Η δραματική άνοδος, πτώση και (ξανά) άνοδος του John Galliano – Μπορούμε να τον συγχωρέσουμε;

Το πρώτο μεγάλο εμπορικό σόου του John Galliano το 1985 κατέληξε με ένα μοντέλο να πετάει φρέσκα σκουμπριά στο κοινό από την πασαρέλα. Το μοντέλο Mimi Potworwska είχε αγοράσει τα ψάρια εκείνο το πρωί για να τα μαγειρέψει για δείπνο, αλλά αποφάσισε εν βρασμώ ψυχής να τα πετάξει στο πλήθος – αποφεύγοντας στον πόντο την grande dame της μόδας Joan Burstein, ιδιοκτήτρια της διάσημης μπουτίκ Browns (και μία από τις μεγαλύτερες προστάτιδες του John Galliano).

Η στιγμή της ρίψης των ψαριών είχε ξεσηκώσει πολλά ερωτήματα για την τέλεια ενσάρκωση της παράλογης θεατρικότητας που θα έκανε το όνομα του John Galliano (Τζον Γκαλιάνο) γνωστό. Το σόου αυτό, το οποίο αποτελούσε κομμάτι της έμπνευσης του σχεδιαστή από το μυθιστόρημα Νύχτες στο Τσίρκο του 1984, της Angela Carter, αναφέρεται από νωρίς στο νέο ντοκιμαντέρ του Kevin Macdonald με «High & Low: John Galliano», το οποίο καταγράφει την άνοδο του σχεδιαστή στα υψηλότερα επίπεδα της δόξας της μόδας πριν από την απότομη πτώση του, όταν καταγράφηκε να κάνει μεθυσμένος ρατσιστικά και αντισημιτικά σχόλια στο Café la Perle στο Παρίσι, το 2011.

Δείτε το τρέιλερ του High & Low

Πρόστιμο 6.000 ευρώ

Το ντοκιμαντέρ είναι ένα καλά μελετημένο πορτρέτο ενός παιδιού που αναζητούσε καταφύγιο στη φαντασία του από μια δύσκολη οικογενειακή ζωή, και ενός άνδρα του οποίου οι νεορομαντικές μέρες των κλαμπ και η εμμονική προσέγγιση στην ιστορία, την τέχνη, και τον παγκόσμιο πολιτισμό τον οδήγησαν από το κολέγιο μόδας μέχρι τα συμβόλαια με τον Givenchy και τον Dior – όπου τα μοντέλα δεν πετούσαν σκουμπριά αλλά εμφανίζονταν ντυμένα λουλούδια, αιγυπτιακές βασίλισσες και κούκλες από άλλες εποχές.

Το High & Low είναι ταυτόχρονα μια αποτελεσματική αφήγηση της πολύχρωμης ζωής και του έργου του Galliano, ένα στιγμιότυπο από τη βιομηχανία πολυτελείας που γνωρίζει ραγδαία ανάπτυξη, και μια απογοητευμένη σκέψη για την εξιλέωση και τη μεταμέλεια μετά τα μεθυσμένα ξεσπάσματα του σχεδιαστή, για τα οποία του επιβλήθηκε τελικά πρόστιμο 6.000 ευρώ.

Κατά τη διάρκεια της σεζόν υψηλής ραπτικής του Ιανουαρίου στο Παρίσι, η επίδειξη που προκάλεσε τον μεγαλύτερο ενθουσιασμό ήταν του οίκου Maison Margiela, όπου ο Galliano συμπλήρωσε μια δεκαετία ως δημιουργικός διευθυντής

Μια γιορτή της ανθρωπιάς και της ατομικότητας

Ο εντυπωσιακός συγχρονισμός της κυκλοφορίας του ντοκιμαντέρ. Κατά τη διάρκεια της σεζόν υψηλής ραπτικής του Ιανουαρίου στο Παρίσι, η επίδειξη που προκάλεσε τον μεγαλύτερο ενθουσιασμό ήταν του οίκου Maison Margiela, όπου ο Galliano συμπλήρωσε μια δεκαετία ως δημιουργικός διευθυντής, έχοντας ξεκινήσει το 2014 (όπως σχολιάζει ο κριτικός Robin Givhan στο High and Low, «η μόδα έχει πολύ μικρή μνήμη»).

Ήταν μια εκπληκτική συλλογή, που παρέπεμπε σε παλαιότερες επιδείξεις του Galliano, καθώς τα μοντέλα -μακιγιαρισμένα σαν πορσελάνινες κούκλες- παραπατούσαν και λικνίζονταν σε μια ζοφερή πασαρέλα, με τις μέσες τους να παραμορφώνονται από κορσέδες και τα merkin* τους να ξεπροβάλλουν μέσα από το τούλι τους.

(*Merkin είναι μια ηβική περούκα. Τα merkin φορέθηκαν από τις ιερόδουλες μετά το ξύρισμα του mons pubis τους και πλέον χρησιμοποιούνται ως διακοσμητικά αντικείμενα ή ερωτικές συσκευές τόσο από άνδρες όσο και από γυναίκες).

