Γιατί η επίτευξη της ευτυχίας δεν είναι το ίδιο με το να είσαι ευτυχισμένος

Κάθε 20 Μαρτίου είναι η Διεθνής Ημέρα Ευτυχίας, μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε από το Μπουτάν και εγκρίθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη με ψήφισμά τους στις 28 Ιουνίου 2012 «για την προώθηση της ενσωμάτωσης της ευτυχίας στις δημόσιες πολιτικές».

Σύμφωνα με τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, «οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί πρέπει να επενδύσουν σε συνθήκες που προάγουν την ευτυχία, υπερασπιζόμενοι την ευημερία και το περιβάλλον σε πλαίσια πολιτικής, όπως οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης».

Τι είναι όμως η ευτυχία κατά τους φιλοσόφους;

Κατά τη διάρκεια της ιστορίας, η φιλοσοφική σκέψη έχει θέσει αυτό το ερώτημα σε αμέτρητες περιπτώσεις. Ο Σενέκας, στο έργο του Περί ευτυχισμένης ζωής (De Vita Beata), είπε ότι «όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν να ζήσουν ευτυχισμένοι» και για να γίνει αυτό το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να ανακαλύψουμε τι είναι η ευτυχία και σε τι συνίσταται.

Ένα τέτοιο υπερβατικό ερώτημα είναι ένας από τους λόγους για τη γέννηση της ηθικής στην αρχαία Ελλάδα. «Το μυστικό της ευτυχίας δεν βρίσκεται στην αναζήτηση περισσότερων, αλλά στην ανάπτυξη της ικανότητας να απολαμβάνουμε λιγότερα», έλεγε ο Σωκράτης.

Σύμφωνα με τον φιλόσοφο, η ευτυχία δεν προέρχεται από εξωτερικές ανταμοιβές ή αναγνώριση, αλλά από την εσωτερική επιτυχία, αφού μειώνοντας τις ανάγκες μας μπορούμε να μάθουμε να εκτιμούμε τις πιο απλές απολαύσεις. Για τον Πλάτωνα, «ο άνθρωπος που εξαρτά όλα όσα οδηγούν στην ευτυχία από τον εαυτό του και όχι από τους άλλους ανθρώπους, έχει υιοθετήσει το καλύτερο σχέδιο για να ζήσει ευτυχισμένος». Και ούτω καθεξής. Υπάρχουν αμέτρητα αποφθέγματα από μεγάλους στοχαστές σε όλη την ιστορία.

Από την πλευρά του, το λεξικό του Webster ορίζει την ευτυχία ως «μια κατάσταση ευεξίας και ικανοποίησης: χαρά». Επίσης, ως «ευτυχία, αβελτηρία» και, στην τρίτη σημασία του, ως «καλή τύχη: ευημερία». Η ψυχολογία, από την πλευρά της, έχει επίσης την εξήγησή της.

Τι λέει η ψυχολογία

«Η ευτυχία είναι μια σύνθετη έννοια που περιλαμβάνει τόσο υποκειμενικές όσο και αντικειμενικές πτυχές στη ζωή ενός ατόμου», λέει η Rebeca Gómez, ψυχολόγος στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Θετικής Ψυχολογίας.

Αν και η ίδια μπορεί να είναι αφηρημένη, οι εκδηλώσεις της, όπως η συναισθηματική ευημερία, μπορούν να μετρηθούν και είναι απτές από ψυχολογική άποψη. «Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η ευτυχία είναι μια κυμαινόμενη και δυναμική εμπειρία και ότι το να είμαστε ευτυχισμένοι όλη την ώρα μπορεί να είναι μη ρεαλιστικό, αφού η ζωή είναι γεμάτη συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα», λέει ο ειδικός.

Και προσθέτει: «Η ευτυχία από μόνη της δεν μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε ευτυχισμένοι: Η αναζήτηση της ευημερίας περιλαμβάνει την αποτελεσματική διαχείριση όλων των συναισθημάτων μας, συμπεριλαμβανομένων των δυσάρεστων, και την καλλιέργεια μιας αίσθησης γενικής ικανοποίησης».

Για την ψυχολόγο, είναι καλύτερο να εστιάζουμε σε δραστηριότητες και πτυχές της ζωής που προσφέρουν νόημα και ικανοποίηση: «Η ευτυχία βρίσκεται συχνά με φυσικό τρόπο όταν βυθίζεστε σε αυθεντικές εμπειρίες και εστιάζετε στη διαδικασία και όχι μόνο στο αποτέλεσμα».

