Γεώργιος Βιζυηνός: Παντοτινό στολίδι και κόσμημα της Θράκης

Ο Γεώργιος Βιζυηνός γεννήθηκε στη Βιζώ της Ανατολικής Θράκης στα 1849 κι’ απέθανε στην Αθήνα στις 16 Απρίλη 1896. Την περασμένη Πέμπτη λοιπόν συμπληρώθηκαν 63 χρόνια από το θάνατό του και 110 χρόνια από τη γέννησή του. Και όμως ζη στην ανάμνησή μας και στην θύμησή μας ορθώνεται χωρίς ποτέ να ξεχασθή. Η ασάλευτη πλάκα που σκεπάζει τον τάφο του σμιλευμένη με τον δικό του μελαγχολικό στίχο:

Και μονάχ’ αντηχούνε στη μαύρη σιγή,
τα πικρά, τα πικρά μου τραγούδια.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 19.4.1959, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Και μας ενθυμίζει ότι στη λίγη Αττική γη που κατέχει εδώ και 63 χρόνια, μια μικρή συνοδεία, ακολουθώντας το νεκρό ποιητή, τον απόθεσε στοργικά στην τελευταία του κατοικία. Έκτοτε ο Γεώργιος Βιζυηνός παραμένει αγέραστος στη μνήμη των Ελλήνων. Οι επέτειοι των μνημοσύνων επανέρχονται κάθε άνοιξη 16 Απριλίου και η μνήμη του γίνεται θαλερώτερη, ζωηρότερη και συμπαθέστερη. Και συναθροίζονται γύρω στον τάφο του οι Θράκες και Πανέλληνες να προσευχηθούν και να μνημονεύσουν τον άνδρα που, χτυπημένος από τη μαύρη του μοίρα, αφήκε τα εγκόσμια τραυματισμένος και τρελλός. Ο Βιζυηνός είναι πλέον μια μεγάλη πνευματική φυσιογνωμία του Ελληνισμού, γιατί ζη στις ψυχές μας, απασχολεί το πνεύμα μας, την καλλιτεχνική μας διάθεση, μας χαρίζει αισθητικές απολαύσεις, μας καθηδύνει και μας διδάσκει. Όσο περνούν οι χρόνοι, τόσο και υψώνεται το πνευματικό του ανάστημα. Γίνεται ήρωας του πνεύματος, αναδείχνεται ως φιλόσοφος, ως ποιητής και ψυχολόγος, ως διηγηματογράφος βαθύτατα στοχαστικός κι’ ως αισθητικός. Το έργο του, αντί στο πέρασμα του χρόνου να ωχριά, λαμπρύνεται και γίνεται πιο φεγγοβόλο. Δεν είναι μακρυά ο χρόνος που θα κορυφωθή ο θαυμασμός μας κι’ ο τάφος του θα γίνη, από Θρακιώτικο, Πανελλήνιο προσκύνημα. Κάποτε θα στηθή και η προτομή του προς εκδήλωση της ευλαβείας του Ελληνικού πνευματικού κοινού προς τον μάρτυρα της ζωής που με σαλευμένο το νου αφήκε τη ζωή, γράφοντας στο πνευματικό του στερέωμα τόνομά του ακατάλυτο.

Ο Θρακιώτης ποιητής είναι γλυκύς σαν το φως του φεγγαριού, όπως διδάσκει ο γραμματολόγος Ρέμπεκ για τον ποιητή Βιργίλιο. Δεν θαμβώνει σαν τον ήλιο, αλλά γλυκαίνει την όρασή μας. Κι’ αυτή του η πνευματική γλύκα θα τρέφη συνεχώς το πνεύμα μας και θα θυμίζη ότι η Ελλάδα έχει ποιητή και διηγηματογράφο ακατάλυτο, που πάντα διαβάζεται και πάντα θαμβώνει. Το χειρόγραφό του «Λυρικά», που ετοιμάζεται η κριτική του έκδοση, αυτό θα τον αναδείξη ακόμα περισσότερο. Έτσι θα γίνη το Επιτύμβιό του το πνευματικό. Το έργο του, όπως στον τάφο του επάνω το μικρό πεύκο σκυμμένο προς την πλάκα του τάφου, όλο και ριζώνει στην Ελληνική ψυχή. Η μνήμη του αναπνέει και θάλλει.

Ο Γ. Βιζυηνός, που υπενθυμίζει την φτωχή πατρίδα του Βιζώ της Ανατολικής Θράκης, τώρα χαμένη για μας, θα μείνη για όλους τ’ άστρο τ’ οδηγό, που θα μας δείχνη το δρόμο της επικρατήσεως. Οι αγώνες του, η πάλη της ζωής του, η κολοσσιαία του δημιουργία θα μας διδάσκουν πως το καλό γίνεται πάντα με μεγάλες θυσίες και πως ο δρόμος προς την κατάκτηση του καλού είναι ανηφορικός και δύσβατος. Το πνεύμα του θα λάμπη, θα φωτίζη, θα τέρπη και θα διδάσκη. Η απαισιοδοξία του από τις αποτυχίες που του σκότισε το νού και τον έφερε στο φρενοκομείο είναι κατάδηλη μέσα στα δημιουργήματά του. Όπου κι’ αν στραφής στο έργο του, βρίσκεις τη θλιβερή πρόβλεψή του για τον γρήγορό του θάνατο.

[…]

Προαισθάνεται την κακή του μοίρα. Έτσι έσυρε το βαρύ του βήμα προς τους τάφους των Αθηνών και δεξιά εκεί κάτω από ένα πεύκο, που σκύβει ευλαβικά πάνω του και μοίρεται θλιμμένο στο φύσημα των ανέμων, έπεσε στην αγκαλιά της μάννας γης και σκεπάσθηκε με τη βαρειά πλάκα του τάφου.

Ο Βιζυηνός έσβησε σαν ύλη, αλλ’ ως πνεύμα παραμένει και θα παραμένη να μας φωτίζη. Μετά 63 χρόνια γίνεται επιβλητικώτερος και συγκινεί. Είναι και παραμένει ο παιδικός μας ποιητής, ο δραματικός μας διηγηματογράφος, ο αισθητικός και φιλόσοφος, που τρέφει τις ψυχές της νεότητός μας και γαληνεύει τα ήθη μας. Η Θράκη σεμνύνεται για τον ποιητή της. Ο γυιος της Μιχαλιέσσας, των καρβουνασβεστάδων η φύτρα, θάναι το παντοτινό της στολίδι και κόσμημα.

*Κείμενο του θρακιώτη εκπαιδευτικού, συγγραφέα και λαογράφου Πολύδωρου Παπαχριστοδούλου (1884-1967), ιδρυτή της Εταιρείας Θρακικών Μελετών, για τον Γεώργιο Βιζυηνό. Είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Κυριακή 19 Απριλίου 1959.

Ο διηγηματογράφος και ποιητής Γεώργιος Βιζυηνός (ψευδώνυμο του Γεωργίου Μιχαηλίδη) γεννήθηκε στη Βιζύη (κωμόπολη της Ανατολικής Θράκης) στις 8 Μαρτίου 1849 και απεβίωσε στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1896.

Ο Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου

Αναλυτικές πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Βιζυηνού μπορείτε να βρείτε σε παλαιότερο άρθρο μας για εκείνον.

Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, σχέδιο του Γεωργίου Βιζυηνού διά χειρός Γιάννη Κολιού, φτιαγμένο ειδικά για αφιέρωμα που είχε κάνει «Η Αυγή της Κυριακής» το 2010.