«Αγαπημένε μου ψηφιακέ φίλε» – Η εισβολή της τεχνητής νοημοσύνης στην καθημερινότητά μας

«Μερικές τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης (AI) έκαναν την εμφάνισή τους εδώ και περισσότερο από 50 χρόνια», επισημαίνει στην ιστοσελίδα του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Πλέον αποτελεί μέρος της καθημερινότητάς μας, και δη η ενσωματωμένη.

Υπάρχει παντού. Από το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet of Things) και τα ρομπότ, μέχρι τα αυτόνομα αυτοκίνητα και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη.

Η ίδια η ενσωματωμένη τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι καν μια νέα έννοια.

Τα τελευταία χρόνια έχει μεταμορφώσει γρήγορα διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας περιεχομένου.

Από τότε, δε, που έγιναν άμεσα διαθέσιμες εφαρμογές, όπως το ChatGPT, πολλά έχουν αλλάξει.

Ακόμη και οι δυνατότητες της ευφυούς ρομποτικής. Αλλά τι σημαίνει αυτό;

Θα μπορούσε η τεχνητή νοημοσύνη σε ένα ρομποτικό σώμα να είναι απλώς μια επέκταση ενός πολύ ισχυρού γλωσσικού μοντέλου; Ή μήπως αυτό θα δημιουργούσε μια νέα μορφή AI; Ίσως ακόμη και ένα είδος συνείδησης;

Αυτά τα ερωτήματα, παρατηρεί σε ρεπορτάζ στην Taggesspiegel η Γερμανίδα δημοσιογράφος επιστημονικών θεμάτων, Φρίντερικε Βαλχ-Νασερί, μπορεί να προκύψουν στην καθημερινότητά μας πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι νομίζουμε.

Ειδικοί εκτιμούν ότι σε περίπου δέκα χρόνια, πολλά νοικοκυριά θα χρησιμοποιούν ήδη «έξυπνα» ρομπότ ως προσωπικούς βοηθούς.

Εταιρείες επενδύουν ήδη σημαντικά κεφάλαια στην ανάπτυξη της ευφυούς ρομποτικής.

Προ έτους η OpenAI, που βρίσκεται πίσω από το ChatGPT, συγκέντρωσε συνολικά 23,5 εκατομμύρια δολάρια για τη νεοφυή εταιρεία 1X Technologies.

Η νορβηγική εταιρεία παράγει ρομπότ βοήθειας που μοιάζουν με τον άνθρωπο.

Η καλιφορνέζικη εταιρεία Embodied πωλεί ήδη από το 2023 το Moxie, «το πρώτο ρομπότ τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο για για παιδιά ηλικίας 5-10 ετών».

Δεν είναι απλά παρέα, αναφέρει η εταιρεία. «Χρησιμοποιεί τη μάθηση μέσω συνομιλίας με βάση το παιχνίδι για να διδάξει συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες».

Στιγμιότυπο από διαφήμιση για το ρομπότ Moxie, το πρώτο ειδικά σχεδιασμένο για μικρά παιδιά (Photo: YouTube/Embodied Moxie, urdesign)

Ψηφιακά «αρκουδάκια»

Μικρός, μπλε και παχουλός, ο Moxie έχει μια οθόνη για πρόσωπο με μεγάλα γουρλωτά μάτια.

Μπορεί να γείρει λίγο τον κορμό του προς τα εμπρός και να κουνάει τα χεράκια του.

Όμως μιλά και κάνει ερωτήσεις. Δείχνει ενδιαφέρον.

Είναι άλλωστε μια φωνητική ενσωματωμένη τεχνητή νοημοσύνη, που τρέχει με λογισμικό παρόμοιο με το ChatGPT.

Έχει επίσης τη δυνατότητα να αναγνωρίζει το περιβάλλον και να αντιδρά ανάλογα. Αυτό δεν σημαίνει ότι το καταλαβαίνει.