Eίναι πολύ συνηθισμένο οι ευτυχισμένοι άνθρωποι να παρουσιάζουν χαρακτηριστικά όπως η ευγνωμοσύνη και η ενσυναίσθηση και έχουν θετικές κοινωνικές σχέσεις

Photo: Valiant Made / Unsplash

Η διαφορά της επίτευξης της ευτυχίας με την κατάσταση της ευτυχίας

Όταν μιλάμε για την ευτυχία, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι η επίτευξη της ευτυχίας δεν είναι το ίδιο με το να είσαι ευτυχισμένος. «Το να είσαι ευτυχισμένος μπορεί να αναφέρεται σε μια στιγμιαία κατάσταση, ενώ η επίτευξη της ευτυχίας συνεπάγεται μια πιο μόνιμη και γενική κατάσταση ευεξίας.

»Στην πραγματικότητα, η θετική ψυχολογία επικεντρώνεται στην ανάπτυξη και ενίσχυση των προσωπικών δυνάμεων και στην προώθηση μιας συνολικής αίσθησης ευτυχίας και ικανοποίησης από τη ζωή», εξηγεί η Gómez.

Πώς είναι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι; Έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά; Σύμφωνα με την Gómez, είναι πολύ συνηθισμένο οι ευτυχισμένοι άνθρωποι να παρουσιάζουν χαρακτηριστικά όπως η ευγνωμοσύνη και η ενσυναίσθηση και έχουν θετικές κοινωνικές σχέσεις. «Είναι επίσης ο εντοπισμός και η καλλιέργεια των προσωπικών δυνάμεων που συμβάλλουν σημαντικά στη γενική ευημερία», εξηγεί.

Η ύπαρξη ουσιαστικών εμπειριών

Ωστόσο, συνεχίζει η ειδικός, «είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι η ευτυχία δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση την απουσία προβλημάτων, αλλά μάλλον την ικανότητα να τα αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά όταν προκύπτουν.

»Στην πραγματικότητα, η ανάπτυξη συναισθηματικής ανθεκτικότητας και η χρήση θετικών στρατηγικών αντιμετώπισης μπορεί να επιτρέψει σε ένα άτομο να βρει την ευτυχία ακόμη και σε δύσκολες και απαιτητικές καταστάσεις.

»Η επίτευξη της ευτυχίας προέρχεται συνήθως από την ύπαρξη ουσιαστικών εμπειριών, τις υγιείς σχέσεις, τα προσωπικά επιτεύγματα, την ευγνωμοσύνη και τη διατήρηση της σύνδεσης με δραστηριότητες που δίνουν νόημα και σκοπό στη ζωή», λέει η Gómez. «Ένας ευτυχισμένος άνθρωπος μπορεί να είναι απόλυτα ρεαλιστής σε αντίθεση με ό,τι λανθασμένα πιστεύουν οι άλλοι, καθώς τείνουν να είναι μυαλά που αξιολογούν τις καταστάσεις, αλλά έχουν επίσης την ικανότητα να εστιάζουν στις θετικές πτυχές και να αναζητούν εποικοδομητικές λύσεις».

Η θετική ψυχολογία, εξηγεί η ειδικός, «δεν αρνείται τις δυσκολίες της ζωής, αλλά μάλλον προωθεί μια ισορροπημένη προοπτική που περιλαμβάνει την εκτίμηση των θετικών, ενώ αντιμετωπίζει τις προκλήσεις

Ευτυχία και άγχος

Η θετική ψυχολογία, εξηγεί η ειδικός, «δεν αρνείται τις δυσκολίες της ζωής, αλλά μάλλον προωθεί μια ισορροπημένη προοπτική που περιλαμβάνει την εκτίμηση των θετικών, ενώ αντιμετωπίζει τις προκλήσεις.

»Η ευτυχία είναι ένα προσωπικό ταξίδι που περιλαμβάνει την εξισορρόπηση των ρεαλιστικών προσδοκιών, την καλλιέργεια ουσιαστικών σχέσεων και την εύρεση ικανοποίησης στην προσωπική ανάπτυξη. Αυτές οι πρακτικές, σε συνδυασμό με μια θετική στάση και την εκτίμηση των καθημερινών εμπειριών, μπορούν να συμβάλουν σημαντικά σε μια πιο γεμάτη και ικανοποιητική ζωή», συνοψίζει.

