Νίνα Χάγκεν – Η νονά του πανκ που τραγουδούσε όπερα

Η μοναδική παρουσία της στη γερμανική πανκ σκηνή της δεκαετίας του 1970 και του 1980 προκάλεσε σκάνδαλα και θαυμασμό. Άψογη τρανσφόρεμρ και ριψοκίνδυνη από την αρχή της καριέρας της, η γερμανικής καταγωγής 69χρονη πλέον ερμηνεύτρια Νίνα Χάγκεν (Nina Hagen) έχει ενσαρκώσει αμέτρητους χαρακτήρες τις τελευταίες τέσσερις και πλέον δεκαετίες.

Αφού τα πρώιμα όνειρά της για καριέρα ηθοποιού ματαιώθηκαν από το κομμουνιστικό κράτος, η Χάγκεν πήρε μια μουσική στροφή, σχηματίζοντας τελικά την ομώνυμη Nina Hagen Band στην περιοχή Kreuzberg του Δυτικού Βερολίνου στα μέσα του 1977 και σοκάροντας το κοινό με τις κραυγές, τις φωνές και τα γρυλίσματα της για θέματα ταμπού.

Μαζί με τη φωνητική της εκτόξευση, πειραματιζόταν απείρως με την εμφάνισή της στη σκηνή, αποφεύγοντας να εμφανιστεί απλή -πάντα αλλόκοτη, εκκεντρική ή ακόμα και εντελώς ανατριχιαστική στεκόταν μπροστά στο κοινό της.

Κατά καιρούς, έμοιαζε με μια πραγματική Elvira, κυρίαρχη του σκότους – με μια μαλακή καρδιά

Ανάμεσα στο θηλυκό και στο μακάβριο

Η Χάγκεν αποδείχτηκε μια βαθιά επιδραστική φιγούρα μέσα στην εκκολαπτόμενη πανκ σκηνή της Γερμανίας, ενώ τελικά πήρε το δρόμο για τη Νέα Υόρκη για να ακολουθήσει σόλο καριέρα και για το Παρίσι για να συνεργαστεί με τον επίσης επαναστάτη της αισθητικής, Jean-Paul Gaultier. Αυτή η βασίλισσα της προσωπικής επανεφεύρεσης έχει αφήσει μόνιμα τα σημάδια της στη μουσική, τη μόδα και πολλά άλλα.

Δεν είναι εύκολο να προσδιορίσεις μια κοινή γραμμή στο προσωπικό στυλ της Χάγκεν – το απρόβλεπτο χαρακτήριζε κάθε της εμφάνιση. Είτε είχε κόκκινα μαλλιά αλά ηλεκτροσόκ, στρωμένα με πέταλα λουλουδιών, παχύ eyeliner και μεταλλικά καρφιά, είτε μια ψηλή αλογοουρά σε κίτρινο χρώμα, επιβλητικό κόκκινο κραγιόν και ένα λευκό δερμάτινο μπουφάν με γούνα, η Χάγκεν συχνά κινούνταν ανάμεσα στο θηλυκό και το μακάβριο.

Κατά καιρούς, έμοιαζε με μια πραγματική Elvira, κυρίαρχη του σκότους – με μια μαλακή καρδιά. Η λεπτότητα δεν ήταν βασικό της μέλημα όταν συνέθετε τις εμφανίσεις και τις βιντεοσκοπήσεις μαζί με τους μουσικούς συνεργάτες της: Η χρωματική της παλέτα κυμαινόταν από φούξια μέχρι γαλαζοπράσινο, ενώ τα προτιμώμενα μοτίβα της περιλάμβαναν ριγέ και λεοπάρ.

«Τραγουδάω για τα UFO και τους εξωγήινους, και έτσι σχεδίασα μια μόδα UFO. Περιλαμβάνει μπικίνι επιστημονικής φαντασίας και σορτς από το Τρίγωνο των Βερμούδων» θα πει κάποια στιγμή και μόνο η ίδια κατάλαβε τι ακριβώς εννοούσε. Όλοι οι άλλοι απλά υπέθεσαν.

