Προσυμπτωματικός έλεγχος για HPV εντός Μαρτίου

Υπεύθυνος για το 5% περίπου των καρκίνων παγκοσμίως είναι ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων, καθώς ευθύνεται για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, του κόλπου και του αιδοίου, της κεφαλής και του τραχήλου, του πέους, του πρωκτού και των γεννητικών κονδυλωμάτων.

Ο ιός δεν κάνει διάκριση στα φύλα, γι΄ αυτό για την πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη, είναι σημαντικός τόσο ο εμβολιασμός κατά του HPV αγοριών και κοριτσιών, όσο και ο προσυμπτωματικός έλεγχος στις γυναίκες έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, με τεστ Παπανικολάου (Τεστ ΠΑΠ) και HPV DNA test.

Η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει την αξία αυτών των μέτρων δημόσιας υγείας ως αποτελεσματικών και έχει υιοθετήσει τη στρατηγική του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και την ελάττωση των καρκίνων που σχετίζονται με τον HPV.

Μάλιστα, στο νέο προτεινόμενο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού Παιδιών και Εφήβων του 2024, θα προβλέπεται επέκταση του εμβολιασμού για HPV  από ανεμβολίαστες γυναίκες και άνδρες που ανήκουν σε ειδικές ομάδες αυξημένου κινδύνου από την ηλικία των 18 έως την ηλικία των 45 ετών και την ένταξη για πρώτη φορά του εμβολιασμού των ανεμβολίαστων γυναικών που έχουν υποβληθεί ή πρόκειται να υποβληθούν σε κωνοειδή εκτομή του τραχήλου λόγω προκαρκινικών αλλοιώσεων (CIN2+).

Χαμηλού βαθμού κακοήθεια από HPV

Θεσμοθετείται Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου, που αναμένεται να ξεκινήσει εντός Μαρτίου

Σύσταση ΕΕ για πρόληψη

Πρόσφατα η ΕΕ στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Σχεδίου για την Καταπολέμηση του Καρκίνου εξέδωσε σύσταση για τη στήριξη των κρατών-μελών στις προσπάθειές τους για την πρόληψη του καρκίνου μέσω του εμβολιασμού κατά του HPV και του ιού της ηπατίτιδας Β (HBV), καθώς και τη βελτίωση της παρακολούθησης των ποσοστών εμβολιαστικής κάλυψης.

Στην Ελλάδα, ο εμβολιασμός έναντι του HPV στα κορίτσια έχει εισαχθεί από το 2009. Ωστόσο, η εμβολιαστική κάλυψη παραμένει χαμηλή (στο 55,4% για τις ηλικίες 11-18 και στο 43,8% για τις ηλικίες 11-14) και μακριά από τον στόχο για την εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, που έχει θέσει ο ΠΟΥ, για εμβολιαστική κάλυψη του 90% των κοριτσιών έως το 2030. Από τον Μάρτιο του 2022, ο εμβολιασμός κατά του HPV συστήνεται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και Εφήβων τόσο στα αγόρια όσο και στα κορίτσια, από την ηλικία των 9 ετών.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 παρατηρήθηκαν σημαντικές μειώσεις στους HPV εμβολιασμούς, με ενθαρρυντικά πλέον σημάδια μείωσης του εμβολιαστικού ελλείμματος έναντι του HPV να καταγράφονται στον ελληνικό παιδιατρικό πληθυσμό με βάση μελέτη που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου για τα Οικονομικά της Υγείας (ISPOR 2023, 12-15 Νοεμβρίου στη Δανία).

Υστέρηση εμβολιασμών στην πανδημία

Πιο συγκεκριμένα, τον Σεπτέμβριο του 2023 το έλλειμμα εκτιμήθηκε σε 5,3 μήνες από το τελευταίο έτος πριν την πανδημία, (δηλαδή το 2019), ενώ σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2022 το εμβολιαστικό έλλειμμα κατά του HPV ήταν μειωμένο κατά σχεδόν 10% (τον Δεκέμβριο του 2022 το έλλειμμα υπολογιζόταν σε 5,9 μήνες του τελευταίου μη πανδημικού έτους).

Η μελέτη υπολόγισε ότι αν συνεχιστεί η ίδια πορεία των εμβολιασμών, το έλλειμμα τον Σεπτέμβριο του 2024 αναμένεται να είναι 4,7 μήνες του τελευταίου μη πανδημικού έτους (20% μείωση σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2020).

