Η ιστορία πίσω από τα πιο διάσημα γυαλιά του κόσμου

Το 1980, η Γιόκο Όνο φωτογράφισε το τέλος ενός συλλογικού ονείρου. Απαθανάτισε τα πιο αναγνωρίσιμα γυαλιά στην ιστορία, λερωμένα με αίμα, τοποθετημένα δίπλα σε ένα ποτήρι νερό που ήταν ολοφάνερα μισοάδειο. Στο φόντο, υπήρχε μια νεφελώδης θέα των δέντρων στο Central Park και πίσω τους ο ορίζοντας του Μανχάταν.

Μετά την ταινία, ο Λένον άρχισε να φοράει αυτό το στυλ γυαλιών, συγκεκριμένα το μοντέλο Panto 45 της λονδρέζικης εταιρείας Algha Works, της παλαιότερης στο Ηνωμένο Βασίλειο

Η καλλιτέχνις βρισκόταν ακόμα στην Ντακότα, όπου ο Μαρκ Ντέιβιντ Τσάπμαν είχε μόλις δολοφονήσει τον Τζον Λένον, και αυτή η φωτογραφία -η οποία αργότερα απετέλεσε εξώφυλλο του άλμπουμ της Season of Glass του 1981- έγινε κειμήλιο.

Όσα οραματίστηκε μια ολόκληρη γενιά

Ήταν το σύμβολο του βίαιου τέλους ενός αγίου της ποπ κουλτούρας, ενός συμβόλου του ειρηνισμού και των ιδεωδών των χίπις.

Season of Glass album cover pic.twitter.com/XTTkt2t9

— Yoko Ono (@yokoono) May 14, 2012

Ήταν το τέλος αυτού του κόσμου, χωρίς χώρες, χωρίς παράδεισο ή κόλαση, χωρίς πολέμους ή θρησκείες που οραματίστηκε μια ολόκληρη γενιά, το τέλος του είδους της ζωής που ήθελε να δει ο Λένον μέσα από τα στρογγυλά γυαλιά του.

Η «επαναστατική πνοή» αυτών των γυαλιών αναγνωρίζεται ακόμη και σήμερα: πριν από λίγες ημέρες, ο πολιτικός επιστήμονας και συνιδρυτής του ισπανικού πολιτικού κόμματος Podemos, Χουάν Κάρλος Μονεντέρο, ο οποίος φοράει φακούς που μοιάζουν πολύ με αυτούς του Beatle, ανέφερε τα «ανυπάκουα γυαλιά του Λένον» (τα οποία, όπως άφησε να εννοηθεί, διαμόρφωσαν τον τρόπο που βλέπει και κατανοεί τα πράγματα) ως τον λόγο της πολλοστή φορά ρήξης του με τον πολιτικό Πάμπλο Ιγκλέσιας.

Ένας ανώνυμος Βρετανός πλήρωσε 2 εκατομμύρια δολάρια το 2007 για ένα ζευγάρι γυαλιά που ο καλλιτέχνης χάρισε στην περιοδεία του στην Ιαπωνία το 1966, και το 2019 ένας Αμερικανός που ήταν σοφέρ και βοηθός των Beatles, ο Άλαν Χάρινγκ, έβγαλε σε δημοπρασία ένα άλλο ζευγάρι για περίπου 178.000 δολάρια στον οίκο Sotheby’s

Ας επανεξετάσουμε λοιπόν την ιστορία και τον συμβολισμό αυτών των γυαλιών, τα οποία ξεκίνησαν ως ένα κομμάτι χειροτεχνίας στη Γερμανία και όχι μόνο έγιναν τα πιο δημοφιλή γυαλιά στην Αγγλία αλλά και κατέληξαν να είναι μια δήλωση από μόνα τους.

Dear Friends,
Nutopia is a country that exists in all of us. John and I created this imaginary world. We called a press conference and produced a white handkerchief from our pockets and said “This is a flag to Surrender to Peace.” Not Fight for Peace, but “Surrender” to Peace was… pic.twitter.com/T3OODF6YUH

— Yoko Ono (@yokoono) April 1, 2023

Από το 1920

Ο Λένον δεν φορούσε γυαλιά στην αρχή. Παρά το γεγονός ότι είχε σημαντική μυωπία (η συνταγή του ήταν -8,25 στο δεξί μάτι και -7,50 στο αριστερό, σύμφωνα με μια ανάλυση του 2019 από το St Paul’s Eye Unit), φορούσε φακούς επαφής για χρόνια.

Η πρώτη φορά που εθεάθη με τους εμβληματικούς στρογγυλούς συρμάτινους φακούς του ήταν στην Αλμερία της Ισπανίας, όπου γύρισε την ταινία του Ρίτσαρντ Λέστερ «Πώς κέρδισα τον πόλεμο» (βασισμένη στο μυθιστόρημα του Πάτρικ Ράιαν το 1963), μια μαύρη κωμωδία στην οποία υποδυόταν έναν στρατιώτη με το όνομα Gripweed. Η ταινία πέρασε απαρατήρητη, αλλά ο Λένον βρήκε τον εαυτό του να αισθάνεται άνετα φορώντας τα γυαλιά με σκελετό Windsor για τα οποία θα γινόταν γνωστός σε όλο τον κόσμο.

