Σε βίαιο καυγά το 30% των εφήβων και θύμα εκφοβισμού το 22%

Σχεδόν ένας στους 3 εφήβους έχει εμπλακεί πρόσφατα σε βίαιο καυγά, περίπου ένας στους 4 έχει υπάρξει θύμα σχολικού εκφοβισμού και ένας στους 10 ηλεκτρονικού εκφοβισμού, στην Ελλάδα.

Η επιθετικότητα αποτελεί ίδιον της εφηβείας και υπό προϋποθέσεις, θεωρείται φυσιολογική. Όμως η εμπλοκή σε βίαιους καυγάδες και η συμμετοχή σε εκφοβισμό άλλων εφήβων, ιδιαίτερα όταν επαναλαμβάνονται, αποτελούν ένδειξη ψυχο -κοινωνικής παθολογίας. Όσο για τις επιπτώσεις από τους καυγάδες ή τον εκφοβισμό – είτε πρόκειται για θύτη, είτε για θύμα – αυτές είναι σημαντικές και παραμένουν και  κατά την ενηλικίωση.

Η Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες βρίσκεται κοντά ή/και κάτω από το μέσο όρο των συνολικά 41 χωρών που συμμετέχουν στο διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα HBSC/WHO, σε ότι αφορά τους δείκτες επιθετικής συμπεριφοράς και εκφοβισμού.

Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας (ΕΠΙΨΥ) στα σχολεία που πραγματοποιήθηκε το 2022, σε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 6.250 μαθητών 11, 13 και 15 ετών. Οι μαθητές ρωτήθηκαν  για την εμπλοκή τους σε βίαιους καυγάδες και σε περιστατικά εκφοβισμού (bullying) στο σχολείο ή ηλεκτρονικά (cyber-bullying), καθώς και για τα είδη εκφοβισμού.

Την τελευταία 8ετία αυξάνεται η θυματοποίηση στο σχολείο, ενώ από το 2018 ως το 2022 διπλασιάστηκαν οι θύτες και τα θύματα ηλεκτρονικού εκφοβισμού

Εμπλοκή σε βίαιους καυγάδες

Σύμφωνα με την έρευνα, σχεδόν ένας στους 3 (30,7%) εφήβους στην Ελλάδα έχει πρόσφατα εμπλακεί σε βίαιο καυγά—το 8,4% το έχει επαναλάβει τουλάχιστον 3 φορές. Τα ποσοστά εμπλοκής σε βίαιους καυγάδες στην Ελλάδα, αφ’ ενός είναι κοντά ή και χαμηλότερα από τον μέσο όρο των χωρών που συμμετέχουν στο ίδιο ερευνητικό πρόγραμμα διεθνώς και αφετέρου, όπως παρατηρείται και αλλού, μειώνονται διαχρονικά.

Σύμφωνα με τις αναλύσεις, οι 15χρονοι έφηβοι που έχουν πρόσφατα εμπλακεί σε βίαιο καυγά στην Ελλάδα είναι πιθανότερο να είναι αγόρια, να ανήκουν σε αναδομημένες οικογένειες, να ασκούνται συχνά σωματικά, να καταναλώνουν συχνά ενεργειακά ποτά, να κοιμούνται λιγότερο (κορίτσια), να καπνίζουν/ ατμίζουν, να έχουν κάνει χρήση κάνναβης, να έχουν ήδη ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή, να «το έχουν σκάσει» από το σπίτι και να έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας—στο προφίλ των εφήβων αυτών τείνουν επίσης να υπάρχουν το άγχος, η «κοπάνα» από το σχολείο, η χαμηλή υποστήριξη από το φιλικό περιβάλλον κι η άποψη ότι η περίοδος του COVID-19 είχε αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή τους.

Σχολικός και ηλεκτρονικός εκφοβισμός

Ένας στους 8 (12,1%) εφήβους στην Ελλάδα έχει πολύ πρόσφατα συμμετάσχει σε εκφοβισμό άλλου μαθητή ή μαθήτριας και ένας στους 14 (ποσοστό 7,1%) έχει κάνει ηλεκτρονικό εκφοβισμό, με το 2,9% να αναφέρει ότι το παραπάνω επαναλαμβάνεται τουλάχιστον 2 φορές το μήνα..

Επιπλέον, σχεδόν ένας στους 4 (22,1%) αναφέρει ότι υπήρξε θύμα εκφοβισμού στο σχολείο και ένας στους 10 (9,5%) ηλεκτρονικά.

Το είδος του εκφοβισμού που οι έφηβοι αναφέρουν συχνότερα ότι βίωσαν ως θύματα είναι η διάδοση ψεμάτων και φημών (22,1%) και τα προσβλητικά/υποτιμητικά πειράγματα (22%), ενώ ακολουθούν ο αποκλεισμός από παρέες και δραστηριότητες (18,3%) και τα αστεία, σχόλια ή χειρονομίες σεξουαλικού περιεχομένου (13,1%). Σε χαμηλότερα ποσοστά αναφέρονται η χρήση σωματικής βίας (6,7%) και οι άσχημοι χαρακτηρισμοί για την εθνικότητα (7,5%) και τη θρησκεία (5,6%).

