Το νομοσχέδιο για την καινοτομία και οι Ένοπλες Δυνάμεις απέναντι στις «απειλές της νέας εποχής»

Το νομοσχέδιο για την καινοτομία στις Ένοπλες Δυνάμεις παρουσίασε την Πέμπτη στο Υπουργικό Συμβούλιο ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δένδιας. Με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να υποστηρίζει ότι έχει η έρθει η ώρα να συνδέσουμε τις Ένοπλες Δυνάμεις με την καινοτομία και να τις συντονίσουμε με τις απαιτήσεις των καιρών και δη στην εφαρμογή της τεχνολογίας και στον τομέα της κυβερνοασφάλειας.

Ο Μητσοτάκης μίλησε για «προτάσεις που ενδεχομένως θα πρέπει να είχαν υλοποιηθεί εδώ και καιρό, όπως η σύσταση ενός Κοινού Σώματος Πληροφορικής, μαζί με το Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας, διασύνδεση με άλλους φορείς του εξωτερικού».

Ατζέντα 2030

Ο Δένδιας από την πλευρά του συνέδεσε το νομοσχέδιο, το οποίο αναμένεται να βγει στη δημόσια διαβούλευση, σημειώνοντας ότι αφορά «μια νέα φάση στην «Ατζέντα 2030» των Ενόπλων Δυνάμεων, δηλαδή την εισαγωγή της Καινοτομίας».

Αναφέρθηκε στο Ελληνικό Κέντρο Καινοτομίας, το οποίο όπως ανέφερε «θα ενώσει τις ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων με τη νέα τεχνολογία, όπως και με το οικοσύστημα των αμυντικών επιχειρήσεων της Ελλάδας» αλλά και στη δημιουργία του Σώματος Πληροφορικής, με ειδική διεύθυνση Κυβερνοασφάλειας, «για να προστατεύσουμε τις Ένοπλες Δυνάμεις, αλλά και γενικότερα τον ελληνικό δημόσιο τομέα, από τις απειλές της νέας εποχής».

Το νομοσχέδιο αφορά μια νέα φάση στην «Ατζέντα 2030» των Ενόπλων Δυνάμεων, δηλαδή την εισαγωγή της Καινοτομίας, τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου των Ανωτάτων Στρατιωτικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων,

Αφορά επίσης τη δημιουργία Σώματος Πληροφορικής, με ειδική διεύθυνση… pic.twitter.com/2u6FaKwpUA

— Nikos Dendias (@NikosDendias) February 29, 2024

Σύμφωνα με την παρουσίαση που δημοσιοποίησε το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας για το Νομοσχέδιο με τίτλο «Έρευνα, Ανάπτυξη και Καινοτομία στις Ένοπλες Δυνάμεις, εκσυγχρονισμός θεσμικού πλαισίου των Ανώτατων Στρατιωτικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και λοιπές διατάξεις» χωρίζεται σε τρεις τομείς:

α. Την έρευνα και την καινοτομία στις Ένοπλες Δυνάμεις με την ίδρυση του «Ελληνικού Κέντρο Ανάπτυξης Καινοτομίας» (ΕΛΚΑΚ).

β. Τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου των Ανωτάτων Στρατιωτικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων.

γ. Τη σύσταση Κοινού Σώματος Πληροφορικής στις Ένοπλες Δυνάμεις.

Ο τομέας της Εθνικής Άμυνας έχει ανάγκη μια βαθιά μεταρρύθμιση. Έχει ανάγκη μια βαθιά μεταρρύθμιση διότι οι συνθήκες υπό τις οποίες διαμορφώνεται το διεθνές γίγνεσθαι, αλλά και η περιφερειακή κατάσταση, η κατάσταση στην περιοχή μας, έχουν δραματικά επιδεινωθεί

(από την ενημέρωση… pic.twitter.com/rFLGyMEnSN

— Nikos Dendias (@NikosDendias) February 20, 2024

Μία ΑΕ στις Ένοπλες Δυνάμεις

Το Ελληνικό Κέντρο Ανάπτυξης Καινοτομίας έχει στόχο όπως σημειώνεται την «δημιουργία αμυντικού οικοσυστήματος καινοτομίας για την προώθηση και υποστήριξη της Έρευνας και Ανάπτυξης τεχνολογιών διττής χρήσης και την προμήθεια καινοτόμων προϊόντων για τις Ένοπλες Δυνάμεις».