Χάγκεν, Γκοτιέ και Γουέστγουντ

Το 1989, η Χάγκεν συνδέθηκε με τον επίσης ασεβή απέναντι στο καθιερωμένο, Γάλλο σχεδιαστή υψηλής ραπτικής, Ζαν Πολ Γκοτιέ. Για το Street, το πέμπτο στούντιο άλμπουμ της Χάγκεν που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 1991 και περιείχε τραγούδια στα γερμανικά και στα αγγλικά, ανέθεσε στον Gaultier, μαζί με τη Βρετανίδα σχεδιάστρια του πανκ Βίβιαν Γουέστγουντ, να οραματιστούν τα τρία διαφορετικά ρούχα που φοράει στο εξώφυλλο.

Ανεξάρτητα από το πώς στόλιζε το σώμα της, ο κοινός παρονομαστής σε όλη την ενδυματολογική ζωή της Χάγκεν ήταν το άνοιγμά της στις θεατρικές δυνατότητες της μόδας. Χρησιμοποιούσε τα ρούχα ως μέσο για να διοχετεύσει χαρακτήρες εκτός του εαυτού της, άλλοτε παιχνιδιάρικους, αισθησιακούς, αυτοκρατορικούς, άλλοτε σκοτεινούς, απόκοσμους, σκληρούς.

«Φυσικά, στους Ναζί, φαίνομαι επαναστάτρια, αλλά στους επαναστάτες, φαίνομαι σαν ένας άνθρωπος από την Αφροδίτη»

Ακροβασία ανάμεσα στην ευφυΐα και την τρέλα

Γεννημένη το 1955 στο Ανατολικό Βερολίνο και μεγαλωμένη από τη μητέρα της, ηθοποιό του κινηματογράφου και της τηλεόρασης Εύα-Μαρία Χάγκεν, και τον πατριό της, τραγουδοποιό Wolf Biermann, η Χάγκεν επαναστάτησε από μικρή ηλικία ενάντια στους περιορισμούς του κομμουνιστικού περιβάλλοντος.

Μέχρι το 1974, τραγουδούσε ήδη με το συγκρότημα Automobil, και κυκλοφόρησε μαζί τους το 1974 το διάσημο σινγκλ της επιτυχίας της, Du Hast den Farbfilm Vergessen («Ξέχασες το έγχρωμο φιλμ»). Οι φαινομενικά ακίνδυνοι στίχοι του τραγουδιού – με επίκεντρο μια κοπέλα που ενοχλείται από τον φίλο της επειδή ξέχασε να πακετάρει έγχρωμο φιλμ για τις διακοπές τους – έκρυβαν ένα πολιτικά φορτισμένο νόημα.

«Έχω μια ευχή για την παγκόσμια ειρήνη και την αλήθεια. Θα ήθελα να δω μια κοινωνία που θα φέρει την ευτυχία σε όλες τις μορφές ζωής. Φυσικά, στους Ναζί, φαίνομαι επαναστάτρια, αλλά στους επαναστάτες, φαίνομαι σαν ένας άνθρωπος από την Αφροδίτη» θα σχολιάσει.

Η Χάγκεν συνέχισε να βελτιώνει το ισχυρό, ευρύτατο σε όλα τα είδη μουσικό της ύφος. Όταν συνδέθηκε με τρεις ομοϊδεάτες της μουσικούς το 1977 – τους Manfred Preaker, Herwig Mitteregger και Bernhard Potschka του συγκροτήματος «Lokomotive Kreuzberg» και τον συνθέτη Reinhold Heil – η Nina Hagen Band γεννήθηκε επίσημα.