Τα αγόρια αναφέρουν σε υψηλότερο ποσοστό εμπλοκή σε βίαιους καυγάδες και συμμετοχή ως θύτες σε σχολικό και ηλεκτρονικό εκφοβισμό.

Τα φύλα δεν διαφέρουν ως προς το ποσοστό εκείνων που υπέστησαν εκφοβισμό. Ως θύματα, τα αγόρια αναφέρουν σε υψηλότερο ποσοστό βιώματα σωματικής βίας, άσχημων χαρακτηρισμών για την εθνικότητα και τη θρησκεία τους και αστείων, σχολίων ή χειρονομιών σεξουαλικού περιεχομένου.

Ύφεση με την ηλικία

Με την ηλικία (από τα 11, στα 13 και στη συνέχεια στα 15 έτη) μειώνεται το ποσοστό των εφήβων που αναφέρουν ότι ενεπλάκησαν πρόσφατα σε βίαιους καυγάδες. Εντούτοις, οι 3 ηλικιακές ομάδες δεν διαφέρουν ως προς την επανειλημμένη (πάνω από 3 φορές) εμπλοκή σε βίαιη συμπεριφορά.

Οι τρεις ηλικιακές ομάδες δεν διαφέρουν ως προς το ποσοστό εκείνων που αναφέρουν πρόσφατη συμμετοχή σε εκφοβισμό άλλων μαθητών, συμπεριλαμβανομένου του ηλεκτρονικού. Ωστόσο, οι 13χρονοι αναφέρουν σε υψηλότερο ποσοστό ότι υπέστησαν σχολικό εκφοβισμό.

Συγκριτικά με τους 15χρονους, οι 11χρονοι ως θύματα, αναφέρουν σε υψηλότερο ποσοστό βιώματα σωματικής βίας, αποκλεισμού από παρέες και δραστηριότητες και λεκτικών προσβλητικών ή υποτιμητικών πειραγμάτων.

Οικογενειακό οικονομικό επίπεδο

Οι έφηβοι από οικογένειες υψηλότερου οικονομικού επιπέδου αναφέρουν σε υψηλότερο ποσοστό ότι ενεπλάκησαν πρόσφατα σε βίαιους καυγάδες.

Δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ των τριών οικονομικών επιπέδων αναφορικά με τον σχολικό εκφοβισμό.

Ωστόσο, έφηβοι από οικογένειες υψηλότερου οικονομικού επιπέδου αναφέρουν σε υψηλότερο ποσοστό ότι ασκούν σε άλλους ηλεκτρονικό εκφοβισμό.

Αντίστοιχα, έφηβοι από οικογένειες χαμηλότερου οικονομικού επιπέδου αναφέρουν σε μεγαλύτερο ποσοστό από τους πιο εύρωστους συμμαθητές τους ότι έχουν υποστεί εκφοβισμό για την εθνικότητα, τη φυλή και το χρώμα του δέρματος και τη θρησκεία τους.

Χαμηλότερα στην Ελλάδα

Τα ποσοστά εκφοβισμού οποιασδήποτε μορφής είναι στην Ελλάδα χαμηλότερα του μέσου όρου διεθνώς, ενώ στην περίπτωση του σχολικού εκφοβισμού παρουσιάζει επιπλέον μείωση την τελευταία 12ετία.

Ωστόσο, την τελευταία 8ετία αυξάνεται το ποσοστό της θυματοποίησης στο σχολείο ενώ, επιπλέον από το 2018 στο 2022 έχει διπλασιαστεί και το ποσοστό των θυτών και των θυμάτων ηλεκτρονικού εκφοβισμού.

Αναλυτικά, από το 2014 ως το 2022 μειώνεται σταδιακά το ποσοστό των εφήβων που αναφέρουν πρόσφατη εμπλοκή σε βίαιους καυγάδες, φτάνοντας το 2022 στην χαμηλότερη τιμή της 20ετίας.

Σε ότι αφορά τον σχολικό εκφοβισμό, την 12ετία 2006-2022 μειώνεται το ποσοστό των εφήβων που αναφέρουν πολύ πρόσφατη συμμετοχή σε σχολικό εκφοβισμό, αν και την τετραετία 2018-2022 η μείωση αυτή παρατηρείται μόνο στους 15χρονους. Ως και το 2014, μείωση παρουσίαζε και το ποσοστό εφήβων που είχαν πρόσφατα υποστεί εκφοβισμό στο σχολείο, αλλά έκτοτε ανακάμπτει με αποτέλεσμα το 2022 να είναι σημαντικά αυξημένο συγκριτικά με το 2014 και το 2018.

Όσο για τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό, την 4ετία 2018-2022, έχει διπλασιαστεί το ποσοστό του ηλεκτρονικού εκφοβισμού και της θυματοποίησης μέσω των ψηφιακών μέσων επικοινωνίας.

«Τα παραπάνω ευρήματα καταδεικνύουν τη σημασία της ενίσχυσης των παρεμβάσεων που γίνονται στα σχολεία, αλλά και της δουλειάς ξεχωριστά με τα παιδιά και τους γονείς τους για την καλλιέργεια δεξιοτήτων, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη χρήση των ψηφιακών μέσων επικοινωνίας», επισημαίνει το ΕΠΙΨΥ.