Περιβαλλοντικά συνειδητοποιημένοι αλλά «αδρανείς» υπερ-καταναλωτές

Την οργή εμπόρων αλλά και του γαλλικού υπουργείου Οικονομικών είχε προκαλέσει η έναρξη ανήμερα την Black Friday διαφημιστικής καμπάνιας της Γαλλικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Ademe), που προειδοποιούσε για τις συνέπειες της υπερκατανάλωσης.

Την περασμένη Πέμπτη η Ademe – πρόκειται για ένα δημόσιο οργανισμό με αρμοδιότητα την προετοιμασία για τη λεγόμενη «πράσινη μετάβαση» – δημοσίευσε έρευνα που αποκαλύπτουν την «σχιζοφρενική» συμπεριφορά των καταναλωτών.

Η έρευνα διενεργήθηκε τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2023 στη Γαλλία σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 4.000 ατόμων, αλλά είναι προφανές ότι αποτυπώνει την καταναλωτική συμπεριφορά των ανθρώπων σε όλες τις οικονομικά ανεπτυγμένες δυτικές κοινωνίες.

Το πρώτο συμπέρασμα που μπορεί με βεβαιότητα να εξαγάγει κάποιος είναι ότι η συντριπτική πλειονότητα των καταναλωτών έχουν επίγνωση ότι κάτι δεν πάει καλά, ότι η υπερκατανάλωση αγαθών δεν είναι βιώσιμη. Οι πολλοί όμως πιστεύουν επίσης ότι αυτή η υπερβολή δεν αφορά τους ίδιους. Ή ίσως ότι δεν τους αφορά άμεσα, γι’ αυτό και αναβάλλουν για το μέλλον την αλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς και των καθημερινών συνηθειών τους.

Όπως φάνηκε από την έρευνα, αντί να δράσουν αυτοβούλως οι πολίτες περιμένουν από την κυβέρνηση να θέσει, ακόμα και με αυστηρές απαγορεύσεις, το πλαίσιο μιας βιώσιμης καταναλωτικής συμπεριφοράς.

Η υπερκατανάλωση των άλλων

Το 83% των ερωτηθέντων εκτιμά ότι «οι άνθρωποι καταναλώνουν υπερβολικά». Από αυτό το 83% όμως του συνόλου, μόνο το 28% αναγνωρίζει ότι «προσωπικά» καταναλώνει πολλά. Ειδικότερα, το 81% εκτιμά ότι «οι άνθρωποι αντί να απολαμβάνουν τις απλές χαρές της ζωής, αφιερώνουν πολύ χρόνο για να καταναλώνουν».

Από την άλλη πλευρά η έρευνα της Ademe έδειξε ότι ένας στους τέσσερις Γάλλους (το 26% ακριβέστερα) προτιμά να αφιερώνει περισσότερο ελεύθερο χρόνο για να κερδίσει περισσότερα χρήματα, ενώ μόνο το 12% δηλώνει διατεθειμένο να δεχθεί μια μείωση των εισοδημάτων του, αν πρόκειται να αποκτήσει περισσότερο ελεύθερο χρόνο.

«Consumo ergo sum»

Η έρευνα έδειξε επίσης ότι στη συνείδηση του μέσου Γάλλου η κατοχή υλικών αγαθών αποτελεί μια ισχυρή ένδειξη ευζωίας. «Καταναλώνω άρα υπάρχω», είναι δηλαδή η σύγχρονη «καρτεσιανή» λογική. Αλλά αν και το 76% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η δυνατότητα να καταναλώνει κανείς ό,τι επιθυμεί και σε μεγάλες ποσότητες δεν τον κάνει πιο ευτυχισμένο, η συντριπτική πλειονότητα μοιάζει εξαρτημένη και από τα αγαθά που διαθέτει και επίσης από τη διαδικασία της αγοράς αγαθών. Και δεν φέρεται διατεθειμένη να αλλάξει συνήθειες.

Έτσι το 89% αξιολογεί ως «βασική ανάγκη» να διαθέτει πλυντήριο ρούχων στο σπίτι. Το πλυντήριο των ρούχων, μάλιστα, θεωρείται σπουδαιότερο καταναλωτικό αγαθό ακόμα και από το ιδιωτικό αυτοκίνητο (το 84% χαρακτηρίζει το ΙΧ ως «απαραίτητο» αγαθό στη ζωή του).

«Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι για το 60% των Γάλλων το ιδιωτικό αυτοκίνητο παραμένει το βασικό μέσο μεταφοράς», σημειώνει η Μαρί Μπελάν που παρουσιάζει την έρευνα της Ademe στη «Les Echos».

Βούληση για αλλαγή

«Όλοι έχουμε προκαταλήψεις που αλλοιώνουν την αντίληψη της κατανάλωσής μας, την οποία συχνά τείνουμε να υποτιμούμε σε σύγκριση με την πραγματικότητα. Αλλά η έρευνα δείχνει και κάτι άλλο: ότι οι Γάλλοι είναι έτοιμοι να αλλάξουν καταναλωτική συμπεριφορά», δήλωσε στη γαλλική εφημερίδα ο πρόεδρος της Ademe Σιλβέν Βασερμάν.

Η βούληση για αλλαγή καταγράφεται στην έρευνα. Αλλά ταυτόχρονα αποδεικνύεται και η αναβλητικότητα των καταναλωτών να κάνουν τη μεγάλη αρχή, να ξεκινήσουν δηλαδή να υιοθετούν διαφορετικές συνήθειες, πιο φιλικές για το περιβάλλον και για την ίδια την υγεία τους εξάλλου.

«Για ένα μέρος του πληθυσμού υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος για να διανύσει: οι μισοί από τους ερωτηθέντες πιστεύουν ότι είναι πολύ σημαντική γι’ αυτούς η κατανάλωση όλων των φρούτων και των λαχανικών όποτε τα επιθυμούν, οποιαδήποτε εποχή του έτους δηλαδή», σημειώνει η ρεπόρτερ της «Les Echos».

Επίσης, η έρευνα έδειξε ότι το 21% των Γάλλων καταναλώνει κρέας σε καθημερινή βάση. Τα ποσοστά των καθημερινών κρεατοφάγων είναι πολύ υψηλότερα μεταξύ των νέων στην ηλικία καταναλωτών και μεταξύ των φτωχότερων νοικοκυριών, που συνήθως καταναλώνουν αλλαντικά και άλλα υπερεπεξεργασμένα κρέατα. Τέλος, για το 28% των ερωτηθέντων το να κυκλοφορεί «με το φανελάκι» όλο το χρόνο στο σπίτι είναι μια άνεση που δεν θέλει με τίποτα να στερηθεί.

Κρατική η ευθύνη

Περιέργως και παρά την άρνηση πολλών να αλλάξουν ορισμένες καταναλωτικές συνήθειες και καθημερινές πρακτικές, οι Γάλλοι τάσσονται υπέρ των πολύ αυστηρών προληπτικών μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Θεωρούν δηλαδή ότι η ευθύνη για δράση δεν είναι μια ατομική υπόθεση, αλλά μια κρατική υποχρέωση.

Έτσι, το 72% υποστηρίζει την ιδέα ότι το κράτος πρέπει να λάβει περισσότερα και αυστηρότερα μέτρα προς την κατεύθυνση αυτή, «ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να επιβάλει περιορισμούς στα αεροπορικά ταξίδια ή και στις μετακινήσεις με αυτοκίνητα που διαθέτουν συμβατικούς κινητήρες εσωτερικής καύσεως».

Οι τρεις στους τέσσερις ερωτηθέντες μάλιστα (το 74% για την ακρίβεια) θεωρούν ότι οι πολιτικές της κυβέρνησης πρέπει να θέτουν ως πρώτη προτεραιότητα την προστασία του περιβάλλοντος και του πλανήτη και δευτερευόντως να φροντίζουν για την οικονομική ανάπτυξη.

«Είναι ένα ποσοστό που θα πρέπει επίσης να λάβει υπόψη του ο υπουργός Οικονομικών», παρατηρεί η ρεπόρτερ της «Les Echos» αναφερόμενη εμμέσως στην αποδοκιμασία από τον Μπρουνό Λεμέρ της πρωτοβουλίας της Ademe να συστήσει στους καταναλωτές να μην παρασυρθούν από τις εκπτώσεις της Black Friday για να αγοράσουν αγαθά τα οποία δεν έχουν πραγματικά ανάγκη.

Πηγή: ΟΤ