Η επιστολή των ΗΠΑ στην Τουρκία για τα F-16 επαναφέρει τα ερωτηματικά για τους «όρους»

Η Επιστολή Προσφοράς και Αποδοχής (LOA) που περίμενε η Άγκυρα για την αγορά 40 νέων F-16 από τις ΗΠΑ και τον εκσυγχρονισμό 79 ακόμα μαχητικών του τουρκικού στόλου, έφτασε και επίσημα στην Άγκυρα, όπως ανακοινώθηκε από το τουρκικό Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

Η ανακοίνωση ότι η Τουρκία παρέλαβε επισήμως την LOA για τα F-16 επανέφερε τη συζήτηση και για την επιστολή στο Κογκρέσο, το τι περιλαμβάνει, τι όρους θέτει – αν θέτει- με ποιο τρόπο και πώς μπορεί να «διαβαστεί» όχι μόνο από την Άγκυρα αλλά και από την Αθήνα.

Αναμονή

Του τουρκικό αίτημα έκανε να απαντηθεί 2,5 χρόνια, αφού υποβλήθηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 2021 και «κόλλησε» στο διπλωματικό παζάρι ΗΠΑ – Τουρκίας, που κορυφώθηκε με το ζήτημα της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, ενώ χρησιμοποίησε ως ενδιάμεση αφορμή και την ελληνοτουρκική κρίση.

Οι LOA για τα τουρκικά F-16 αξιολογούνται ήδη από την Άγκυρα όπως ανακοινώθηκε, ενώ το τουρκικό Υπουργείο Εθνικής Άμυνας έχει επαναλάβει αρκετές φορές ότι δεν έχει ενημερωθεί για «όρους» που συνδέονται με την πώληση.

Οι «όροι»

Στον ελληνικό Τύπο ωστόσο υπάρχει σειρά δημοσιευμάτων σχετικά με την επιστολή του αμερικανού ΥΠΕΞ, Άντονι Μπλίνκεν στο Κογκρέσο, που σύμφωνα με το προσχέδιο της, που υπήρχε στο Βίλνιους τον Ιούλιο του 2023, και όχι το τελικό κείμενο που φέρεται να εστάλη τώρα στο Κογκρέσο, έθετε συγκεκριμένους όρους τόσο για τη χρήση των τουρκικών F-16 όσο και για τα ελληνικά F-35.

Με το ερώτημα κατά πόσο η Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί «δεδομένος σύμμαχος» για τις ΗΠΑ και τι επιπτώσεις μπορεί να έχει αυτό στα συμφέροντα της χώρας, να τίθεται ξανά. Σε μία περίοδο μάλιστα που η Τουρκία θέλει να αποδείξει ότι έχει ρόλο στην περιοχή και επιχειρεί να επανατοποθετηθεί, με ένα προφίλ συνεργασιών και όχι σύγκρουσης.

Αντιπολίτευση

Ο ΣΥΡΙΖΑ σε ανακοίνωση του έθεσε ζήτημα επιστολής Μπλίνκεν στο Κογκρέσο, με βάση δημοσίευμα (Καθημερινή 18/2/2024), σημειώνοντας ότι «επί της ουσίας δεν θέτει περιοριστικούς όρους στην Τουρκία για την χρήση των F-16 για παράνομες ενέργειες σε βάρος της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας».

Αξίζει να σημειωθεί ότι πηγές του Υπουργείου Εξωτερικών – και ορθά – επισημαίνει ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να υπαγορεύσει στις ΗΠΑ σε ποια χώρα θα πουλήσει αμυντικό εξοπλισμό. Κάτι το οποίο έχει υιοθετήσει και ο Κυριάκος Μητσοτάκης στη ρητορική του.

Το προσχέδιο

Αναλύοντας το εν λόγω προσχέδιο επιστολής στο Κογκρέσο, που μπορεί να απέχει σημαντικά από το τελικό κείμενο, διπλωμάτες και αναλυτές εντοπίζουν συγκεκριμένα ζητήματα, βάση των οποίων οι «εγγυήσεις» που δίνονται είναι αρκετά γενικόλογες για να ικανοποιούν την Ελλάδα.

Πιο συγκεκριμένα η αναφορά στην ανάγκη να μην χρησιμοποιείται αμερικανικό αμυντικό υλικό  «για τη διεξαγωγή στρατιωτικών δραστηριοτήτων εναντίον άλλων συμμάχων του ΝΑΤΟ» χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα γενικόλογη.

