Τρία γλυπτά του Ντάμιεν Χερστ που φιλοτεχνήθηκαν διατηρώντας ζώα σε φορμαλδεΰδη χρονολογήθηκαν από την εταιρεία του στη δεκαετία του 1990, παρόλο που κατασκευάστηκαν το 2017, όπως διαπίστωσε έρευνα της εφημερίδας Guardian.
Οι ημερομηνίες που αποδίδονται σε έργα τέχνης είναι ευρέως γνωστό ότι αναφέρονται στο έτος ολοκλήρωσης τους
Τα τρία έργα, που κατασκευάστηκαν με τη συντήρηση ενός περιστεριού, ενός καρχαρία και δύο μοσχαριών, εκτέθηκαν τα τελευταία χρόνια σε γκαλερί στο Χονγκ Κονγκ, τη Νέα Υόρκη, το Μόναχο, το Λονδίνο και την Οξφόρδη ως παραδείγματα έργων από τη δεκαετία του 1990, την περίοδο που κέρδισε το βραβείο Turner.
Ωστόσο, και τα τρία κατασκευάστηκαν από τους υπαλλήλους του Χιρστ σε ένα εργαστήριο στο Dudbridge του Gloucestershire το 2017. Τα έργα εμφανίστηκαν για πρώτη φορά σε έκθεση στην γκαλερί τέχνης του Gagosian στο Χονγκ Κονγκ την ίδια χρονιά. Η έκθεση με τίτλο «Visual Candy and Natural History» διαφημίστηκε ως μια έκθεση με έργα του καλλιτέχνη «από τις αρχές έως τα μέσα της δεκαετίας του 1990».
Πότε δημιουργήθηκαν τελικά τα γλυπτά;
Μεταξύ των έργων τέχνης που παρουσιάστηκαν ήταν και τρία γλυπτά με φορμαλδεΰδη που δεν είχαν ξαναεμφανιστεί ποτέ στο κοινό. Περιλάμβαναν το Cain and Abel, 1994, το οποίο αποτελούνταν από δίδυμα μοσχάρια που εμφανίζονταν το ένα δίπλα στο άλλο μέσα σε λευκά κουτιά, και το Dove, 1999, το οποίο παρουσίαζε ένα πουλί, με τα φτερά τεντωμένα σαν να πετούσε, τοποθετημένο σε ένα ακρυλικό κουτί γεμάτο με υγρό.
Οι δικηγόροι του Χιρστ διευκρίνισαν αργότερα ότι ενώ η χρήση της ημερομηνίας σύλληψης στον τίτλο ήταν η «συνήθης προσέγγιση» του καλλιτέχνη για τα φορμαλιστικά έργα, μερικές φορές χρησιμοποιούσε την ημερομηνία κατασκευής των γλυπτών
Ο Χιρστ ονόμασε το τρίτο έργο, έναν καρχαρία τεμαχισμένο σε τρία κομμάτια, Myth Explored, Explained, Exploded, 1993-1999. Το ίδιο γλυπτό εκτίθεται στο Μουσείο Αστικής και Σύγχρονης Τέχνης του Μονάχου.
Ο Guardian δεν μπόρεσε να βρει πουθενά καμία αναφορά ότι τα έργα υπήρχαν, σε οποιαδήποτε μορφή, πριν από το 2017. Πηγές που έχουν γνώση και των τριών έργων δήλωσαν ότι, σε αντίθεση με την εντύπωση που δίνουν οι ημερομηνίες στους τίτλους τους, τα γλυπτά ήταν ηλικίας μικρότερης του ενός έτους όταν πρωτοεμφανίστηκαν στο Χονγκ Κονγκ.
Το Dove, 1999 θεωρείται ότι πωλήθηκε κατά ή μετά την έκθεση του Χονγκ Κονγκ. Τα μοσχάρια και ο τεμαχισμένος καρχαρίας, ωστόσο, έχουν εμφανιστεί σε διάφορες δημόσιες γκαλερί και μουσεία στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, μεταξύ 2018 και 2024. Σε κάθε έκθεση, εκτέθηκαν δίπλα σε ημερομηνίες της δεκαετίας του 1990.
Η πρόθεση και η ιδέα πίσω από το έργο τέχνης
Οι ημερομηνίες που αποδίδονται σε έργα τέχνης είναι ευρέως γνωστό ότι αναφέρονται στο έτος ολοκλήρωσής τους. Ωστόσο, απαντώντας σε ερωτήσεις του Guardian, η εταιρεία Science Ltd του Χιρστ δήλωσε ότι η ημερομηνία που ο καλλιτέχνης αποδίδει στα έργα του με φορμαλδεΰδη δεν αντιπροσωπεύει την ημερομηνία κατασκευής τους.
