«Η ποίηση ως σωσίβιο ζωής»

Ξέρω με ακρίβεια την απουσία της ποίησης από τη ζωή, ιδιαίτερα των νέων Ελλήνων.

Εγγονός δασκάλου, γιος Γυμνασιάρχη, σύζυγος φιλολόγου μεγαλώσαμε εγώ και η γενιά μου, κυρίως μέσα στην Κατοχή και τον Εμφύλιο, με ταμένους δασκάλους που δεν έκαναν επάγγελμα και ωράριο.

Μας έμαθαν γράμματα γερά και κυρίως μας έμαθαν να διαβάζουμε. Να διαβάζουμε τα πάντα.

Πενήντα χρόνια δάσκαλος, ξεκίνησα σε μια εποχή εμφυλίων εγκλημάτων, αλλά οι δάσκαλοί μου ήταν χωρίς πανεπιστημιακές περγαμηνές (γινόσουν τότε δάσκαλος σε χωριά, χωρίς σπουδές, ούτε καν στην πανεπιστημιακή ακαδημία).

Ευτύχησα στην Αταλάντη, την κωμόπολη της μάνας μου, όπου ο πατέρας μου είχε πάρει μετάθεση ως φιλόλογος στο Γυμνάσιο, να έχω δασκάλους που λάτρευαν τη δημοτική ποίηση και βέβαια το δημοτικό τραγούδι.

Ηταν εκείνη η αντιφατική εποχή σε όλα της, που διδασκόταν αποκλειστικά η καθαρεύουσα στην τάξη, αλλά το δημοτικό τραγούδι ήταν στο πρόγραμμα των σχολικών εορτών, στις καταθέσεις στεφάνων στο άγαλμα του Αθανασίου Διάκου, στα πανηγύρια, μαζί με καντάδες στις παρέες των «γαμπρών» που ξενυχτούσαν κάτω από τα παράθυρα των κοριτσιών.

Τώρα, εδώ και αρκετά χρόνια συνταξιούχος δάσκαλος, θυμάμαι συναδέλφους, κυρίως νεότερους, που σχεδόν ειρωνικά με αντιμετώπιζαν, όταν δίδασκα ποίηση στην τάξη.

Επειδή ήταν στο εγκύκλιο πρόγραμμα, κυρίως των τάξεων του Λυκείου.

Εβαζαν έναν καλό μαθητή  να διαβάσει στην τάξη Σολωμό, Κάλβο, Παλαμά, Σικελιανό, Σεφέρη, Ελύτη που υπήρχαν στα νεοελληνικά αναγνώσματα και δεν έκαναν κανένα σχόλιο ή απόπειρα να εμβαθύνουν.

Μερικοί μάλιστα, χωρίς να αστειεύονται, δήλωναν πως η ποίηση διαβάζεται και δεν διδάσκεται!!

Μάταια κάποιοι εκπαιδευτικοί στα υπουργικά γραφεία έπειθαν να κυκλοφορήσουν στα σχολεία και να διανέμονται, όπως όλα τα βιβλία δωρεάν, ανθολογίες με νεοελληνική ποίηση από το «Αξιον Εστί» ως τον Ρήγα και από τον Μαλακάση ως τους νεότερους, π.χ. τον Γκάτσο.

Πενήντα χρόνια εκπαιδευτικός, στην επαρχία, στις συνοικίες της Αθήνας, σε ιδιωτικά σχολεία, Πανεπιστήμιο, σπάνια οι δάσκαλοι δίδασκαν ποίηση και στις ερωτήσεις μου απαντούσαν πως ούτε οι δάσκαλοί τους, ούτε στα Πανεπιστήμια διδάχθηκαν πώς διδάσκεται η ποίηση, εκτός από το περιεχόμενο, αλλά ως μορφή.

Και είχαν δίκιο, διότι πουθενά στην εκπαίδευση, κανείς, εκτός από «ψώνια» δασκάλους, όπως η αφεντιά μου (έτσι με χαρακτήριζαν κρυφά στα διαλείμματα), δεν δίδασκε ποίηση.

Εφτασα κάποτε για να ξεπεράσω το αδιέξοδο να απαγγείλω εγώ στις σχολικές γιορτές ποιήματα που τα δικαιολογούσαν οι συνάδελφοι, χωρίς να με αποκαλούν «ψώνιο», αφού είχα δίπλωμα υποκριτικής με άριστα από τον Ροντήρη και τον ιστορικό του θεάτρου Γιάννη Σιδέρη.

Γνωρίζω πως μεταξύ τους κάποιοι με ειρωνεύονταν, αλλά υπήρχαν και άλλοι, κυρίως γυναίκες συνάδελφοι, που θα ήθελαν να δοκιμάσουν, αλλά έτρεμαν τα σχόλια κάτω από τα μουστάκια.