Αυτά τα μαύρα γυαλιά ήταν κατασκευασμένα από συσπειρωμένο μεταλλικό σύρμα. Τα παραδοσιακά γυαλιά Windsor διαθέτουν κυκλικό συρμάτινο σκελετό, στρογγυλούς φακούς και μια «γέφυρα» σε σχήμα σέλας, γνωστή και ως γέφυρα W, τα οποία κάθονται απευθείας στη μύτη (έφτασαν το 1920 ενώ τα γυαλιά ήταν κοινά από το 1880). Λόγω του μικρού, στρογγυλεμένου σχήματός τους ονομάζονται επίσης teashades.

Μετά την ταινία, ο Λένον άρχισε να φοράει αυτό το στυλ γυαλιών, συγκεκριμένα το μοντέλο Panto 45 της λονδρέζικης εταιρείας Algha Works, της παλαιότερης στο Ηνωμένο Βασίλειο- η μάρκα είναι πλέον γνωστή ως Savile Row.

Από το 1932, το εργοστάσιο παρήγαγε συρμάτινους σκελετούς χρησιμοποιώντας μηχανήματα του τέλους του 19ου αιώνα από ένα εργοστάσιο στο Rathenow της Γερμανίας, το οποίο ιδρύθηκε από τον Max Wiseman το 1898. Το 2020, η έδρα μεταφέρθηκε στην Ιταλία, όπου η εταιρεία συνεχίζει να παράγει χειροποίητους σκελετούς από χρυσό 18 καρατίων.

Οπτικό βοήθημα ή στυλ;

Στην ακμή της, η Algha κατασκεύαζε 1,5 εκατομμύριο σκελετούς ετησίως στο πλαίσιο του προγράμματος δωρεάν γυαλιών οράσεως του βρετανικού συστήματος υγείας (NHS) και απασχολούσε έως και 150 άτομα, προτού η Μάργκαρετ Θάτσερ αναστείλει το πρόγραμμα το 1988. Εκτός από τον Λένον, στους διάσημους πελάτες της μάρκας περιλαμβάνονταν η Ελισάβετ Β’, ο Σον Κόνερι, ο Ντάνιελ Ράντκλιφ στο έπος του Χάρι Πότερ, ο Χάρισον Φορντ ως Ιντιάνα Τζόουνς στο Raiders of the Lost Ark, ο Ντένζελ Ουάσινγκτον και ο Τζόνι Ντεπ.

Ο Λένον φορούσε τα στρογγυλά γυαλιά του στα θρυλικά «bed-ins», μια ιδιότυπη σιωπηλή διαμαρτυρία κατά την οποία ο ίδιος και η Γιόκο Όνο δεν σηκώθηκαν από το κρεβάτι για μια ολόκληρη εβδομάδα

Σύντομα, ο Λένον δοκίμασε την πορτοκαλί απόχρωση, μια απόχρωση που είχε «εφεύρει» η Agha τη δεκαετία του 1970- χάρη σε αυτήν, ο Βρετανός είδε τον κόσμο με ένα πιο ζεστό χρώμα, και όχι μόνο μεταφορικά. Αυτό το πορτοκαλί φίλτρο έμεινε μαζί του για πάντα (συνέθεσε τραγούδια όπως το Imagine φορώντας αυτά τα γυαλιά), και πιθανότατα βοήθησε επίσης να μειωθεί η οπτική καταπόνηση των ματιών του: Ο Λένον πιστεύεται ότι έπασχε από μια οπτική ασθένεια γνωστή ως σύνδρομο Irlen, η οποία τον έκανε ιδιαίτερα ευαίσθητο στο έντονο φως.

Επιπλέον, ο καλλιτέχνης θεωρούσε το πορτοκαλί χρώμα πηγή έμπνευσης: προφανώς, ο Λένον πίστευε στο Φενγκ Σούι, το οποίο λέει ότι το πορτοκαλί χρώμα ευνοεί τη δημιουργικότητα.

Ο Λένον ήταν ένας από τους πρώτους καλλιτέχνες που κατανόησε τα γυαλιά του όχι τόσο ως οπτικό βοήθημα όσο ως δήλωση στυλ. Στο αποκορύφωμα της Beatlemania, οι στρογγυλοί σκελετοί με τις συρμάτινες λεπτομέρειες ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της εκφραστικότητας του, ένα είδος φυλαχτού: όχι μόνο εξυπηρετούσαν μια προφανή λειτουργικότητα, αλλά τον βοηθούσαν επίσης να χειριστεί την περσόνα του πιο διάσημου ανθρώπου στον κόσμο (ακόμη περισσότερο και από τον Ιησού Χριστό, όπως είπε ο ίδιος σε μια συνέντευξη του 1966 στη London Evening Standard).

