Πέθανε ο γλύπτης, ζωγράφος και τεχνολογικά πρωτοπόρος καλλιτέχνης Λουκάς Σαμαράς

Ο Λουκάς Σαμαράς, ένας πρωτοπόρος Καστοριανός απόδημος καλλιτέχνης, πέθανε στη Νέα Υόρκη σε ηλικία 87 ετών. Ο θάνατός του ανακοινώθηκε σήμερα από την γκαλερί Pace, η οποία διοργάνωσε 30 εκθέσεις με τα έργα του.

Ήδη από το 1960, ο Σαμαράς ήταν μια αγαπημένη φιγούρα στη Νέα Υόρκη παρουσιάζοντας πρωτοποριακά έργα τέχνης, που δεν εντάσσονταν στα γνωστά καλλιτεχνικά ρεύματα. Ασχολήθηκε με τις ψηφιακές τέχνες πριν ακόμα δημιουργηθεί ως καλλιτεχνικός κλάδος και μεγαλούργησε στην φωτογραφία και τα installation. Πάντα ανεπηρέαστος από τις τάσεις.

Δεν έχει νόημα να γυρίσεις πίσω σε κάτι μικρότερο, στενότερο και κλειστοφοβικό, είπε για ενδεχόμενη επιστροφή του στην Ελλάδα

Γεννήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου του 1936 στην Καστοριά. Το 1948 και σε ηλικία 12 ετών, μετανάστευσε με τη μητέρα του Τρυγόνα Σαμαρά στη Νέα Υόρκη για να βρουν τον πατέρα του Δαμιανό, ο οποίος είχε ήδη μεταναστεύσει στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1939, όπου το 1955 έλαβε την αμερικάνικη υπηκοότητα. Επέλεξε να περάσει την υπόλοιπη ζωή του στην μέκκα των τεχνών τη Νέα Υόρκη. Το 1951 τελείωσε το Λύκειο και από το 1954 έως το 1959, σπούδασε με υποτροφία στη Σχολή Καλών Τεχνών και Επιστημών του Πανεπιστημίου του Ράτγκερς, στο Νιου Τζέρσεϊ, όπου γνωρίζεται με τους καλλιτέχνες Άλαν Καπρόβ και Τζορτζ Σιγκάλ.

H ανάρτηση της γκαλερί Pace

Η ανάρτηση της γκαλερί που τον φιλοξένησε τα περισσότερα χρόνια της καριέρας του ανέφερε: «Δουλεύοντας στον ψηφιακό τομέα πολύ πριν αυτός συνδεθεί με την υψηλή τέχνη, ο Σαμαράς πρωτοστάτησε σε ριζοσπαστικούς νέους τρόπους δημιουργίας εικόνων καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορικής του καριέρας, πιέζοντας και επαναπροσδιορίζοντας τα όρια της προσωπογραφίας και της αυτοπροσωπογραφίας κατά τη διάρκεια επτά δεκαετιών. Με επίκεντρο το σώμα και τον ψυχισμό, το αυτοβιογραφικό έργο του Σαμαρά σε φωτογραφία, ζωγραφική, εγκατάσταση, assemblage, σχέδιο, υφάσματα και γλυπτική, συχνά στοχάζεται πάνω στην εύπλαστη, μεταβαλλόμενη φύση του εαυτού».

Μου αρέσει να ξαναφτιάχνω τον εαυτό μου στη φωτογραφία, είπε κάποτε ο καλλιτέχνης.

«Οι μάγοι δεν πρέπει να πεθαίνουν, οι μάγοι πρέπει να ζουν για πάντα, αλλά αυτό συμβαίνει μόνο στα παραμύθια. Ο μάγος μας, ο Λουκάς Σαμαράς, αποδείχθηκε εκπληκτικά ανθρώπινος. Η φιλία μου μαζί του, που διήρκεσε σχεδόν 60 χρόνια, ήταν μια από τις σπουδαιότερες σχέσεις που είχα ποτέ… το έργο δεν θα χαθεί ποτέ. Θα συνεχίσει να επηρεάζει και να ενεργοποιεί τον κόσμο της τέχνης για τις επόμενες γενιές». – Arne Glimcher

Η τέχνη του Σαμαρά ήταν πάντοτε ανθρωποκεντρική εκτός από τους ψυχεδελικούς πειραματισμούς του.

Τελειόφοιτος στην Σχολή Καλών Τεχνών, Ιστορικός της Τέχνης και ηθοποιός

Συμμετείχε σε εκθέσεις του Καπρόβ και ποζάρει ως μοντέλο σε έργα του Σιγκάλ. Απέκτησε επηρροές από την pop art όμως ο ίδιος τράβηξε τον δικό του δρόμο. Για να γίνει πιο κατανοητό, τον δημιούργησε. Πάλι με υποτροφία. το 1959, ο Λουκάς Σαμαράς συνέχισε τις σπουδές του στην Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, ενώ το 1961 παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής στη σχολή της Στέλλα Άντλερ.  Τα μαθήματα αυτά έμελλε να του φανούν χρήσιμα στις αυτοφωτογραφίες του. Έπειτα ξεκινά να συμμετέχει σε συλλογικές εκθέσεις από το 1968.

