Γκότλαντ, το νέο οχυρό της Σουηδίας και του ΝΑΤΟ έναντι της Ρωσίας

Σε απόσταση περίπου 90 χιλιομέτρων από τις νοτιοανατολικές ακτές της ηπειρωτικής Σουηδίας βρίσκεται το νησί Γκότλαντ, στη Βαλτική.

Έκτασης 3.183,7 τετραγωνικών χιλιομέτρων και πληθυσμού 61.000 κατοίκων, είναι ο πιο δημοφιλής προορισμός διακοπών για τους Σουηδούς.

Εδώ και λίγο καιρό ωστόσο έχει γίνει επίκεντρο του ενδιαφέροντος της Δύσης για λόγους πολύ διαφορετικούς από τα μεσαιωνικά τείχη, τις αμμώδεις παραλίες και τη φυσική ομορφιά του.

Εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία και της ρωσικής επιθετικότητας, το μεγαλύτερο νησί της Σουηδίας και ολόκληρης της Βαλτικής Θάλασσας ανάγεται σε ένα από τα πιο σημαντικά στρατηγικά σημεία στην Ευρώπη.

Βρίσκεται 130 χλμ. δυτικά των Βαλτικών χωρών. Η Λετονία είναι η πιο κοντινή.

Αλλά ούτε η Ρωσία είναι μακριά.

Το Γκότλαντ απέχει περίπου 241 χλμ  από το ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ: έδρα του ρωσικού στόλου της Βαλτικής και με εγκαταστάσεις πυραύλων στα εδάφη του, τα οποία εκτείνονται μεταξύ της Πολωνίας και της Λιθουανίας.

Σε αυτό το φόντο και λόγω της γεωγραφικής θέσης του, λοιπόν, το Γκοτλαντ μπορεί να επηρεάσει αποφασιστικά την άμυνα της Εσθονίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Φινλανδίας και φυσικά της ίδιας της Σουηδίας.

Πολλοί ειδικοί θεωρούν ότι μια ρωσική εισβολή στα κράτη της Βαλτικής θα μπορούσε να ξεκινήσει από εκεί.

Εκφράζονται φόβοι ότι εάν το Γκότλαντ έπεφτε στα χέρια του εχθρού, θα ήταν δύσκολη η άμεση αποστολή ενισχύσεων -στρατευμάτων και εξοπλισμού- στα κράτη της Βαλτικής με την αυτόματη ενεργοποίηση του Άρθρου 5 περί συλλογικής Άμυνας του ΝΑΤΟ.

Αντίστοιχα, τα σκανδιναβικά κράτη θα αποκόπτονταν σε μεγάλο βαθμό από τη βοήθεια των Συμμάχων δια θαλάσσης.

«Το Γκότλαντ ήταν πάντα σημαντικό», δήλωσε τις προάλλες στους Financial Times.

ο Σουηδός πρωθυπουργός, Ουλφ Κρίστερσον, με αφορμή την ένταξη της χώρας του στο ΝΑΤΟ.

Η ενίσχυση της άμυνας του νησιού, υπογράμμισε, είναι στην κορυφή της λίστας των θεμάτων συζήτησης με τους εταίρους στη Συμμαχία.

«Υπάρχουν αρκετά πράγματα όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο θα αναπτύξουμε τους πόρους μας, πού θα εστιάσουμε περισσότερο», ανέφερε.

«Αυτό ισχύει όσον αφορά τη [στρατιωτική] παρουσία στο Γκότλαντ, αλλά και την επιτήρηση, τις δυνατότητες των υποβρυχίων»…

Μονάδα του σουηδικού στρατού σε περιπολία στο νησί Γκότλαντ, κατά τη διάρκεια αυξημένου συναγερμού στην περιοχή της Βαλτικής, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία (Bezhav Mahmoud/Σουηδικές Ένοπλες Δυνάμεις/TT News Handout via REUTERS)

«Αβύθιστο αεροπλανοφόρο»

Σε στρατηγική θέση εν τω μέσω της νότιας Βαλτικής Θάλασσας, το Γκότλαντ έχει βιώσει ξένες εισβολές σε όλη την ιστορία του.

Η πιο πρόσφατη ήταν το 1808, όταν ρωσικά στρατεύματα κατέλαβαν για λίγο το νησί.

Για το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα, το Γκότλαντ ήταν στρατιωτικοποιημένο, με όλες τις ακτές του ναρκοθετημένες, ακόμη και σε καιρό ειρήνης.

Αποθήκες πολεμικού υλικού ήταν κρυμμένες σε αχυρώνες. Στα δάση του στάθμευαν τεθωρακισμένα.

Κάπως έτσι το σουηδικό νησί έγινε γνωστό ως «αβύθιστο αεροπλανοφόρο».

Στο απόγειο της στρατιωτικοποίησής του, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, το σουηδικό νησί είχε 25.000 στρατιώτες στα εδάφη του.

Οι τελευταίοι αποχώρησαν το 2005, εν μέσω σουηδικής ουδετερότητας και μεταψυχροπολεμικού εφησυχασμού.

Οι κάτοικοι του σουηδικού νησιού πίστευαν πια στην αιώνια ειρήνη.

Όμως το κλίμα άρχισε και πάλι να αλλάζει, ειδικά μετά την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία, το 2014, και τον πόλεμο στην ανατολική Ουκρανία, στο ρωσόφωνο Ντονμπάς.