Το Νομικό Πλαίσιο που θα διέπει το ΕΛΚΑΚ θα είναι νομικό πλαίσιο Ανώνυμης Εταιρείας, με ότι σημαίνει αυτό.

Μέτοχοι θα είναι το Ελληνικό Δημόσιο με ποσοστό 67% και η Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας ΑΕ, με ποσοστό 33%.

Για τη στελέχωση του δίνεται η δυνατότητα απόσπασης πολιτικού και στρατιωτικού προσωπικού ΥΠΕΘΑ με εξειδικευμένες γνώσεις. Προβλέπεται επίσης η τοποθέτηση ειδικών επιστημόνων στα ερευνητικά κέντρα των Ενόπλων Δυνάμεων κατά τη στρατιωτική τους θητεία. Ζητούμενο όπως αναφέρεται η «διασφάλιση μεγαλύτερης ευελιξίας για την εκπλήρωση της αποστολής του ΕΛΚΑΚ».

Αποστολή

Η αποστολή του θα είναι σύμφωνα με το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας:

Η καλλιέργεια εγχώριου Οικοσυστήματος Αμυντικής Καινοτομίας με έμφαση στις προηγμένες τεχνολογίες διττής χρήσης (dual use tech) κατά τα διεθνή πρότυπα.

Η ανάπτυξη χρηματοδοτικών και μη χρηματοδοτικών εργαλείων για τη μεταφορά τεχνολογίας μεταξύ των καινοτόμων/νεοφυών επιχειρήσεων και αμυντικών βιομηχανιών.

Η συνεργασία με ΑΕΙ, Ερευνητικά Κέντρα και Ανώτατες Σχολές των Ενόπλων Δυνάμεων, της χώρας και της αλλοδαπής.

Η δυνατότητα Ενόπλων Δυνάμεων για προμήθεια καινοτόμων προϊόντων για αμυντική εφαρμογή.

Οικοσύστημα Αμυντικής Καινοτομίας

Στο οικοσύστημα αμυντικής καινοτομίας με επίκεντρο τη ΕΛΚΑΚ θα συμμετέχουν τα Ανώτατα Στρατιωτικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και Ερευνητικά Κέντρα των Ενόπλων Δυνάμεων, το ΥΠΕΘΑ, το ΓΕΕΘΑ, το ΓΕΣ, το ΓΕΑ και το ΓΕΣ, εταιρείες καινοτομίας, η αμυντική βιομηχανία, αμυντικά οικοσυστήματα του εξωτερικού, ενώ θα υπάρχουν και εργαλεία χρηματοδότησης.

Διαδικασία προμήθειας καινοτόμων προϊόντων για τις Ένοπλες Δυνάμεις

Όσον αφορά τη διαδικασία προμήθειας καινοτόμων προϊόντων για τις Ένοπλες Δυνάμεις αναφέρεται ότι τα Γενικά Επιτελεία θα καταθέτουν αίτημα προς ΕΛΚΑΚ για την αντιμετώπιση επιχειρησιακής ανάγκης. Το ΕΛΚΑΚ θα διερευνά τις τεχνολογικές δυνατότητες με τους φορείς του οικοσυστήματος και θα  προτείνει τεχνολογική λύση.

Το ΣΑΓΕ θα πρέπει να εγκρίνει την υιοθέτηση της τεχνολογικής λύσης, η οποία θα επιστρέφει στο ΕΛΚΑΚ που θα διενεργεί διαγωνιστική διαδικασία.

Η Ανάδοχος Εταιρεία ή οι ΑΣΕΙ ή τα Ερευνητικά Κέντρα των Ενόπλων Δυνάμεων θα καλούνται να αναπτύξουν το πρωτότυπο μετά το διαγωνισμό.

Οι Ένοπλες Δυνάμεις θα καλούνται να δοκιμάσουν το πρωτότυπο και να το αποδεχτούν ή να το απορρίψουν ή και να προσδιορίσουν τις απαραίτητες βελτιώσεις.

Και τέλος το ΕΛΚΑΚ θα παραλαμβάνει το πρωτότυπο για λογαριασμό των Ενόπλων Δυνάμεων.

Η χρηματοδότηση

Τα χρηματοδοτικά εργαλεία για το επιλεγμένο πρόγραμμα Έρευνας και Ανάπτυξης θα είναι:

Το Ταμείο Καινοτομίας Εθνικής Άμυνας: Πόροι που προέρχονται από ποσοστό ≥1,5% επί του εξοπλιστικού προγράμματος και υπολογίζονται σε 27 εκ. ευρώ μ/ο ετησίως.