Εμπνευσμένο από το κρυφό, ειλικρινές έργο του Ούγγρου φωτογράφου Brassaï που φωτογράφιζε το Παρίσι και τους κατοίκους του τη νύχτα, έκανε αίσθηση στο διαδίκτυο και χαιρετίστηκε από τον Τύπο ως ένα από τα πιο συναρπαστικά σόου των τελευταίων ετών. Ο Alexander Fury στο AnOther το χαρακτήρισε «μια γιορτή της ανθρωπιάς, της ατομικότητας, της μόδας ως καθαρή δημιουργική έκφραση», ενώ η Cathy Horyn παρατήρησε στο The Cut ότι «άφησε τα περισσότερα σόου, όσο όμορφα και καλά εκτελεσμένα κι αν ήταν, να φάνε τη σκόνη του».

Η απόλυτη «γκαλιανοσύνη»: ο συνδυασμός χιούμορ, επιμελούς δεξιοτεχνίας και γαργαλιστικής ατμόσφαιρας

Πασαρέλα όπως δραματουργία

Δεν ήταν μόνο η κατασκευή των ενδυμάτων ή η εφευρετικότητα των μαλλιών και του μακιγιάζ που το έκαναν επιτυχία. Ήταν η απόλυτη «γκαλιανοσύνη»: ο συνδυασμός χιούμορ, επιμελούς δεξιοτεχνίας και γαργαλιστικής ατμόσφαιρας που άφησε το κοινό να πιστέψει ότι δεν βρισκόταν απλώς σε ένα εμπορικό σόου (αυτό που ουσιαστικά είναι μια πασαρέλα) αλλά ότι ήταν μέρος ενός μοναδικού δράματος.

Η αξίωση της μόδας πέρα από το να μας πουλάει νέα πράγματα, ήταν πάντα να δημιουργεί έναν κόσμο φαντασίας μακριά από την καθημερινή ζωή, καλώντας μας μέσα από τον καθρέφτη σε μια χώρα όπου η ομορφιά βασιλεύει και το ντύσιμο μπορεί να είναι υπερβατικό. Αυτή η υπόσχεση έχει αμβλυνθεί την τελευταία δεκαετία περίπου, αφήνοντας τους ανθρώπους να διψούν για επιδείξεις και ρούχα που θα μπορούσαν να κάνουν τη μόδα να νιώσει ξανά μαγική.

Δείτε το απίθανο σόου

Λονδρέζοι της εργατικής τάξης

Όπως ήταν τη δεκαετία του ’90 και τις αρχές της δεκαετίας του ’00: μια γόνιμη περίοδος στην ιστορία της μόδας, όπου η επιδεικτικότητα των Thierry Mugler και Claude Montana και οι πανκ πειραματισμοί της Vivienne Westwood άνοιξαν το δρόμο για μια εκρηκτική νέα γενιά σχεδιαστών, συμπεριλαμβανομένων των enfants terribles John Galliano και Lee Alexander McQueen.

Αυτοί οι νεαροί Λονδρέζοι της εργατικής τάξης, οι οποίοι σπούδασαν και οι δύο στο Central Saint Martins, ήταν αισθητικά αντίθετοι αλλά δημιουργικά παράλληλοι: οι ικανότητές τους στο ψαλίδι συνδυάζονταν με μια ξεχειλωμένη φαντασία που μετέτρεπε τη μόδα σε μια σκηνή ικανή να φιλοξενήσει εξωφρενικά παραμύθια ή, ειδικά στην περίπτωση του McQueen, να εξερευνήσει τις πιο σκοτεινές παρυφές της ιστορίας και της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Όταν ο Galliano άφησε τον Givenchy για τον Dior, ο 27χρονος McQueen ήταν ο διάδοχός του.

Υπάρχει μια έντονη αίσθηση νοσταλγίας για αυτή την εποχή. Είναι εύκολα διαθέσιμη, εικόνες και βίντεο από επιδείξεις πασαρέλας και editorials διασκορπίζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ outfit από το κόκκινο χαλί των Galliano και McQueen έχουν μετατραπεί σε συλλεκτικά κομμάτια αξίας δεκάδων χιλιάδων λιρών.

«Φαίνεται ότι ο κόσμος λαχταρά την ιδέα ότι η μόδα ξεφεύγει από τα εμπορικά της δεσμά και γίνεται κάτι πιο παλλόμενο: εν μέρει τέχνη, εν μέρει θέατρο, εν μέρει παιδική φαντασίωση (ή εφιάλτης) σε μεγέθυνση. Θέλουν ρούχα που δεν φτιάχνονται απλώς για να φορεθούν, αλλά για να προκαλέσουν βαθιά συναισθήματα – είτε μπορεί κανείς να αντέξει οικονομικά την τιμή τους είτε όχι» γράφει η Rosalind Jana στο BBC.

