά τακτικών πυρηνικών όπλων στη Λευκορωσία.

Το IISS δεν περιλαμβάνει στα συμπεράσματά του άμεσες λύσεις.

Το Κρεμλίνο, βέβαια, φέρεται να ανησυχεί για το ενδεχόμενο να αναπτύξει το Πεντάγωνο στην Ευρώπη τακτικά πυρηνικά όπλα με βελτιωμένη απόδοση προκειμένου να αντισταθμίσει την υπεροχή των μέσων της Μόσχας, όπως για παράδειγμα πυραύλους μικρού ή μεσαίου βεληνεκούς.

«Εχει ωστόσο εμπιστοσύνη στην ικανότητά του να προβλέψει και να ανταποκριθεί εγκαίρως σε ένα σενάριο ενίσχυσης, λόγω της διαφάνειας και της βραδύτητας μιας τέτοιας απόφασης στο αμερικανικό Κογκρέσο και το ΝΑΤΟ, καθώς και την πιθανή εναντίωση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης».

Αυτό είναι άλλωστε, καταλήγει η «Repubblica», το πλεονέκτημα των καθεστώτων έναντι των δημοκρατιών: αποφασίζουν άμεσα, χωρίς να χρειάζεται να ασχοληθούν με νόμους, κοινοβουλευτικές διαδικασίες και πολιτική υποστήριξη.

Απόλυτη εξουσία, που χειρίζεται δύο χιλιάδες τακτικές πυρηνικές κεφαλές.

Δοκιμές με σενάρια για μια κινεζική εισβολή

Τα ρωσικά απόρρητα στρατιωτικά αρχεία που διέρρευσαν αποκαλύπτουν τη βαθιά ριζωμένη καχυποψία έναντι της Κίνας μεταξύ της ελίτ ασφαλείας της Μόσχας, ακόμα και όταν ο Βλαντίμιρ Πούτιν άρχισε να διαμορφώνει μια συμμαχία με το Πεκίνο – η οποία ήδη από το 2001 περιελάμβανε μια συμφωνία να μην καταφέρει καμία χώρα πρώτη πυρηνικό πλήγμα.

Τα χρόνια που ακολούθησαν, και ιδίως αφότου ανέλαβε την εξουσία στο Πεκίνο ο Σι Τζινπίνγκ, Ρωσία και Κίνα ενίσχυσαν την εταιρική τους σχέση.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία εδραίωσε τη θέση της Ρωσίας ως κατώτερου εταίρου στη σχέση τους, με την Κίνα να προσφέρει στη Μόσχα μια οικονομική σανίδα σωτηρίας ζωτικής σημασίας για την παράκαμψη των δυτικών κυρώσεων.

Ακρογωνιαίος λίθος

Ωστόσο, ακόμα και ενώ οι δύο χώρες έρχονταν εγγύτερα, το εκπαιδευτικό υλικό που περιλαμβάνεται στα αρχεία αποκαλύπτει ότι η ανατολική στρατιωτική περιφέρεια της Ρωσίας έκανε δοκιμές με πολλαπλά σενάρια που απεικόνιζαν μια κινεζική εισβολή.

Οι ασκήσεις αυτές, επισημαίνουν οι «Financial Times», προσφέρουν μια σπάνια εικόνα για το πώς βλέπει η Ρωσία το πυρηνικό της οπλοστάσιο ως ακρογωνιαίο λίθο της αμυντικής της πολιτικής – και πώς εκπαιδεύει τις δυνάμεις της ώστε να είναι σε θέση να πραγματοποιήσει πρώτη ένα πυρηνικό πλήγμα κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες στο πεδίο της μάχης.

Μια άσκηση που περιγράφει μια υποθετική επίθεση από την Κίνα σημειώνει ότι η Ρωσία, η οποία για τους σκοπούς του πολεμικού γυμνασίου ονομάζεται «Βόρεια Ομοσπονδία», θα μπορούσε να απαντήσει με ένα τακτικό πυρηνικό πλήγμα προκειμένου να εμποδίσει τον «Νότο» να προελαύσει με ένα δεύτερο κύμα δυνάμεων εισβολής.

«Δόθηκε από τον αρχιστράτηγο εντολή… για τη χρήση πυρηνικών όπλων… σε περίπτωση που ο εχθρός αναπτύξει και δεύτερο κύμα δυνάμεων και ο Νότος απειλεί να επιτεθεί περαιτέρω προς την κατεύθυνση του κύριου πλήγματος» αναφέρεται στο έγγραφο.

Τα μοτίβα των ασκήσεων

Τα έγγραφα αντικατοπτρίζουν μοτίβα τα οποία παρατηρήθηκαν σε ασκήσεις που ο ρωσικός στρατός πραγματοποιούσε τακτικά πριν και μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, το 2022 – όπως για παράδειγμα οι ασκήσεις που πραγματοποιήθηκαν πέρυσι τον Ιούνιο και τον Νοέμβριο με τη χρήση πυραύλων Iskander σε δύο περιοχές που συνορεύουν με την Κίνα.

Το υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας, βέβαια, αρνήθηκε ότι υπάρχουν λόγοι καχυποψίας της Μόσχας.

«Η Συνθήκη Καλής Γειτονίας, Φιλίας και Συνεργασίας μεταξύ της Κίνας και της Ρωσίας έχει καθιερώσει νομικά την έννοια της αιώνιας φιλίας και της μη εχθρότητας μεταξύ των δύο χωρών» δήλωσε εκπρόσωπος.

«Η «θεωρία της απειλής» δεν βρίσκει πρόσφορο έδαφος στην Κίνα και τη Ρωσία» πρόσθεσε. Από την πλευρά του, το Κρεμλίνο δεν απάντησε σε αίτημα των «Financial Times» για σχολιασμό.

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»