Υπήρχαν αρκετά τολμηροί συνάδελφοι και φίλοι της ποίησης, έτοιμοι να διδάξουν και να αναλύσουν και το περιεχόμενο και τη μορφή ενός ποιήματος  – και φανταστείτε πως το καημένο το Υπουργείο είχε αναθέσει τη σύνθεση των Αναγνωσμάτων σε έξοχους φιλολόγους που έφτασαν να συμπεριλάβουν στα αναγνώσματα Σαίξπηρ, Σίλλερ, Γκαίτε, Λόρκα, Γκόρκι και Αχμάτοβα (!!).

Ρωτήστε συγγενείς σας που πέρασαν εκείνα τα χρόνια από τα Λύκεια, αν διδάχθηκαν ποτέ Γκαίτε και Λόρκα, εκτός από μερικούς τολμηρούς που κάποιοι συντηρητικοί Λυκειάρχες τους θεωρούσαν «αναρχικά» στοιχεία στην εκπαίδευση!

Εχω στο γραφείο μου δύο έξοχες εκδόσεις του Ιδρύματος «Τάκης Σινόπουλος», το ένα με τίτλο «100 χρόνια Νέα Ιωνία», με επιμέλεια του καλού ηθοποιού και παλιού μου μαθητή Πολύκαρπου Πολυκάρπου, το άλλο, με συνεκδότη την Τράπεζα Πειραιώς, με ανθολόγους τον Θανάση Γαλανάκη και τον Μάνο Κουμή, με υλικό ποιητικό σχετικό αποκλειστικά με το 1821 στην ελληνική και ξένη ποίηση σε έναν έξοχο τόμο 960 σελίδων!

Μόνο ποίηση και μόνο για το ’21! Αυτό σημαίνει συγκομιδή και αυτό σημαίνει κουλτούρα ενός λαού!

Ολοι οι λαοί στον κόσμο τραγούδησαν και έγραψαν στίχους αφιερωμένους στις μεγάλες ιστορικές τους εμπειρίες.

Σκέφτομαι τους Εβραίους και του Λατινοαμερικάνους για τα αριστουργήματα λαϊκής και προσωπικής ποίησης που μας εντυπωσίασαν.

Διαβάστε, αν μπορέσετε, ποίηση της Χιλής που αποτυπώνει τη βαριά ιστορική μοίρα αυτού του μαρτυρικού λαού της Νότιας Αμερικής.

Εγώ ταξίδεψα κάποτε εκεί και έμεινα άφωνος για την ποίηση που κυκλοφορούσε σαν ψωμί σε κάθε θέση της καθημερινής ζωής τους.

Η Τράπεζα Πειραιώς και το Ιδρυμα «Τάκης Σινόπουλος» που εξέδωσαν τον τόμο για το 1821 στην ποίηση προσέφεραν ένα σπάνιο εργαλείο αυτογνωσίας.

Γιατί, αν η ποίηση δεν είναι πιστοποιητικό ευαισθησίας ενός λαού, της μουσικής παιδείας της γλώσσας του, της αφοσίωσης μνήμης των μεγάλων πληγών και της μεγάλης εφεύρεσης του λαϊκού αισθήματος, βρείτε μου άλλον γνώμονα αξιολόγησης της λαϊκής κουλτούρας.

Στον τόμο για τη Νέα Ιωνία και τα 100 χρόνια ποιητικής αποτύπωσης της πορείας της ο Πολυκάρπου προσφέρει έναν ανεκτίμητο θησαυρό ευαισθησίας, δικαιοσύνης, αρετής και φαντασίας δεκάδων ποιητών (σπάνιο πανευρωπαϊκό φαινόμενο) σε έναν τόπο που εδώ και εκατό μόλις χρόνια έφτασε πένης και ξυπόλητος, διωγμένος από τη γενέθλια γη του στην Αττική που, πρέπει να το πούμε, δεν ήταν έτοιμη να τον αποδεχθεί.

Είχε και στη χώρα μας σαρώσει η μικρασιατική λαίλαπα και η διεθνής οικονομική κρίση.

Ηταν η εποχή που πάνω από ένα εκατομμύριο Ελληνες ζήτησαν καταφύγιο στην ξένη γη.

Οσο για τον τόμο για το 1821 στην ποίηση είναι ανεκτίμητο δώρο στον πολιτισμό μας που συνεχίζει χιλιάδες χρόνια μετά τον Ομηρο να αποτυπώνει τα δράματα και τις θυσίες του λαού και με τη μουσική της γλώσσας τριών χιλιάδων και βάλε ετών.

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»