Συγκεκριμένα είπαν: «Η ημερομηνία που τους αποδίδει ο Ντάμιεν Χιρστ είναι η ημερομηνία σύλληψης του έργου. Ο ίδιος ήταν ξεκάθαρος όλα αυτά τα χρόνια, όταν ρωτήθηκε τι είναι σημαντικό στην εννοιολογική τέχνη- δεν είναι η φυσική κατασκευή του αντικειμένου ή η ανανέωση των μερών του, αλλά η πρόθεση και η ιδέα πίσω από το έργο τέχνης».
Οι δικηγόροι του Χιρστ διευκρίνισαν αργότερα ότι ενώ η χρήση της ημερομηνίας σύλληψης στον τίτλο ήταν η «συνήθης προσέγγιση» του καλλιτέχνη για τα φορμαλιστικά έργα, μερικές φορές χρησιμοποιούσε την ημερομηνία κατασκευής των γλυπτών. «Η χρονολόγηση των έργων τέχνης, και ιδιαίτερα των εννοιολογικών έργων τέχνης, δεν ελέγχεται από κανένα βιομηχανικό πρότυπο», ανέφεραν, προσθέτοντας: «Οι καλλιτέχνες έχουν απόλυτο δικαίωμα να είναι (και συχνά είναι) ασυνεπείς στη χρονολόγηση των έργων τους».
«Τα προτιμώ τώρα απ’ ό,τι όταν τα έφτιαξα»
Αυτή η προσέγγιση, ωστόσο, φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με τις βιομηχανικές νόρμες στον κόσμο της τέχνης. Ο Guardian συμβουλεύτηκε μια σειρά από πωλητές έργων τέχνης, γκαλερίστες, ακαδημαϊκούς και οίκους δημοπρασιών, μεταξύ των οποίων και ορισμένους που στο παρελθόν έχουν εκθέσει ή πουλήσει έργα του Χιρστ. Όλοι είπαν ότι η ημερομηνία που αποδίδεται σε ένα σύγχρονο έργο τέχνης συνήθως υποδηλώνει το έτος φυσικής δημιουργίας του – όχι το έτος σύλληψής του.
Η έκθεση του Gagosian στο Χονγκ Κονγκ, όπου το πουλί, ο τεμαχισμένος καρχαρίας και τα δίδυμα μοσχάρια έκαναν την πρεμιέρα τους, ήταν μια χρήσιμη ευκαιρία για τον Χιρστ να παρουσιάσει τα παλαιότερα έργα του σε μια νέα αγορά στην ανατολική Ασία.
Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα South China Morning Post που συνέπεσε με την έκθεση του 2017, ο Χιρστ σημείωσε: «Τα προτιμώ τώρα απ’ ό,τι όταν τα έφτιαξα». Στο ίδιο άρθρο σχολίασε ότι ορισμένα από τα έργα τέχνης «έδειχναν την ηλικία τους».
Αυτό μπορεί να αποδεικνύει μια υπόνοια -που αρνήθηκε ο Χιρστ- ότι υπήρξε μια συντονισμένη προσπάθεια από την εταιρεία του να δώσει στα γλυπτά την εμφάνιση έργων τέχνης που είχαν υποστεί πολυετή φθορά. Πηγές ανέφεραν στον Guardian ότι η Science έδωσε εντολή στους υπαλλήλους της να παλαιώσουν τεχνητά τα γλυπτά, κάνοντάς τα να μοιάζουν σαν να έχουν κατασκευαστεί τη δεκαετία του 1990.
Οι δικηγόροι του Χιρστ παραδέχθηκαν ότι τα έργα του είχαν κατά καιρούς «φτιαχτεί για να φαίνονται παλαιότερα ή ταλαιπωρημένα». Είπαν όμως ότι όλα αυτά τα βήματα αποτελούσαν μέρος της «καλλιτεχνικής διαδικασίας» και αρνήθηκαν «κάθε υπόνοια ότι οι υπάλληλοι της Science έχουν ποτέ λάβει εντολή να «παλαιώσουν» έργα τέχνης με σκοπό να παρουσιάσουν ψευδώς ότι τα έργα είναι παλαιότερα από ό,τι είναι στην πραγματικότητα».
H Titan Travel Tours εντόπισε τις πιο δημοφιλείς χώρες για ταξίδια το 2024, αναλύοντας δεδομένα από πλατφόρμες όπως το Instagram, το TikTok και τις αναζητήσεις στο Google.
Η κλήση του Χρήστου Μουζακίτη στην Εθνική ομάδα στέλνει μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση ότι με τον Ιβάν Γιοβάνοβιτς δεν υπάρχουν στεγανά στην Εθνική ομάδα και όποιος αξίζει θα παίζει.
Οι επιχειρήσεις που έχουν τη μεγαλύτερη δυσκολία να βρουν εργαζόμενους πληρώνουν κατά μέσο όρο 9% λιγότερο από τους κλάδους που βρίσκουν πιο εύκολα προσωπικό, αποκαλύπτει έρευνα της ETUC