Το 2016 έστειλε ξανά περί τους 150 στρατιώτες στο νησί, προτού η  σκανδιναβική χώρα ξαναρχίσει τη στρατολόγηση, την οποία είχε εγκατελείψει.

Από το 2018, στα εδάφη του Γκότλαντ είχαν πια μόνιμη παρουσία περίπου 370 στρατιώτες, συνοδεία αρμάτων μάχης Leopard 2, τεθωρακισμένων οχημάτων CV90 και ενός αμφίβιου τάγματος.

Από το 2020 τέθηκαν ξανά σε λειτουργία εγκαταλελειμμένες θέσεις πολυβόλων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ένα χρόνο αργότερα αναπτύχθηκε προηγμένο σύστημα αεράμυνας στο νησί της Βαλτικής.

Τον Απρίλιο του 2022, δύο μήνες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η κυβέρνηση της Στοκχόλμης ανακοίνωσε επένδυση 160 εκατομμυρίων δολαρίων στις στρατιωτικές υποδομές του Γκότλαντ.

Τώρα προφανώς η εκεί στρατιωτική παρουσία θα ενισχυθεί σημαντικά, μετά την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Η σκανδιναβική χώρα πλέον συγκαταλέγεται στα 18 κράτη-μέλη της Συμμαχίας που αναμένεται να αυξήσουν άμεσα τις αμυντικές δαπάνες τους στο κατώτατο συνιστώμενο όριο του 2% του ΑΕΠ.

Σουηδός στρατιώτης κατά την άσκηση Nordic Response 2024 για την υπεράσπιση της πρόσφατα διευρυμένης σκανδιναβικής επικράτειας του ΝΑΤΟ (NTB/Heiko Junge via REUTERS)

Οχυρό στη Βαλτική

Ο Σουηδός υπουργός Πολιτικής Άμυνας, Καρλ Όσκαρ Μπόλιν, προειδοποιεί πλέον ανοιχτά για το ενδεχόμενο να ξεσπάσει πόλεμος στη χώρα του, για πρώτη φορά εδώ και δύο αιώνες.

Η προοπτική αυτή είχε γίνει πάντως προ 11ετίας ορατή, όταν τον Μάρτιο του 2013 δύο πυρηνικά βομβαρδιστικά Tupolev Tu-22M3, συνοδεία τεσσάρων μαχητών Sukhoi Su-27, είχαν φτάσει μόλις 38 χλμ μακριά από το Γκότλαντ.

Σε μια προσομοίωση επίθεσης, έβαλαν στο στόχαστρο κρίσιμες υποδομές της Σουηδίας, προτού αποχωρήσουν.

Η Πολεμική Αεροπορία της είχε πιαστεί στον «ύπνο», εν μέσω τότε διακοπών του Πάσχα.

Ήταν ένα «καμπανάκι» για τα κενά ασφαλείας στην άμυνα της -ουδέτερης ακόμη τότε- σκανδιναβικής χώρας. Και όχι μόνο…

Έκτοτε, άλλαξαν πολλά.

Βασική και κύρια ειδοποιός διαφορά είναι πια η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Στο μεσοδιάστημα, εν μέσω επαναστρατιωτικοποίησης του Γκότλαντ, σουηδικά στρατεύματα εκπαιδεύονται τα τελευταία χρόνια στα εδάφη του μαζί με Αμερικανούς πεζοναύτες και άλλες συμμαχικές δυνάμεις, στο πλαίσιο στρατιωτικών ασκήσεων.

Μια αυξανόμενη σε συμμετοχή ομάδα εθελοντών στο νησί επίσης εκπαιδεύεται στα όπλα, με στόχο την ενίσχυση της άμυνάς του σε περίπτωση επίθεσης.

Βασική, η στρατιωτική εκπαίδευσή τους περιλαμβάνει τακτικές προστασίας κρίσιμων υποδομών, συμπεριλαμβανομένης της ανατίναξης εχθρικών στρατιωτικών οχημάτων.

Προσώρας όλα αυτά γίνονται στη θεωρία, ενόσω όλοι απεύχονται να συμβούν στην πράξη, ενόσω η ακτογραμμή της Βαλτικής Θάλασσας -με εξαίρεση τις ρωσικές ακτές στο Καλίνινγκραντ- αποτελεί πλέον νατοϊκό έδαφος.

Ως εκ τούτου, ο ρωσικός θύλακας του Καλίνινγκραντ απομονώνεται. Δημιουργείται επίσης ένα στρατηγικό «φράγμα» στην Αγία Πετρούπολη, κομβικής σημασίας λιμάνι της Ρωσίας στον βορρά.

Στον αντίποδα, η Μόσχα αναπτύσσει μη στρατηγικά πυρηνικά όπλα στην Λευκορωσία.

Ενισχύει τη στρατιωτική παρουσία της στα βορειοδυτικά σύνορά της.

Προειδοποιεί το ΝΑΤΟ και τη Δύση για τον κίνδυνο πυρηνικού πολέμου, με επίκεντρο τις εξελίξεις στην Ουκρανία.

Είναι η Βαλτική, ωστόσο, που τώρα εξελίσσεται με ταχείς ρυθμούς σε βασικό μέτωπο του νεο-ψυχροπολεμικού μπρα ντε φερ.