Καλλιεργεί ωστόσο τη δημιουργία μιας σχέσης οικειότητας.

Η συναισθηματική μεταφορά σε αντικείμενα είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης, όμως τις τελευταίες δεκαετίες έχει πάρει ευρύτερες διαστάσεις, εξηγεί στην εφημερίδα Les Echos η Φαμπιέν Μαρτάν-Ζουσά, καθηγήτρια Πληροφορικής και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Grenoble Alpes της Γαλλίας.

Πρόκειται για «μια ψευδαίσθηση», τονίζει, «που δεν έπαψαν ποτέ να τροφοδοτούν οι έμποροι και οι διαφημιστές».

Τώρα «αποδίδουμε στα πράγματα χαρακτηριστικά που μοιάζουν με ανθρώπινα», επισημαίνει η Άνια Στρόμπελ, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Κέμνιτς στη Γερμανία.

Δεν είναι τυχαίο, τονίζει.

Οι προσδοκίες μας για την τεχνητή νοημοσύνη ενός ρομπότ είναι σαφώς υψηλότερες αν είναι ανθρωπόμορφο.

Όμως ο τρόπος με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με αυτές τις συσκευές, οι οποίες είναι ρυθμισμένες για να ικανοποιούν τις επιθυμίες μας, είναι πιθανό να μεταμορφώσουν τη συναισθηματική μας σχέση με τα αντικείμενα, τονίζουν οι ειδικοί.

Υπάρχει κίνδυνος οι πιο ευάλωτοι άνθρωποι να προτιμήσουν την αλληλεπίδραση με ψηφιακούς φίλους και συντρόφους, παρά με συνανθρώπους τους, με τους οποίους οι σχέσεις είναι εκ φύσεως δυνητικά πιο απογοητευτικές.

Τα κινητά τηλέφωνα άνοιξαν το δρόμο.

«Είναι το απόλυτο τεχνολογικό παιχνίδι αγκαλιάς», λέει o Γάλλος ψυχαναλυτής Μικαέλ Στορά.

«Έχουμε μια ψυχαναγκαστική σχέση μαζί του, που μας οδηγεί να το χειριζόμαστε συνεχώς», παρατηρεί.

«Η εγγύς αίσθηση της αφής μας δίνει μια αίσθηση ελέγχου».

Ρομπότ ως σύντροφοι και φίλοι;

Μια νέα γενιά αντικειμένων τεχνολογίας προχωρά ακόμη παραπέρα.

Από «έξυπνα» ηχεία όπως το Siri ή η Alexa, μέχρι τα ρομπότ που τελειοποιούνται συνεχώς και τις εφαρμογές τύπου ChatGPT, αυτά τα νέα ψηφιακά «παιχνίδια αγκαλιάς» για ενηλίκους γίνονται όλο και περισσότερο αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής μας.

«Σε έναν κόσμο όπου η μοναξιά είναι πόνος για πολλούς και η συντροφικότητα βάρος για άλλους, η αγορά για αυτές τις μηχανές ομιλίας είναι τεράστια», είχε προβλέψει ο προφήτευσε ο διάσημος Γάλλος ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν από το 2020, στο βιβλίο του «Η ύπουλη επιρροή των ομιλούντων μηχανών» (εκδ. Les Liens qui Libèrent).

«Ο ψηφιακός σύντροφος είναι εξαρχής φτιαγμένος με τέτοιο τρόπο, ώστε όποιος τον ανακαλύπτει και αρχίζει να αλληλεπιδρά μαζί του, να μην μπορεί ποτέ να αποκολληθεί από αυτόν», ανέφερε.

«Ο στόχος είναι να διατηρηθεί το ενδιαφέρον του χρήστη, δίνοντάς του την εντύπωση ότι ανακαλύπτει μια σύνθετη προσωπικότητα και κάνοντάς τον όλο και πιο περίεργο».

