Κατασκοπεία: Οι ρωσικές υπηρεσίες ανακάμπτουν

Η Ρωσία έχει επανεκκινήσει επιθετικά τον πόλεμο κατασκόπων με τη Δύση και η δημοσίευση από τη Μόσχα ενός τηλεφωνήματος στο οποίο ανώτεροι αξιωματικοί της γερμανικής αεροπορίας συζητούσαν την αποστολή πυραύλων κρουζ στην Ουκρανία είναι μόνο το πιο πρόσφατο ανατριχιαστικό παράδειγμα.

«Οι ρωσικές δραστηριότητες. . . είναι τόσο έντονες ή και εντονότερες από ό,τι κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου», είπε στους Financial Times ένας αξιωματικός των δυτικών μυστικών υπηρεσιών. «Η ρωσική υπηρεσία πληροφοριών είναι μια τεράστια μηχανή και επιστρέφει κάνοντας αυτό που έκανε πάντα», είπε ένας άλλος αξιωματούχος.

Η Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σερβία έχουν μετατραπεί σε σημαντικούς κόμβους για τις ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών

Όπως φαίνεται σχεδόν κάθε εβδομάδα, άλλη μια μυστική επιχείρηση έρχεται στο φως, που δείχνει σε τι βαθμό οι υπηρεσίες πληροφοριών της Ρωσίας έχουν διεισδύσει στην Ευρώπη από τότε που η Μόσχα ξεκίνησε την εισβολή στην Ουκρανία πριν από δύο χρόνια.

Η συνομιλία των Γερμανών που διέρρευσε

Ωστόσο, η τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ ανώτερων αξιωματικών της γερμανικής αεροπορίας που διέρρευσε ήταν το μεγαλύτερο προπαγανδιστικό πραξικόπημα της Μόσχας μέχρι στιγμής φέτος. Η προφανής ενίσχυση των ρωσικών επιχειρήσεων πληροφοριών σηματοδοτεί ανανεωμένη εμπιστοσύνη στους αρχηγούς πληροφοριών της Ρωσίας μετά τις ταπεινωτικές αποτυχίες στις αρχές του 2022.

Οι δυτικές υπηρεσίες υπέκλεψαν και δημοσιοποίησαν τα σχέδια της Μόσχας για την εισβολή στην Ουκρανία κα μόλις τα ρωσικά τανκς άρχισαν να οδεύουν προς Κίεβο, οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες απέλασαν 600 διπλωμάτες. Όταν βάλτωσε η χερσαία εισβολή, ο Πούτιν έθεσε σε κατ’ οίκον περιορισμό κορυφαίους ηγέτες της FSB για κατάφωρα εσφαλμένη εκτίμηση της ουκρανικής αντίστασης.

Έκτοτε, η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών GRU, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας FSB και η υπηρεσία ξένων πληροφοριών SVR  έχουν ανασυγκροτηθεί και ανανεώσει τις δραστηριότητες τους.

Χρήση ξένων υπηκόοων

Οι ρωσικές μυστικές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν τώρα ξένους υπηκόους από την πολιτική, τις επιχειρήσεις και το οργανωμένο έγκλημα. Για τους επικεφαλής κατασκοπείας της Ρωσίας, η διεξαγωγή επιχειρήσεων εξ αποστάσεως χρησιμοποιώντας πρόσφατα στρατολογημένους πράκτορες έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά.

Από τη μία πλευρά, υπάρχουν μεγαλύτερα περιθώρια άρνησης. Οι πληρεξούσιοι μπορούν επίσης να είναι αποτελεσματικοί στη κλοπή εμπορικών μυστικών, στη δημιουργία συστημάτων εξαγωγών για την αποφυγή κυρώσεων ή στη διείσδυση σε δίκτυα υπολογιστών.

Αλλά η λειτουργική ασφάλεια μπορεί επίσης να είναι άστοχη, και οι πληρεξούσιοι μπορεί να είναι δύσκολο να ελεγχθούν χωρίς έναν επιτόπιο πράκτορα να τους κατευθύνει. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, η GRU έχει αρχίσει να στρατολογεί πράκτορες χωρίς στρατιωτικό υπόβαθρο, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Ινστιτούτου Royal United Services στο Λονδίνο.