Το ανθρώπινο σώμα αλλά και η ψυχολογία ήταν πάντα μέσα στην θεματολογία του.

Για την Ελλάδα είχε αναφέρει πως «Όταν βρίσκεσαι σε έναν κοινωνικό χώρο όπου έχεις κάποιον ενεργό και σημαντικό ρόλο, δεν έχει νόημα να γυρίσεις πίσω σε κάτι μικρότερο, στενότερο και κλειστοφοβικό… Εδώ, μπορώ να χρησιμοποιήσω τα κομμάτια του παρελθόντος όπως θέλω. Νομίζω ότι το μόνο που τελικά θα βρω, εάν πάω εκεί ψάχνοντας ένα χαμένο όνειρο, θα είναι το συναίσθημα του απόλυτα χαμένου».

Αργότερα το ταλέντο του Λουκά Σαμαρά έλαμψε μέσα από τη φωτογραφία και κυρίως με τις Polaroid το 1969, όταν άρχισε να αυτοφωτογραφίζεται, ορίζοντας τις πρώτες selfie αλλά με μια τεράστια διαφοροποίηση. Εκμεταλλευόμενος την τεχνολογία όπου η εικόνα αποτυπώνεται στο γαλάκτωμα και γίνεται σταδιακά ορατή, ο Σαμαράς έγινε πρωτοπόρος στη χειραγώγηση της φωτογραφίας, με την δική του τεχνική η οποία θεωρείται ίσως και δεκαετίες μπροστά από την εποχή του. Μάλιστα οι παρεμβάσεις του έπρεπε να γίνουν τα πρώτα δευτερόλεπτα μετά τη φωτογράφηση, κάτι ιδιαίτερα απαιτητικό.

Χρώμα σε φωτογραφία του 2019. Πάντα διατηρούσε την όψη του ερημίτη.

Τα πιο δημιουργικά του χρόνια

Το 1973, ένας υπάλληλος της Polaroid Corporation, έδωσε στο Σαμαρά και σε άλλους καλλιτέχνες, το νέο μοντέλο της εταιρείας, το SX 70 και ο Σαμαράς πειραματιζόμενος τεχνικά θα δημιουργήσει την ενότητα έργων  Photo-Transformations, από το 1973 μέχρι το 1976.

Κατά τη δεκαετία του 1990 ο Λουκάς Σαμαράς εξελίσσεται παίρνει ψηφιακή κάμερα και ψηφιακή φωτογραφική μηχανή και ετοιμάζεται να υποδεχθεί τη νέα χιλιετία. Ξεκίνησε την χειραγώγηση φωτογραφιών με Photoshop και συνεχίζει να πρωτοπορεί σε νέους ανεξερεύνητους δρόμους.

Αρχικά, επεξεργάζεται ψηφιακά τις φωτογραφίες του για να συνδυάσει παλαιότερες και πρόσφατες όψεις του εαυτού του σε μία εικόνα, με τη βοήθεια του Photoshop.

Το σχόλιο στο  Μuseum οf Μodern Αrts για το έργο του πριν τον θάνατό του

Η φωτογραφία του Σαμαρά δεν είναι μόνο τυπικά διαφορετική αλλά και ψυχολογικά πολύπλοκη. Αν και σχεδόν το σύνολο του έργου είναι μια μορφή αυτοπροσωπογραφίας, είναι επίσης μια εκτεταμένη πράξη φαντασίας, στην οποία ο Σαμαράς επινοεί και επανεφευρίσκει αδιάκοπα τον εαυτό του. Στα «Sittings» (1978-80) ο Σαμαράς ζήτησε από φίλους του να ποζάρουν στη θέση του, σαν να καλεί το κοινό να αναγνωρίσει ότι κάθε ζωή είναι μια παράσταση.

Ο επιμελητής Peter Galassi σημειώνει: «Ο πλούτος της φωτογραφίας του Σαμαρά μπορεί να εκφραστεί ως συγχώνευση των αντιθέτων.
Το οικείο συγχωνεύεται με το θεατρικό, το σοβαρό με το σατιρικό, το κατάφωρα χυδαίο με το εξαιρετικά όμορφο. Και για κάθε αναφορά στα επιτεύγματα της παλαιότερης τέχνης υπάρχει μια πρόβλεψη μεταγενέστερων καινοτομιών. Καλλιτεχνικά, αλλά και ψυχολογικά, το έργο του Σαμαρά είναι επεκτατικό: γεμάτο δυνατότητες».

Το 2009, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Biennale της Βενετίας.Πιο πρόσφατα ανέφερε «Τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής μου στις Ηνωμένες Πολιτείες ονειρευόμουν συνέχεια να επιστρέψω στην Ελλάδα. Έπειτα, μια μέρα, τα όνειρα σταμάτησαν. Ωστόσο, η αίσθηση ότι ήμουν ξένος διατηρήθηκε. Δεν έκανα καμία προσπάθεια να χάσω την προφορά μου κι έτσι οι άλλοι ήξεραν αμέσως ότι κατάγομαι από κάπου αλλού». Εκθέσεις του φιλοξενήθηκαν στη ΜοΜΑ, ενώ υπάρχουν και έργα του προς πώληση, online. Τώρα.