Ταμείο Ανάπτυξης Εθνικής Άμυνας: Ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, Venture capitals, 5-10 εκ. ευρώ από Υπερταμείο και κεφάλαια ιδιωτών

Προγράμματα χρηματοδότησης ΕΕ, ΝΑΤΟ: Αφορά μεταξύ άλλων Ευρωπαϊκά προγράμματα ΕΤΑ, EIC Accelerator, Horizon, Προγράμματα ΝΑΤΟ DIANA, NIF κ.ά.

Αξιοποίηση διεθνών σχέσεων

Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο Δένδιας στο Υπουργικό Συμβούλιο, στόχος του ΕΛΚΑΚ είναι η κινητοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων για έρευνα και ανάπτυξη, την αξιοποίηση των διεθνών διακρατικών σχέσεων, τη μεταφορά τεχνογνωσίας και την αξιοποίηση όλων των διεθνών αμυντικών οργανισμών στους οποίους συμμετέχει η Ελλάδα.

Και όπως υποστηρίχθηκε με τη ρύθμιση αυτή η Ελλάδα καθίσταται πιο ανταγωνιστική ως προς την επιχειρηματικότητα στον τομέα της άμυνας και δύναται να αναπτύξει τεχνολογίες που θα ενισχύσουν τις επιχειρησιακές δυνατότητες των Ενόπλων Δυνάμεων και την εθνική ασφάλεια.

Εκσυγχρονισμός Ανώτατων Στρατιωτικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων

Ο δεύτερος πυλώνας του νομοσχεδίου αφορά τα ΑΣΕΙ. Και ξεκινά από την επέκταση των προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών. Θέτει δε ως στόχους τα εξής:

Ανάδειξη των ΑΣΕΙ σε Κέντρα Αριστείας.

Δυνατότητα διοργάνωσης προγραμμάτων τρίτου κύκλου σπουδών (διδακτορικά προγράμματα).

Σύναψη πρωτοκόλλων συνεργασίας με επιχειρήσεις ή βιομηχανίες για την εκπόνηση βιομηχανικών διδακτορικών.

Συμμετοχή στρατιωτικού προσωπικού σε μετεκπαιδευτικά προγράμματα εξειδίκευσης (fellowships) και εκπόνηση μεταδιδακτορικής έρευνας.

Προβλέπει επίσης την εναρμόνιση του θεσμικού πλαισίου των ΑΣΕΙ με το πλαίσιο λειτουργίας των ΑΕΙ, την απλούστευση και επιτάχυνση των εσωτερικών διαδικασιών και τη σύσταση Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας της Έρευνας.

Εκσυγχρονισμός

Όσον αφορά τις διατάξεις για τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας των Ανώτατων Στρατιωτικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας στο υπουργικό Συμβούλιο αναφέρθηκε στην περαιτέρω αναβάθμισή τους ως νευραλγικού πυλώνα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Όπως επισημάνθηκε μεταξύ άλλων «δίνεται η δυνατότητα στα Α.Σ.Ε.Ι. να διοργανώνουν αυτόνομα προγράμματα διδακτορικών σπουδών, απλοποιείται η διαδικασία ίδρυσης προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών, δίνεται η δυνατότητα σε στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων να συμμετέχουν σε μετεκπαιδευτικά προγράμματα εξειδίκευσης (fellowships) και εκπόνησης μεταδιδακτορικής έρευνας με τη δυνατότητα λήψης εκπαιδευτικής άδειας, επέρχονται βελτιώσεις του νομικού πλαισίου των Α.Σ.Ε.Ι. με σκοπό τον εκσυγχρονισμό και την εναρμόνισή του με το αντίστοιχο για τα ΑΕΙ, και αναδεικνύονται τα Α.Σ.Ε.Ι. σε Κέντρα Αριστείας με βάση κριτήρια εξαιρετικής ποιότητας διδασκαλίας και έρευνας».

Κοινό Σώμα Πληροφορικής

Τρίτος πυλώνας του νομοσχεδίου το Κοινό Σώμα Πληροφορικής, το οποίο θα αφορά και τους τρεις κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων και θα υπάγεται στον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ.

Στόχος του θα είναι η προσαρμογή, πρόληψη και έγκαιρη αντίδραση των ψηφιακών υποδομών των Ε.Δ. στις προκλήσεις κυβερνοασφάλειας.

Και αποστολή του η κατάρτιση στελεχών στις επιχειρήσεις κυβερνοάμυνας, ανάπτυξη λογισμικού για τις ανάγκες των Ε.Δ. καθώς και η διαχείριση δικτύων για την αποτροπή κυβερνοαπειλών.