Οι “νόμιμοι” κατάσκοποι είναι ακόμη ανάμεσα μας

Σε κάποιο βαθμό, το παλιό μοντέλο των «νόμιμων» Ρώσων κατασκόπων που εργάζονται από πρεσβείες εξακολουθεί να ισχύει σε παραδοσιακά ουδέτερες χώρες όπως η Αυστρία και η Ελβετία. Αξιωματούχοι ασφαλείας και από τις δύο χώρες δήλωσαν στους FT ότι υπήρχαν περίπου 150 γνωστοί Ρώσοι πράκτορες που εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται εκεί υπό διπλωματική κάλυψη.

Επιπλέον, οι Ρώσοι έχουν ενισχύσει τις βάσεις τους εκτός της ζώνης Σένγκεν της ΕΕ. Σύμφωνα με τον αξιωματούχο, η Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σερβία έχουν μετατραπεί σε σημαντικούς κόμβους για τις ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών. Η εσωτερική υπηρεσία πληροφοριών της Νορβηγίας στην πρόσφατη ετήσια έκθεσή της αναμένει ότι η Ρωσία θα προσπαθήσει να αντισταθμίσει την απώλεια των αξιωματικών πληροφοριών μεταξύ άλλων, με την αποστολή περισσότερων «παράνομων» πρακτόρων.

Είναι σχεδόν αδύνατο να γνωρίζουμε πόσο αποτελεσματικές θα αποδειχθούν οι ανανεωμένες μέθοδοι κατασκοπείας της Ρωσίας. Από την άλλη, ο αυξανόμενος αυταρχισμός του Πούτιν έχει δημιουργήσει «ρεύμα δυσαρέσκειας» στις υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας «και ευκαιρία στρατολόγησης που δίνεται μια φορά σε μια γενιά», έγραψε πρόσφατα ο επικεφαλής της CIA Γουίλιαμ Μπερνς στο Foreign Affairs.

Ο Διευθυντής της CIA Ουίλιαμ Μπερνς

Οι απελάσεις έκαναν την αντικατασκοπεία δυσκολότερη

Οι απελάσεις Ρώσων διπλωματών μπορεί να έκαναν την αντικατασκοπεία πιο δύσκολη, καθώς οι δυτικές υπηρεσίες γνώριζαν προηγουμένως ποιοι διπλωμάτες ήταν κατάσκοποι και μπορούσαν να εντοπίσουν ποιους συναντούσαν και ενδεχομένως να τους στρατολογήσουν. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα ύποπτων παράνομων είναι συχνά μικρότερη από ό,τι θεωρείτο.

Μία από τις μεγαλύτερες αλλαγές του Κρεμλίνου φαίνεται να είναι η αυξημένη χρήση «ενδιάμεσων» παραγόντων πληροφοριών. Πριν από τον πόλεμο, οι δυτικές υπηρεσίες ασχολούνταν κυρίως με ρωσικές επιχειρήσεις που πραγματοποιούσαν Ρώσοι υπήκοοι. Σήμερα, δεν έχουν μεγάλη πρόσβαση σε μυστικές πληροφορίες και έχουν μικρή υποστήριξη.Από την εισβολή στην Ουκρανία, οι δυτικές υπηρεσίες έχουν επίσης εντείνει τη συνεργασία τους, δημιουργώντας ένα δίκτυο βάσεων δεδομένων και συνδέσεων για τη σύλληψη Ρώσων πρακτόρων.

Ακόμα κι έτσι, η μηχανή πληροφοριών της Ρωσίας μερικές φορές θα πετύχει θεαματικά – όπως έκανε στην κυβερνοεπίθεση SolarWinds του 2021 που χακάρισε το Πεντάγωνο ή με την πρόσφατη γερμανική διαρροή. «Οι Ρώσοι είναι πολύ αδέξιοι», είπε ο ίδιος αξιωματικός μυστικών υπηρεσιών. «Αλλά», παραδέχτηκε ο ίδιος, «μπορούν επίσης να κάνουν μερικές πολύ εξελιγμένες επιχειρήσεις που, από άποψη πληροφοριών, είναι απίστευτα καλές».