Στο τεύχος του «Ταχυδρόμου» που είχε κυκλοφορήσει την επαύριον του εορτασμού της έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης πριν από 53 ολόκληρα χρόνια —στις 26 Μαρτίου 1971—, οι υπεύθυνοι του περιοδικού είχαν ζητήσει από σημαίνουσες προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών να καταθέσουν τη δική τους αντίληψη για την κληρονομιά του Εικοσιένα, ενάμιση αιώνα μετά το ξέσπασμα της εθνικοαπελευθερωτικής εξέγερσης των Ελλήνων.
Σε πέντε βασικά ερωτήματα είχαν κληθεί να απαντήσουν σημαντικοί άνθρωποι του τόπου (ακαδημαϊκοί, καθηγητές, λογοτέχνες, καλλιτέχνες και δημοσιογράφοι). Αυτά ήταν τα εξής:
— Τι οφείλει ο σύγχρονος ελληνισμός στο ’21;
— Η βαθύτερη ουσία του διατηρείται ακόμη, και ποια είναι;
— Μπορούμε να αντλήσουμε από αυτό διδάγματα και αιτήματα, και ποια;
— Ποιες είναι οι λαμπρότερες σελίδες του και ποιες οι σκοτεινές;
— Ποιος νομίζετε ότι ήταν ο πιο αγνός από τους αγωνιστές του;
Ένας εξ όσων εξέφεραν τότε την κρίση τους για το Μέγα Γεγονός, την εθνική παλιγγενεσία, ήταν ο διακεκριμένος μικρασιάτης λογοτέχνης (και μετέπειτα ακαδημαϊκός) Τάσος Αθανασιάδης (1913-2006), ο οποίος είχε δώσει τις ακόλουθες απαντήσεις στα προαναφερθέντα ερωτήματα:
Στην Επανάσταση του 1821 οφείλουμε ότι μας αποκάλυψε, στην ιδανική του πληρότητα, τον τύπο του αυθεντικού Νεοέλληνα — μιαν άρτια σύνθεση όπου συνοψίζονται αταβιστικά στοιχεία του παγανιστή της κλασικής εποχής και του χριστιανού της βυζαντινής, μαζί με όλη εκείνη την αφανή διεργασία που έγινε μέσα στην ψυχή του από ποικίλες εγγραφές και προσαρμογές στα 400 χρόνια της σκλαβιάς. Αυτός ο τύπος του Ρωμιού, ηρωικός ως την αυτοθυσία, όταν πρόκειται για την ελευθερία του· ωφελιμιστής ως τα ακραία όρια του ατομικισμού, όταν επιδιώκη την πρόοδο στην ιδιωτική ζωή του — απροσδόκητο κράμα από τις πιο αντιφατικές ψυχολογικές ιδιότητες, ονομάζεται Κολοκοτρώνης, Καραϊσκάκης, Παπαφλέσσας, Μακρυγιάννης, Κανάρης, Μιαούλης, Κουντουριώτης και άλλοι. Και αυτούς φέρνουμε σαν αρχετυπική δωρεά στα κύτταρά μας.
Η βαθύτερη ουσία του αγωνιστή του ’21 είναι πως, θέτοντας έμπρακτα τις ηθικές δυνάμεις αντίμαχες στις υλικές, κατόρθωσε, με το να προσφέρη ολοκαύτωμα τον εαυτόν του, να νικήσουν οι πρώτες — για την τιμή του ανθρώπου, για την τιμή του χριστιανισμού. Από τότε, για να κυριαρχή στις εθνικές επιδιώξεις μας το φρόνημα του ελευθέρου ανθρώπου, έχουμε επιτύχει το θαύμα που αποκαλούμε «ελληνική διάρκεια».
Η Επανάσταση του ’21 υψώθηκε σε σύμβολο που το υμνήσανε μεγάλοι ποιητές και οιστρηλάτησε λαούς: να είσαι ελεύθερος, κι όταν ακόμη είσαι πολιορκημένος. Σε μια εποχή όπου κυριαρχούσε η ελέω Θεού μοναρχία, οι αγωνιστές του ’21 στις εθνοσυνελεύσεις τους οραματίζονταν ένα προοδευτικό κράτος — έκφραση του λαού του, με πολίτες χωρίς τίτλους ευγενείας. Αυτή η μορφή κράτους έμεινε και θα είναι πάντα η επιδίωξη κάθε υψηλόφρονα λαού.