Τι γίνεται με το εργασιακό περιβάλλον;

Ένας από τους πιο ανασταλτικούς παράγοντες που μας εμποδίζει να νιώθουμε ευτυχισμένοι είναι το στρες, και εμφανίζεται συχνά στο εργασιακό περιβάλλον. Η Ana Hernández είναι σύμβουλος που ειδικεύεται στη ρύθμιση του στρες σε εταιρικά περιβάλλοντα.

Στόχος της είναι να κάνει τις εταιρείες να βελτιώσουν την αποδοτικότητα και την ευημερία των εργαζομένων και πιστεύει ότι είναι απολύτως εφικτό να είμαστε ευτυχισμένοι στη δουλειά μας, ακόμη και αν δεν είναι η δουλειά των ονείρων μας.

«Το κυριότερο είναι να λάβετε υπόψη την ψυχική στάση απέναντι σε αυτό. Με άλλα λόγια, να θέτετε στον εαυτό σας ερωτήματα όπως το τι πρόκειται να συνεισφέρει η επαγγελματική σας εργασία στην κοινωνία ή γιατί χρειάζεστε τη δουλειά, καθώς η επιλογή της εργασίας σας για οικονομικούς λόγους δεν είναι το ίδιο με την επιλογή της λόγω της θέσης της ή επειδή είναι αυτό για το οποίο έχετε εκπαιδευτεί».

Όλες αυτές οι ερωτήσεις, προσθέτει, «σας βοηθούν να κάνετε τη σύνδεση μεταξύ του σκοπού της καθημερινής σας εργασίας και της αφοσίωσής σας σε αυτήν».

Μπορείτε να είστε ευτυχισμένοι σε μια δουλειά που δεν σας αρέσει;

Η ειδικός πιστεύει ότι μπορείτε: «Όλα έχουν να κάνουν με την ερμηνεία που θέλετε να της δώσετε και με το σε τι επιλέγετε να επικεντρωθείτε. Για παράδειγμα, μπορεί να μην είναι η δουλειά που θα θέλατε, αλλά καλύπτει τις οικονομικές σας ανάγκες.

»Δηλαδή, δώστε προσοχή στο να αποδεχτείτε ότι η εργασιακή σας κατάσταση δεν χρειάζεται να είναι για πάντα και προετοιμαστείτε να αναζητήσετε μια δουλειά με την οποία πραγματικά ταυτίζεστε, αφού αν δεν το κάνετε αυτό θα είναι σαν να παραιτείστε και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δυστυχία».

Το στρες είναι μια φυσιολογική αντίδραση που έχει σχεδιαστεί για να τίθεται σε λειτουργία σε καταστάσεις που απειλούν τη ζωή. Μας βοηθά να παραμείνουμε ζωντανοί.

Το άγχος ακυρώνει την ευτυχία

«Υπάρχουν άνθρωποι που είναι πιο παραγωγικοί όσο πλησιάζει η προθεσμία μιας εξέτασης ή ενός έργου, επειδή το μυαλό θέτει όλες τις δυνάμεις του στη διάθεσή μας για να μας βοηθήσει να πετύχουμε.

»Αλλά αν αυτό το επίπεδο άγχους συνεχίζεται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, έρχεται μια στιγμή που καταλαμβάνει το μυαλό μας και τότε είναι που αρχίζει να προκαλεί βλάβη. Γίνεται σωματοποίηση και το μυαλό κερδίζει τον αγώνα. Με άλλα λόγια, το άγχος ακυρώνει την ευτυχία».

Ωστόσο, συνεχίζει η ειδικός, «η ευτυχία έρχεται από μέσα μας, από το να είμαστε ήρεμοι, από το να έχουμε ισορροπία, από το να έχουμε εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και ακόμα κι αν προκύπτουν περίπλοκες καταστάσεις, να τις αντιμετωπίζουμε ως μια ευκαιρία που μας παρουσιάζει η ζωή για να εξελιχθούμε ως άνθρωποι».

Και προσφέρει μερικές συμβουλές για εκείνες τις στιγμές: «Να γνωρίζετε ότι κατά τη διάρκεια αυτών των δύσκολων περιόδων μπορεί να υπάρξει μια περίοδος όπου θα δυσκολευτούμε, αλλά θα περάσει. Πρέπει να εμπιστεύεστε την παροδικότητα των καταστάσεων, γιατί όλα έχουν ένα τέλος».

*Με στοιχεία από elpais.com