Όταν ο Galliano απολύθηκε από τον Dior, είπε ότι έφερνε εις πέρας τις απαιτήσεις που του είχαν τεθεί – έως και 32 συλλογές το χρόνο. Αυτό το επίπεδο πίεσης και προσδοκιών συνέβαλε στα προβλήματα εθισμού του

Ο δημιουργικά στάσιμος κόσμος του σήμερα  

Ο κόσμος στον οποίο δραστηριοποιούνταν ο McQueen και ο Galliano είναι πολύ διαφορετικός από τον κόσμο της μόδας σήμερα – ο οποίος είναι πιο δημιουργικά στάσιμος και πιο κερδοφόρος από ποτέ.

Το 2011, τη χρονιά που ο Galliano απολύθηκε από τον Dior, η Vogue ανέφερε ότι τα έσοδα της μητρικής εταιρείας LVMH είχαν φτάσει τα 23,7 δισ. ευρώ – εν μέρει χάρη στα κέρδη του Dior. Το 2023, η LVMH ανέφερε ότι τα έσοδά της ήταν 86,2 δισ. ευρώ. Ακόμα και με προσαρμογή στον πληθωρισμό, πρόκειται για ένα μεγάλο άλμα, που τροφοδοτείται όχι μόνο από τη συνεχή ανάπτυξη των Dior και Louis Vuitton, αλλά και από την εξαγορά της Tiffany & Co το 2021 και την επιτυχία μικρότερων οίκων, όπως η ισπανική μάρκα LOEWE, όπου ο Jonathan Anderson είναι δημιουργικός διευθυντής. -η LOEWE, στην πραγματικότητα, είναι μία από τις λίγες μάρκες που φαίνεται να συνδυάζει με επιτυχία την καλλιτεχνία και την εμπορική ανάπτυξη

Ίσως η αλήθεια είναι ότι η μόδα πέρασε τη χρυσή εποχή της – αλλά δεν θα έχει καμία ελπίδα για μια νέα, αν η πυξίδα της δεν είναι στραμμένη στο μέλλον.

Όταν ο Galliano απολύθηκε από τον Dior, είπε ότι έφερνε εις πέρας τις απαιτήσεις που του είχαν τεθεί – έως και 32 συλλογές το χρόνο. Αυτό το επίπεδο πίεσης και προσδοκιών συνέβαλε στα προβλήματα εθισμού του, παράλληλα με τον θάνατο του φίλου και συνεργάτη του Steven Robinson.

Ανοχή για το είδος της ιδιοφυΐας που μπορεί να παράγει μεγάλη ομορφιά

Ωστόσο, η δίψα της βιομηχανίας για ανάπτυξη αυξήθηκε από τότε, μετατρέποντας την σε ένα αβυσσαλέο στόμα που απαιτεί περισσότερα ρούχα, περισσότερες τσάντες, περισσότερες viral στιγμές, περισσότερα ρούχα προσαρμοσμένα σε μια παγκόσμια πελατειακή βάση.

Ίσως αυτό που έχει αλλάξει είναι η ανοχή για το είδος της ιδιοφυΐας που μπορεί να παράγει μεγάλη ομορφιά και πραγματικά προκλητικό έργο, αλλά μπορεί επίσης να καταλήξει σε βάρος.

Πολλοί μεγάλοι οίκοι μόδας παίζουν πλέον εκ του ασφαλούς, με τους δημιουργικούς διευθυντές τους είτε να είναι άξιοι και συμπαθείς (Maria Grazia Chiuri στον Dior, Virginie Viard στη Chanel) είτε να έχουν ενσωματωμένη μαζική απήχηση (Pharrell στον Louis Vuitton Men’s). Άλλοι οίκοι αλλάζουν τους δημιουργικούς διευθυντές με ιλιγγιώδη ταχύτητα, διατηρώντας τους στη θέση τους για δύο χρόνια ή ακόμη και για μια σεζόν κάθε φορά πριν τους αφήσουν να φύγουν σε αναζήτηση νεότερων, πιο λαμπερών ονομάτων που θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν καλύτερα τους μετόχους τους.

Ένα κοινό ρεφρέν που ακούγεται για τον McQueen και τον Galliano είναι ότι αποτέλεσαν σημαντική έμπνευση για τις νεότερες γενιές σχεδιαστών που ήλπιζαν να ακολουθήσουν τα βήματά τους. Παρασύρθηκαν από την ιδέα της μόδας ως την απόλυτη μορφή δημιουργικής συγχώνευσης: ιστορικές αναφορές και αγαπημένοι πίνακες ζωγραφικής και παράξενες ανησυχίες χύνεται στο ύφασμα, με αποτέλεσμα κάτι που μπορεί να φορεθεί αλλά και να κάνει μια δήλωση που είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των ραφών του.

*Η ταινία High & Low: John Galliano προβάλλεται στους κινηματογράφους και είναι διαθέσιμη για streaming στο MUBI τώρα στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο και στον Καναδά από τις 15 Μαρτίου.

*Με στοιχεία από bbc.com