Παράλληλα όμως υπογράμμισε, ότι καθώς ο ρυθμός μείωσης του ελλείμματος είναι σχετικά μικρός, κάτω από τη θεσμοθετημένη διάρκεια της παρέμβασης αναπλήρωσης (catch up) έως 31/12/2024, η εξάλειψη του HPV εμβολιαστικού ελλείμματος δεν προβλέπεται να επιτευχθεί.

Αν συνεχιστεί η ίδια πορεία μείωσης του ελλείμματος, αυτό αναμένεται να εξαλειφθεί το καλοκαίρι του 2027. Αν η αποτελεσματικότητα της παρέμβασης αναπλήρωσης αυξηθεί, το έλλειμμα θα μπορούσε να εξαλειφθεί νωρίτερα.

Ευάλωτα κορίτσια και αγόρια

Η επίτευξη του στόχου της εξάλειψης του εμβολιαστικού ελλείμματος του HPV αποτελεί μια σημαντική πρόκληση για τη δημόσια υγεία της χώρας, καθώς η μη εξάλειψή του θα έχει ως αποτέλεσμα ένας σημαντικός αριθμός κοριτσιών/γυναικών να παραμείνει ευάλωτος σε επιπλοκές σχετιζόμενες με τον ιό και καθώς η εμβολιαστική κάλυψη στα αγόρια είναι χαμηλή, μια αναμενόμενη μελλοντική αύξηση της νοσηρότητας τόσο σε αγόρια όσο και σε κορίτσια. Επιπλέον, η μη εξάλειψη του ελλείμματος θα θέσει σε κίνδυνο την προσπάθεια για την επίτευξη του στόχου της εξάλειψης του καρκίνου του τράχηλου της μήτρας. Τέλος, μια μελλοντική αύξηση της νοσηρότητας που σχετίζεται με τον ΗPV θα οδηγήσει σε αύξηση του κόστους φροντίδας των επιπλοκών.

Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών τον Απρίλιο του 2023, λαμβάνοντας υπόψιν ότι η επίτευξη της εξάλειψης του ελλείμματος του HPV ήταν μικρή και πολλά κορίτσια θα έμεναν απροστάτευτα ενάντια στις HPV επιπλοκές, επέκτεινε τη διάρκεια του catch up κατά ένα χρόνο (μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2024).

Σε συζήτηση που έγινε στην Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής τον Ιανουάριο του 2024 σχετικά με την Εθνική Στρατηγική για την εξάλειψη του Καρκίνου Τραχήλου της Μήτρας ο Υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης ανακοίνωσε ότι τα κορίτσια και αγόρια ηλικίας 15-18 ετών θα έχουν τη δυνατότητα δωρεάν εμβολιασμού έναντι του ιού HPV  έως τα τέλη του 2025.

Εμβολιασμός ως τα 45

Από την πλευρά της η Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών καθ. Παιδιατρικής Μαρία Θεοδωρίδου στην ίδια συζήτηση παρουσίασε το νέο προτεινόμενο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού Παιδιών και Εφήβων του 2024, το οποίο όταν ανακοινωθεί θα προβλέπει επέκταση του HPV εμβολιασμού των ανεμβολίαστων γυναικών και ανδρών που ανήκουν σε ειδικές ομάδες αυξημένου κινδύνου από την ηλικία των 18 έως την ηλικία των 45 ετών και την ένταξη για πρώτη φορά του εμβολιασμού των ανεμβολίαστων γυναικών που έχουν υποβληθεί ή πρόκειται να υποβληθούν σε κωνοειδή εκτομή του τραχήλου λόγω προκαρκινικών αλλοιώσεων (CIN2+).

Η Πολιτεία στα πλαίσια της υιοθέτησης των στόχων του ΠΟΥ για την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου της μήτρας στη χώρα έχει κάνει επιπλέον θετικά βήματα με τη θεσμοθέτηση του Εθνικού Προγράμματος Προσυμπτωματικού Ελέγχου, που αναμένεται να ξεκινήσει εντός του Μαρτίου, το Εθνικό Μητρώο Εμβολιασμού Παιδιών και Εφήβων και το Ηλεκτρονικό Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού. Η ευαισθητοποίηση του κοινού για τον εμβολιασμό και τον προσυμπτωματικό έλεγχο, με την παράλληλη λεπτομερή καταγραφή των δεδομένων θα αποτελέσουν κρίσιμους παράγοντες στο μέλλον για τη μείωση των ανισοτήτων σε ευαίσθητες ομάδες και την επιτυχία της στρατηγικής για την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου της μήτρας στην Ελλάδα.