Οδηγίες για την τέχνη της αυτοικανοποίησης

Το συγκρότημα απέκτησε δημοτικότητα τα επόμενα δύο χρόνια, κυρίως λόγω της ιδιαίτερα χαρισματικής, χαμαιλεοντικής frontwoman του, πριν τραβήξει χωριστούς δρόμους το 1979. Η Χάγκεν, φυσικά, είχε μόνο περισσότερα όνειρα να εκπληρώσει.

Από το να μετακομίσει στις Ηνωμένες Πολιτείες για να ηχογραφήσει τη μουσική της στα αγγλικά, μέχρι τις περιοδείες και τις εμφανίσεις της σε φεστιβάλ διεθνώς και την περιβόητη εμφάνισή της σε μια αυστριακή τηλεοπτική εκπομπή (κατά την οποία έδωσε οδηγίες στους σκανδαλισμένους τηλεθεατές για την τέχνη της αυτοϊκανοποίησης), η Χάγκεν προκάλεσε αίσθηση όπου και αν πάτησε το πόδι της.

Το 1981, η Χάγκεν ανέλαβε έναν άλλο νέο ρόλο: μητέρα της Cosma Shiva Hagen, το όνομα της οποίας εμπνεύστηκε από την υποτιθέμενη θέαση UFO, και το 1990, του γιου της, Otis. Από τότε που αγκάλιασε τη μητρότητα, η πολιτικά συνειδητοποιημένη, αμφισβητούσα το status quo προσέγγιση της Χάγκεν στην τέχνη και τον ακτιβισμό της έχει παραμείνει ισχυρή, είτε αυτό εκδηλώνεται με το μποϊκοτάρισμα μιας επίδειξης μόδας με αληθινές γούνες με συναδέλφους της ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ζώων, είτε με την υπεράσπιση του πληθυσμού των αστέγων.

Δείτε το βίντεο 

Πιστή στο μαύρο eye-liner 

Έχοντας δημιουργήσει περίπου 15 σόλο άλμπουμ -με πιο πρόσφατο το Volksbeat το 2011- και εκατοντάδες τραγούδια κατά τη διάρκεια της καριέρας της, έχοντας γράψει τρεις αυτοβιογραφίες και βρίσκοντας ακόμη και χρόνο για να μεταγλωττίσει τη φωνή της Sally στη γερμανική έκδοση του «Εφιάλτη των Χριστουγέννων» του Τιμ Μπάρτον, η Χάγκεν, στα 61 της χρόνια, δεν δείχνει κανένα σημάδι ότι θα χαλαρώσει σύντομα.

Όσον αφορά τη δημιουργική της πρακτική, η Χάγκεν διατηρεί εδώ και καιρό μια οξεία επίγνωση του ευρύτερου κόσμου πέρα από τον εαυτό της και των τρόπων με τους οποίους η ικανότητά της να φαίνεται και να ακούγεται δημοσίως της παρέχει μια πολύτιμη ευκαιρία να αναδεικνύει τις φωνές και τις ιστορίες των άλλων.

«Δεν έχει καμία σημασία η ηλικία»

Αποδεικνύει με συνέπεια την ενσάρκωση του πανκ ήθους όχι μόνο με την προτίμησή της να φοράει δέρμα, καρφιά και μαύρο eyeliner. Αντίθετα, είναι η ατρόμητη προσέγγισή της στην τέχνη με τον αποφασιστικά δικό της τρόπο που έχει κάνει τους θαυμαστές της να παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα για την επόμενη κίνησή της – και είναι επίσης ο λόγος για τον οποίο είναι αναμφίβολα μοναδική, είτε συμφωνείς μαζί της είτε όχι.

«Δεν έχει σημασία πόσο μεγάλοι είναι οι άνθρωποι. Σημασία έχει αν αγαπιούνται και διασκεδάζουν μεταξύ τους. Δεν έχει καμία σχέση με την ηλικία. Το να γερνάς είναι μια ψυχική ασθένεια. Όλα είναι στο μυαλό» θα πει η Νίνα Χάγκεν και σε αυτό, μάλλον, όλοι συμφωνούν.

*Με στοιχεία από anothermag.com