Οι λαμπρότερες σελίδες του ’21 είναι εκείνες που καθαγιάστηκαν με την αυτοθυσία: Μεσολόγγι, Σούλι, Ζάλογγο, πυρπολήσεις ναυαρχίδων, υπερήφανες διακηρύξεις προς τους λαούς της Δύσης — όποιες υλοποίησαν το υψηλό φρόνημα της ελευθερίας. Υπήρξαν, βέβαια, και σκιερές. Όσο, όμως, και να τις γνωρίζουμε, σε στιγμές εγκωμίων οφείλουμε να ατενίζουμε προς τις λαμπρότερες, αφού είμαστε δημιούργημά τους.
Ίσως να μεροληπτώ, γιατί η γοητεία του ανεπανάληπτου κειμένου των «Απομνημονευμάτων» του ύψωσε στην συνείδησή μου τον Μακρυγιάννη ως τον ιδανικότερο τύπο του αγωνιστή. Αν πράγματι ο μεγάλος αυτός πεζογράφος υπήρξε ειλικρινής στην αυτοσκιαγραφία του, τότε οι υμνητές του 1821 —απ’ τον Σολωμό ως τον Ουγκώ— δεν υπήρξανε υπερβολικοί όταν εξαίρανε το ηθικό ανάστημα του Έλληνα πολεμιστή.
*Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η μάχη στα στενά των Δερβενακίων υπό Θεοδώρου Βρυζάκη (Εθνική Πινακοθήκη, Συλλογή Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη, «Ο Ταχυδρόμος», 26/3/1971).
Έξαλλοι Δημοκρατικοί και Ρεμπουμπλικανοί κατηγορούν μαζί με ειδικούς τον Έλον Μασκ, πως χρησιμοποιεί την πλατφόρμα Χ, ως «μεγάφωνο» της πολιτικής του απληστίας.
«Για γέλια» και «ασόβαρο» χαρακτήρισαν οι Δημοκρατικοί το κείμενο που κατατέθηκε από τους Ρεπουμπλικάνους για την αύξηση του ορίου του χρέους και την αποφυγή του shutdown στις ΗΠΑ.
Γυναικόπαιδα βρίσκονται για μια ακόμη φορά ανάμεσα στα θύματα των ισραηλινών επιδρομών σε σχολικά συγκροτήματα της Γάζας, στα οποία είχαν καταφύγει για την «προστασία» τους εκτοπισμένοι Παλαιστίνιοι.
Οι Ντόναλντ Τραμπ και Όλαφ Σολτς σε τηλεφωνική τους συνομιλία συμφώνησαν πως ο πόλεμος στην Ουκρανία πρέπει να τελειώσει για την παγκόσμια σταθερότητα.
Μιλώντας με τον Ελβετό ομόλογό του, ο Σεργκέι Λαβρόφ, επεξήγησε πως ο πόλεμος οφείλεται «στην επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς» υπαινισσόμενος πως θα είναι στους όρους πιθανής ειρήνης.
Η Γάζα, μια περιοχή που μαστίζεται από χρόνια συγκρούσεων και αποκλεισμού, αντιμετωπίζει σοβαρούς περιορισμούς στις εισαγωγές, καθιστώντας την πρόσβαση σε φρέσκα προϊόντα όπως οι μπανάνες σπάνια για πολλές οικογένειες.
Πολλά θα έχουμε να θυμόμαστε από το 2024 που σε λίγες μέρες μας αποχαιρετά. Οι New York Times κάνουν μια μικρή αναδρομή στα γεγονότα που καθόρισαν τη χρονιά μέσα από φωτογραφίες.
Η ζωή του Στέλιου Καζαντζίδη, μέσα από τα μάτια του Γιώργου Τσεμπερόπουλου και με τον Χρήστο Μάστορα στον πρωταγωνιστικό ρόλο, είναι αυτή που ξεχωρίζει στις νέες ταινίες της εβδομάδας.
«46+Sexy» είναι ο τίτλος της νέας του παράστασης, ένα mix and match μουσικό, σατιρικό θέαμα, που έρχεται να σκανδαλίσει και να ταράξει τις ήσυχες Δευτέρες μας.
