Πουέρτο Ρίκο: Πρώτα ήρθε ο φονικός τυφώνας, μετά οι πλούσιοι γκρίγκος

Τον Σεπτέμβριο του 2017 τα περίπου 3 εκατομμύρια κάτοικοι στο νησί του Πουέρτο Ρίκο -μη ενσωματωμένο έδαφος των ΗΠΑ στον Ατλαντικό Ωκεανό- βίωσαν μια από τις πιο φονικές φυσικές καταστροφές στα αμερικανικά χρονικά.

Κατηγορίας 4, ο τυφώνας «Μαρία» σάρωσε τα πάντα με ανέμους ταχύτητας 260 χλμ./ώρα, αφήνοντας πίσω του 2.975 νεκρούς, βιβλική καταστροφή, πόνο και οργή.

Οι θάνατοι δεν προκλήθηκαν μόνο από τις πλημμύρες, τις κατολισθήσεις και την κατάρρευση κτιρίων.

Το ηλεκτρικό δίκτυο κατέρρευσε και μαζί με αυτό το σύστημα υγείας.

Έμειναν απροστάτευτοι χρονίως πάσχοντες ασθενείς και άστεγοι, που τους θέρισαν λοιμώδεις νόσοι και μολύνσεις.

Η παροχή βοήθειας από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, τότε επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ, ήταν μια σκέτη αποτυχία.

Για εβδομάδες οι κάτοικοι του Πουέρτο Ρίκο έδιναν μάχη επιβίωσης εν μέσω μπλακ-άουτ και τραγικών ελλείψεων σε τρόφιμα, πόσιμο νερό, φάρμακα και καύσιμα.

Το κόστος των ζημιών ανήλθε σε σχεδόν 112 δισεκατομμύρια δολάρια.

Ήταν ένα τελειωτικό χτύπημα για το νησί, που βρισκόταν ήδη στο χείλος της χρεοκοπίας.

Δεν ήταν όμως το τελευταίο.

Μετά τον εφιάλτη του τυφώνα Μαρία, το Πουέρτο Ρίκο έμελλε να βιώσει και τον «καπιταλισμό της καταστροφής».

Το δρόμο «έστρωσε» στα ερείπια του ισοπεδωμένου νησιού η απόφαση του τότε κυβερνήτη, Ρικάρδο Ροσεγιό, για την παροχή γενναίων φοροελαφρύνσεων για… νεοεισερχόμενους.

Πρακτικά ήταν μια ανοιχτή πρόσκληση σε «πάρτι» νόμιμης φοροαποφυγής για επενδυτές, επιχειρήσεις και ευκατάστατους Αμερικανούς, υπό την προϋπόθεση ημι-μετεγκατάστασης από την ενδοχώρα στο Πουέρτο Ρίκο, για τουλάχιστον 183 ημέρες το χρόνο.

Ζητούμενο, επισήμως, ήταν η προσέλκυση κεφαλαίων, η τόνωση της τοπικής οικονομίας και η στήριξη του ντόπιου πληθυσμού, με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Το αποτέλεσμα ωστόσο ήταν το Πουέρτο Ρίκο να μετατραπεί σε φορολογικό παράδεισο για πλούσιους «γκρίγκος», μια κερδοσκοπική αγορά ακινήτων και και τόπος κραυγαλέων ανισοτήτων, στο φόντο μιας σπειροειδούς κοινωνικής και κλιματικής κρίσης.

Τζάμπα… επενδυτές

Οι απαράμιλλες φοροαπαλλαγές τράβηξαν σαν μαγνήτης παντός είδους κερδοσκόπους.

Κίνητρο δεν ήταν τόσο ο σταθερός -και ουδόλως ευκαταφρόνητος- φόρος εισοδήματος μόλις στο 4% ή η μείωση 75% στον φόρο ακίνητης περιουσίας, όσο κυρίως ο μηδενικός φόρος κεφαλαιακών κερδών.

Και δη με… μπόνους την ασφάλεια της σταθερότητας των ΗΠΑ.

Κάπως έτσι λοιπόν άρχισαν να συρρέουν στο Πουέρτο Ρίκο «επενδυτές» του αέρα.

Όχι τυχαία, η πρώτη «φουρνιά» ήταν νεόπλουτοι των κρυπτονομισμάτων, που έφτιαξαν μάλιστα τη δική τους κοινότητα χλιδής στην πρωτεύουσα Σαν Χουάν.

Την ονόμασαν «Πουερτοπία».

Όμως το τοπίο για τους ντόπιους άρχισε να γίνεται γρήγορα όλο και πιο δυστοπικό, καθώς υπήρξε μια επέλαση επενδυτών στην αγορά γης και ακινήτων.

Στη θέση ερειπίων φτιάχτηκαν σύγχρονα πολυτελή παλάτια, ορισμένα από τα οποία πωλούνται σήμερα έναντι 20 έως 40 εκατομμυρίων δολαρίων.

Άλλα ακίνητα που πωλήθηκαν, ανακαινίστηκαν για εμπορική εκμετάλλευση και για βραχυχρόνια ενοικίαση.