John Lennon wearing five sunglasses, 1970s pic.twitter.com/Finhei5Nnq

— History Photographed (@HistoryInPics) November 3, 2013

Μια ιδιότυπη διαμαρτυρία από το «κρεβάτι»

Εκείνη την εποχή, τέτοια γυαλιά είχαν ήδη συνδεθεί με σημαντικούς ανθρώπους όπως ο Γκάντι, ο Τζέιμς Τζόις, ο Γκράουτσο Μαρξ και ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, ενώ η Τζάνις Τζόπλιν είχε αρχίσει να τα φοράει τη δεκαετία του 1960.

Έτσι, τα γυαλιά του Λένον άρχισαν να σηματοδοτούν τον ίδιο και τους σκοπούς, τα ιδεώδη και τις ιδιορρυθμίες του: «Δεν πρόκειται να αλλάξω τον τρόπο με τον οποίο δείχνω ή αισθάνομαι για να ταιριάξω με οτιδήποτε» είναι μια από τις φράσεις που του αποδίδονται εκείνη την εποχή.

Καθώς γινόταν ένα αντιπολιτισμικό είδωλο και ακτιβιστής κατά του πολέμου του Βιετνάμ, άρχισε να συλλέγει δεκάδες γυαλιά, συνήθως στρογγυλά, αλλά κάποια είχαν και πιο χοντρό σκελετό. Τα αγόραζε από υπαίθριες αγορές (λέγεται ότι ένας από τους αγαπημένους του πάγκους ήταν στο Camden Passage του Λονδίνου), καθώς και από έναν οπτικό στο Upper West Side της Νέας Υόρκης (ο Dr. Gary Tracy εξακολουθεί να λειτουργεί μέχρι σήμερα).

Ένα από τα αγαπημένα γυαλιά του Λένον ήταν ένα ζευγάρι αναδιπλούμενα γυαλιά με την ονομασία Green Japanese που ήταν χειροποίητα στο Τόκιο. Τα διέθετε επίσης σε χρυσό 14 καρατίων με μια παλαιότερη έκδοση φωτοχρωμικού γυαλιού (φακός που αντιδρά στο φως και στο σκοτάδι). Στον Λένον άρεσε επίσης το μοντέλο Kolus με λοξή γραμμή που σχεδιάστηκε το 1962 από τον Oliver Goldsmith, μια μάρκα που πωλείται ακόμη και σήμερα.

Ο Λένον φορούσε τα στρογγυλά γυαλιά του στα θρυλικά «bed-ins», μια ιδιότυπη σιωπηλή διαμαρτυρία κατά την οποία ο ίδιος και η Γιόκο Όνο δεν σηκώθηκαν από το κρεβάτι για μια ολόκληρη εβδομάδα: πρώτα, τον Μάρτιο του 1969, στο δωμάτιο 702 του ξενοδοχείου Hilton στο Άμστερνταμ και δύο μήνες αργότερα, τον Μάιο, στη σουίτα 1742 του ξενοδοχείου Fairmont The Queen Elizabeth του Μόντρεαλ. Φορούσε επίσης τα γυαλιά στο βίντεο κλιπ για το Imagine (κυκλοφόρησε το 1971)- τα γυαλιά ταυτίστηκαν τόσο πολύ με τον Λένον, ώστε στο εξώφυλλο του άλμπουμ του 1974 Walls and Bridges απεικονίζεται ο Λένον με πολλαπλούς φακούς (φωτογραφήθηκε από τον Bob Gruen).

John’s National Health Service glasses, 1967
Yoko’s sun glasses, 1980s

‘Double Fantasy – John & Yoko’, Museum of Liverpool, 18 May 2018 – 22 April 2019.https://t.co/vQmSNiFGVm

Photo: © Mark McNulty pic.twitter.com/ZR56v1geAJ

— John Lennon (@johnlennon) June 30, 2018

Έτσι, αυτοί οι συρμάτινοι σκελετοί συνδέθηκαν με τα ιδεώδη των χίπις, τον ειρηνισμό, τη νεανική αντικουλτούρα και άλλα κοινωνικά ζητήματα της δεκαετίας του 1970.

Τα τελευταία χρόνια, ορισμένα από τα γυαλιά που ανήκαν στον Λένον έχουν πωληθεί σε δημοπρασία (ένας ανώνυμος Βρετανός πλήρωσε 2 εκατομμύρια δολάρια το 2007 για ένα ζευγάρι γυαλιά που ο καλλιτέχνης χάρισε στην περιοδεία του στην Ιαπωνία το 1966, και το 2019 ένας Αμερικανός που ήταν σοφέρ και βοηθός των Beatles, ο Άλαν Χάρινγκ, έβγαλε σε δημοπρασία ένα άλλο ζευγάρι για περίπου 178.000 δολάρια στον οίκο Sotheby’s). Κάπως έτσι τα γυαλιά του ειρηνισμού κατέληξαν να κεφαλαιοποιούν τον συμβολισμό τους.

*Με πληροφορίες από El Pais | Κεντρική φωτογραφία θέματος:  Library of Congress’s | Wikimedia Commons | Public Domain