«Εισβολές»

Όσον αφορά τις υπερπτήσεις και τις παραβιάσεις σημειώνεται ότι εφόσον υπάρξουν «επανειλημμένες εισβολές εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων ενός άλλου συμμάχου του ΝΑΤΟ», οι ΗΠΑ από την πλευρά τους «θα προσπαθούσαν να επιλύσουν διπλωματικά την κατάσταση». Και εάν αυτή δεν μπορεί να επιλυθεί μέσω της διπλωματικής οδού «θα χρησιμοποιήσουν πρόσθετα πολιτικά και οικονομικά εργαλεία για την επίλυση της κατάστασης- συμπεριλαμβανομένης εάν είναι απαραίτητο- της εφαρμογής διατάξεων σε σχετικές συμφωνίες μεταφοράς αμυντικού υλικού με την εμπλεκόμενη χώρα, για την αναστολή ή την ακύρωση του συνόλου ή μέρους της παράδοσης του σχετικού αμυντικού υλικού, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις των εν λόγω συμφωνιών».

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ

Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι Ελλάδα και ΗΠΑ επίσης διαφωνούν για τον εναέριο χώρο, αφού για τις ΗΠΑ αυτός ταυτίζεται με τα χωρικά ύδατα, ενώ η Ελλάδα ορίζει τον εθνικό εναέριο χώρο της στα 10 ναυτικά μίλια. Με δεδομένο μάλιστα ότι το 2020 το Στέιτ Ντιπάρτμεντ σε έκθεση του προς το Κογκρέσο υποστήριζε ότι «η έλλειψη οριοθέτησης συνόρων Ελλάδας-Τουρκίας σημαίνει ότι δεν υπάρχει σαφήνεια ως προς την έκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας και του αντίστοιχου εναέριου χώρου σε αυτές τις περιοχές, καθιστώντας αδύνατη οποιαδήποτε αξιολόγηση των συνολικών παραβιάσεων του εναέριου χώρου της Ελλάδας».

Ερώτημα είναι και τι σημαίνουν οι «νόμιμοι στρατιωτικοί σκοποί» που αναφέρονται στην επιστολή, έστω στο προσχέδιο, και πότε προβλέπεται η αναστολή ή ακύρωση κατά περίπτωση της πώλησης.

Ενώ τα αντανακλαστικά διπλωματών στην Ελλάδα έχει ενεργοποιήσει και η παράγραφος στην οποία – τουλάχιστον στο προσχέδιο και σύμφωνα με το δημοσίευμα – φέρεται να γίνεται αναφορά και σε σύσταση προς την Ελλάδα να μην προχωρά  σε προκλητικές στρατιωτικές δραστηριότητες εναντίον άλλων συμμάχων του ΝΑΤΟ, άρα και της Τουρκίας, χρησιμοποιώντας τα F-35.

Προκλήσεις

Ακόμα και αν η Ελλάδα θεωρεί ότι η προστασία των κυριαρχικών δικαιωμάτων της δεν είναι προκλητική ενέργεια, προφανώς, δεν ισχύει το ίδιο και για το πώς εκλαμβάνει τις εκάστοτε ενέργειες η Άγκυρα, που υποστηρίζει αντίστοιχα ότι η Τουρκία έχει «δικαιώματα» σε συγκεκριμένες περιοχές.

Όπως επισημαίνουν άλλωστε έμπειροι διπλωμάτες το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και ο εκάστοτε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, προστατεύουν τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον και κανενός άλλου. Και σε αυτό το ζήτημα οι ισορροπίες ήταν το ζητούμενο. Κάτι που το προσχέδιο της επιστολής, σύμφωνα με τις διαρροές, υπηρετεί απόλυτα. Αφήνοντας στο Κογκρέσο την ευχέρεια να δράσει ανάλογα με την πολιτική της εποχή που θα τεθεί – εάν τεθεί – ζήτημα. Άλλωστε η πώληση των F-16 στην Τουρκία ήταν κάτι που το Στέιτ Ντιπάρτμεντ από την αρχή ήθελε να προχωρήσει.

Ερντογάν και υπερπτήσεις

Ο τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κατά την επιστροφή του στην Τουρκία, μετά το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας στις 7 Δεκεμβρίου αναφέρθηκε στην πρόθεση του να βάλει τέλος στις υπερπτήσεις. Υπερπτήσεις και παραβιάσεις έχουν άλλωστε μείνει στο μηδέν – με ελάχιστες εξαιρέσεις – εδώ και ένα χρόνο, μετά τους καταστροφικούς σεισμούς στην Τουρκία και την αλλαγή κλίματος, στις σχέσεις των δύο χωρών.

Και μετά τον Ερντογάν τι;

Ωστόσο όπως έχει επισημάνει ο Νίκος Δένδιας επανειλημμένα, ερώτημα είναι και τι θα φέρει η εποχή μετά τον Ερντογάν.

Σε αυτό το πλαίσιο δικαιώνονται όσοι υπογραμμίζουν ότι στόχος πρέπει να είναι οι μόνιμη επίλυση της διαφοράς Ελλάδας – Τουρκίας, που αφορά την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ. Καθώς οι σχέσεις των δύο χωρών περνούν φάσεις έντασης και ηρεμίας, κατά περιόδους οι οποίες δεν μπορούν να προβλεφθούν.