Μοιραία, οι τιμές στην αγορά ακινήτων και ενοικίων εκτοξεύτηκαν στα ύψη.

Δεν συνέβη όμως το ίδιο με τις παραγωγικές επενδύσεις, τον μέσο μισθό στο νησί ή με τον αριθμό των νέων θέσεων εργασίας.

Για πολλούς Πορτορικανούς, οι «γκρίγκος» -όπως αποκαλούν τους Αμερικανούς της ενδοχώρας- έκαναν την κατάσταση αβίωτη στον ίδιο τους τον τόπο.

Πολλοί αναγκάστηκαν, λόγω χρεών, να πουλήσουν περιουσίες και  να φύγουν.

Άλλοι δεν είχαν τα απαραίτητα έγγραφα για να αποδείξουν ότι τα σπίτια τους τούς ανήκουν.

Έγιναν ακόμη και εξώσεις.

Για αρκετούς, το γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή αφήνει όλο και πιο έντονα το αποτύπωμά της στο νησί, με ακραία καιρικά φαινόμενα, ήταν ένας πρόσθετος λόγος για να μεταναστεύσουν προς την ενδοχώρα.

Ενδεικτικά, μεταξύ 2017 και 2022, 300.000 σπίτια υπέστησαν ζημιές από τις καταιγίδες στο Πουέρτο Ρίκο.

Σε αντίθεση δε με τους πλούσιους επενδυτές, οι ντόπιοι δεν ωφελούνται καν από τις φοροαπαλλαγές, σε ένα νησί που αποτελεί μεν αμερικανικό έδαφος, όχι όμως και πολιτεία των ΗΠΑ.

Μορφές νεο-αποικιοκρατίας

Υπάρχουν πλέον οργανωμένες ομάδες στο Πουέρτο Ρίκο που ζητούν να καταργηθούν οι φοροαπαλλαγές για τους εισερχόμενους επενδυτές και επιχειρήσεις.

Διαμαρτύρονται ότι ο τόπος τους δεν είναι για πούλημα, ούτε και οι ζωές τους.

Καταγγέλλουν μια νέα αποικιοκρατία.

Γίνεται όλο και πιο έντονη η συζήτηση και η διεκδίκηση για να αναγνωριστεί το νησί ως 51η πολιτεία των ΗΠΑ.

Προς το παρόν, ωστόσο, αυτό δεν φαίνεται στον ορίζοντα και η αίσθηση των Πορτορικανών ότι είναι Αμερικανοί πολίτες δεύτερης κατηγορίας όλο και μεγαλώνει.

Οι φόροι για τους ντόπιους -εισοδήματος, μισθοδοσίας, ιδιοκτησίας, δημοτικοί- παραμένουν υψηλοί, επιβαρύνοντας τα πιο ευάλωτα οικονομικά στρώματα.

Το νησί έχει τον υψηλότερο ΦΠΑ από οποιαδήποτε άλλο έδαφος υπό την πλήρη δικαιοδοσία των ΗΠΑ.

Τα εισαγόμενα αγαθά είναι ακριβά, από τα αυτοκίνητα μέχρι τα τρόφιμα.

Το μέσο εισόδημα των νοικοκυριών στο Πουέρτο Ρίκο εν τω μεταξύ είναι τρεισήμισι φορές μικρότερο από αυτό στις ηπειρωτικές ΗΠΑ.

Τέσσερις στους δέκα Πορτορικανούς ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας -ποσοστό διπλάσιο από το Μισισιπή, τη φτωχότερη αμερικανική πολιτεία.

Αν και είναι υπό την κυριαρχία των Αμερικανών από το 1898 και ο πληθυσμός του έχει αμερικανική υπηκοότητα από το 1917, το Πουέρτο Ρίκο έχει μόνο έναν εκπρόσωπο στη αμερικανική Βουλή των Αντιπροσώπων. Και δη χωρίς δικαίωμα ψήφου.

Οι κάτοικοι του νησιού δεν μπορούν να ψηφίσουν στις εκλογές για την ανάδειξη προέδρου των ΗΠΑ.

Κατά τα λοιπά, έχουν αμερικανικά διαβατήρια και μπορούν να μετακομίσουν στην ηπειρωτική χώρα ανά πάσα στιγμή.

Αυτό ακριβώς κάνουν μαζικά τα τελευταία χρόνια.

Σχεδόν τρία εκατομμύρια έχουν μείνει στο νησί. Παραπάνω από διπλάσιος είναι ο συνολικός αριθμός των μελών κοινοτήτων τους ανά τις αμερικανικές πολιτείες.

Πίσω στο Πουέρτο Ρίκο εν τω μεταξύ κάποιοι γηγενείς κάνουν «χρυσές» business.

Τοπικές εφημερίδες αποκάλυψαν πρόσφατα ότι μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες ακινήτων ανήκει στον γιο του νυν κυβερνήτη του Πουέρτο Ρίκο, Πέδρο Πιερλουίσι.