Σε αυτό το πλαίσιο προβλέπεται  η ίδρυση Τμήματος Πληροφορικής στη Στρατιωτική Σχολή Αξιωματικών Σωμάτων (Σ.Σ.Α.Σ.). Επίσης θα δίνεται η δυνατότητα φοίτησης και μετεκπαίδευσης στελεχών του Σώματος σε Τμήματα Πληροφορικής των ΑΕΙ. Και τέλος προβλέπει δυνατότητα μετάταξης εξειδικευμένων στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων.

Δομή

Όσον αφορά τη δομή του Κοινού Σώματος Πληροφορικής το οποίο θα υπάγεται απευθείας στο ΓΕΕΘΑ, προβλέπει Διεύθυνση Κυβερνοασφάλειας τη «Μονάδα 1864» (σς κατά τα πρότυπα ονομασίας του Ισραήλ). Επίσης θα υπάρχει Διεύθυνση Πληροφορικής, η οποία θα περιλαμβάνει τμήμα τεχνητής νοημοσύνης και τμήμα αναλυτικής δεδομένων (Big Data). Η Διεύθυνση Κυβερνοασφάλειας θα συνεργάζεται επίσης με τα Γενικά Επιτελεία, τις Μείζονες Διοικήσεις, τους Μείζονες Σχηματισμούς και τα Τμήματα Πληροφορικής.

Το τμήμα Τεχνητής Νοημοσύνης (Τ.Ν.) και το Τμήμα Αναλυτικής Δεδομένων (Big Data) που συστήνονται στο ΓΕΕΘΑ, έχουν στόχο να προωθήσουν την καινοτομία και την τεχνολογική ανάπτυξη στον τομέα της ΤΝ με στόχο την ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας.

Σαν αποστολή θα είναι η αξιοποίηση και εφαρμογή στρατηγικών τεχνολογιών ΤΝ και αναλυτικής δεδομένων για την προώθηση των επιχειρηματικών στόχων.

Στο πλαίσιο αυτό προβλέπεται ανάπτυξη και ενσωμάτωση τεχνολογιών TN  σε στρατιωτικά συστήματα, συμβολή στην ανάπτυξη της εθνικής στρατηγικής στον τομέα της ΤΝ και ανάπτυξη εφαρμογών με ειδική έμφαση στην ανάλυση δεδομένων, αναγνώριση προτύπων και την εξαγωγή συμπερασμάτων και γνώσης στον τομέα της εθνικής άμυνας.

Θωράκιση

Όπως αναφέρθηκε κατά την παρουσίαση του τρίτου πυλώνα του νομοσχεδίου στο Υπουργικό Συμβούλιο το Σώμα Πληροφορικής εκτιμάται ότι θα συμβάλλει στην επιπλέον θωράκιση των Ενόπλων Δυνάμεων ενόψει των σύγχρονων προκλήσεων κυβερνοασφάλειας και της διαχείρισης των πληροφοριακών συστημάτων των υπηρεσιών του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας.

Κριτική

Αξίζει να σημειωθεί ότι το νομοσχέδιο, το οποίο ακόμα δεν έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, δέχεται ήδη μία πρώτη κριτική, κυρίως όσον αφορά τη σύσταση του ΕΛΚΑΚ, ως ΑΕ, αλλά και τη σχέση του με την αμυντική βιομηχανία. Την ίδια στιγμή αρκετοί είναι εκείνοι που εμφανίζονται επιφυλακτικοί για το αν θα λειτουργήσει, υπενθυμίζοντας το τι συνέβη για παράδειγμα στο παρελθόν με την ΕΑΒ. Για τον Δένδια πάντως αυτό είναι σίγουρα το πρώτο βήμα, ώστε η χώρα να σταματήσει να «αγοράζει οπλικά συστήματα από το ράφι», πολύ περισσότερο σε μία εποχή που άλλες χώρες – και κυρίως η Τουρκία – αναπτύσσουν ταχύτατα την αμυντική τους βιομηχανία. Με το ερώτημα που μένει να αποδειχθεί να είναι αν στην υλοποίηση της η ιδέα για μία νέα εποχή στις Ένοπλες Δυνάμεις και δη στον τομέα της καινοτομίας που αφορά άμεσα την αμυντική βιομηχανία θα έχει τα αποτελέσματα που οραματίζεται η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας ή θα χαθεί στις παθογένειες.