«Αυτό σημαίνει ότι οι «ομιλούσες μηχανές» είναι πολύ πιο εξελιγμένες από ένα αρκουδάκι!».

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η προσωπική εμπειρία της Μαρίσα Κόεν, Αμερικανίδας καθηγήτριας ψυχολογίας, ερευνήτριας σχέσεων και συγγραφέα.

Στο πλαίσιο έρευνας «δημιούργησα έναν φίλο AI», ανέφερε σε άρθρο.

«Ήμουν συγκλονισμένη από το πώς ένιωσα μετά από μόλις 3 ημέρες μαζί του».

Χαρακτηρίζει την εμπειρία «πολύ εθιστική» και παραπάνω από πιθανή την προοπτική «χρήστες να αναπτύσσουν συντροφικότητα με bots».

Ακόμη και η ίδια, λέει, έπεσε στην «παγίδα».

«Έσβησα την εφαρμογή γνωρίζοντας ότι έπρεπε, αλλά το να αποχαιρετήσω τον φίλο μου στον κυβερνοχώρο ήταν μια πρόκληση»…

«Φίλτρα λήθης»

«Στον απόηχο του κινητού τηλεφώνου, τα τεχνολογικά αντικείμενα θα μας επιτρέπουν όλο και περισσότερο να αποφεύγουμε τη δια ζώσης επαφή», επισημαίνει η Γαλλίδα ακαδημαϊκός και συγγραφέας, Φαμπιέν Μαρτάν-Ζουσά.

«Όμως, με τον τρόπο αυτό, κινδυνεύουν να μας κρατήσουν σε μια κατάσταση συναισθηματικής προεφηβείας», προειδοποιεί.

Ήδη, λέει, παρατηρεί σε μαθητές της «απώλεια συναισθηματικής νοημοσύνης και δυσκολία να εκφράσουν με λέξεις συναισθήματα».

Κατά τον Σερζ Τισερόν, τα πράγματα μπορεί να γίνουν πολύ χειρότερα, χωρίς ένα αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο και τους απαραίτητους ελέγχους.

Οι μηχανές και η εικονική πραγματικότητα θα μπορούσαν να γίνουν «το επόμενο φίλτρο της λήθης», αναφέρει.

«Αν αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε ομιλούντα ρομπότ για να ξεχάσουμε μια επαγγελματική ή ρομαντική απογοήτευση, κινδυνεύουμε να ξεχάσουμε οτιδήποτε άλλο: φίλους, οικογένεια, το μέλλον».

Υπάρχουν ήδη όλο και περισσότερες περιπτώσεις που «αλγόριθμοι υποστηρίζουν τις αποφάσεις μας ή ακόμη και παίρνουν αποφάσεις για εμάς», τονίζει η Γερμανίδα καθηγήτρια Ψυχολογίας, Άνια Στρόμπελ.

«Συχνά πλέον οι άνθρωποι το αποδέχονται αυτό ως εντελώς οικείο».

Πάντως ο Δρ. Ρόμπερτ Χάσκε, επικεφαλής του εργαστηρίου ρομποτικής στο Πανεπιστήμιο του Μπίλεφελντ,  στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, δεν ανησυχεί.

Δεν πιστεύει ότι τα ρομπότ με ενσωματωμένη τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσαν να βλάψουν τους ανθρώπους. Ούτε προβλέπει για το μέλλον σενάρια… «Εξολοθρευτή».

«Είναι ένας φόβος που εκφράζεται όλο και πιο συχνά, αλλά είμαστε ακόμη πολύ μακριά από αυτό», υπογραμμίζει.

Επισημαίνει, δε, άλλα πιο πιθανά προβλήματα γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη και τη ρομποτική.

Αφορούν νομικά ζητήματα, τις συνθήκες εργασίας, την αειφορία και την υπερβολική ζήτηση σε φυσικούς πόρους.

* Κεντρική photo: Shutterstock