Μακελειό στη Μόσχα: Ποιος κρύβεται πίσω από την επίθεση

Εκατοντάδες είναι τα θύματα της χειρότερης επίθεσης των τελευταίων είκοσι ετών στη Ρωσία. Όλα ξεκίνησαν όταν το απόγευμα της Παρασκευής, τουλάχιστον πέντε ένοπλοι άνδρες άνοιξαν πυρ με αυτόματα όπλα κατά τη διάρκεια συναυλίας του ροκ συγκροτήματος Picnic, στον συναυλιακό χώρο Crocus City Hall στο Κρασνογκόρσκ κοντά στη Μόσχα.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του Guardian, το Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ) ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση, επαινώντας τους «ισλαμιστές μαχητές» που την πραγματοποίησαν. Πολλοί αναλυτές και Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν επισημάνει ως κύριο ύποπτο ένα από τα παρακλάδια του ΙΚ που ονομάζεται Ισλαμικό Κράτος Επαρχίας Χορασάν (ISKP) – αν και μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι κάτι τέτοιο ισχύει.

Πώς δημιουργήθηκε το Ισλαμικό Κράτος της Επαρχίας Χορασάν

Το Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν (ISKP) είναι ένα από τα παρακλάδια του Ισλαμικού Κράτους στο Αφγανιστάν. Το όνομά του προέρχεται από έναν παλιό όρο για την περιοχή που περιελάμβανε τμήματα του Ιράν, του Τουρκμενιστάν και του Αφγανιστάν, ενώ εμφανίστηκε στο ανατολικό Αφγανιστάν στο τέλος του 2014 και γρήγορα δημιούργησε τη φήμη της ακραίας βαρβαρότητας.

Δημιουργήθηκε στο αποκορύφωμα της επέκτασης του ΙΚ το 2015, όταν η ομάδα με έδρα το Ιράκ και τη Συρία προσπαθούσε να επεκταθεί δημιουργώντας ένα δίκτυο παρακλαδιών μέσω της Μέσης Ανατολής, του Μαγκρέμπ, της δυτικής Ασίας και άλλων περιοχών της Αφρικής.

Οι προσπάθειες αυτές έφεραν ανάμεικτα αποτελέσματα. Ωστόσο, εκατοντάδες απογοητευμένοι μαχητές των Ταλιμπάν και ορισμένοι από παρατάξεις στο Πακιστάν προσελκύστηκαν από τον εξτρεμισμό και τους πόρους του ΙΚ. Αυτοί αποτέλεσαν τον πυρήνα του ISKP – και η ομάδα παραμένει συνδεδεμένη με το ΙΚ μέχρι σήμερα.

Το Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη του χτυπήματος στη Μόσχα

Έκανε επιθέσεις σε διεθνείς στόχους;

Μέχρι σήμερα δεν «χτύπαγε» διεθνείς στόχους και το στοιχείο που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι ότι το ISKP δεν ανέλαβε το ίδιο την ευθύνη για την επίθεση στη Μόσχα. Αυτό προήλθε από τα κεντρικά κανάλια επικοινωνίας του ΙΚ, όχι από τα δικά τους.

Επίσης, η ISKP επικεντρώθηκε κυρίως σε μια τοπική εκστρατεία μέχρι σχετικά πρόσφατα. Έχει εξαπολύσει εκατοντάδες επιθέσεις, τόσο κατά πολιτικών στόχων, όσο και κατά δυνάμεων ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των δυτικών δυνάμεων, στο Αφγανιστάν. Δύο επιθέσεις το 2020 είχαν στόχο ένα μαιευτήριο της Καμπούλ και το Πανεπιστήμιο της Καμπούλ. Άλλες έχουν πλήξει τζαμιά και εθνοτικές ή θρησκευτικές μειονότητες στο Αφγανιστάν.

Η ομάδα ήταν επίσης υπεύθυνη για μια εξαιρετικά καταστροφική επίθεση στο διεθνές αεροδρόμιο της Καμπούλ το 2021, κατά την οποία σκοτώθηκαν 13 αμερικανοί στρατιώτες και περισσότεροι από 150 πολίτες κατά τη διάρκεια της χαοτικής εκκένωσης των ΗΠΑ από τη χώρα. Αυτός ήταν ένας διεθνής στόχος, αλλά εξακολουθούσε να βρίσκεται στο Αφγανιστάν.

Μπορεί να πλήξει το ISKP διεθνείς στόχους;

Σε κάποιο βαθμό. Η ομάδα έχει πλήξει στόχους στο Τατζικιστάν και το Πακιστάν, χώρες που συνορεύουν με το Αφγανιστάν, καθώς και ένα ξενοδοχείο στο Αφγανιστάν που προτιμούν οι Κινέζοι πολίτες. Νωρίτερα φέτος, οι ΗΠΑ υπέκλεψαν επικοινωνίες που επιβεβαίωναν ότι η ομάδα είχε πραγματοποιήσει διπλή βομβιστική επίθεση στο Ιράν, από την οποία σκοτώθηκαν σχεδόν 100 άνθρωποι – αν και το ISKP δεν ανέλαβε την ευθύνη.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, ο πιο υψηλόβαθμος στρατηγός των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή δήλωσε ότι το ISKP θα μπορούσε να επιτεθεί σε αμερικανικά και δυτικά συμφέροντα εκτός Αφγανιστάν «σε μόλις έξι μήνες και με ελάχιστη έως καθόλου προειδοποίηση».

Γιατί το ISKP να εξαπολύσει αυτού του είδους την επίθεση;

Τις τελευταίες δεκαετίες, πολλές εξτρεμιστικές ισλαμιστικές παρατάξεις έχουν μεταφέρει την εστίασή τους από καθαρά τοπικούς στόχους σε διεθνείς. Οι λόγοι μπορεί να διαφέρουν από ομάδα σε ομάδα. Μερικές φορές, όταν ένας νέος ηγέτης αναλαμβάνει την αρχηγία, φέρει μια προσωπική ατζέντα, ενώ άλλες φορές η εξαπόλυση διεθνών επιθέσεων μεγάλης εμβέλειας θεωρείται ως ένας τρόπος για να προσελκύσουν νέους στρατιώτες, να κερδίσουν νέους πόρους από χορηγούς ή να κινητοποιήσουν οπαδούς που διαφορετικά απογοητεύτηκαν από τις τοπικές αποτυχίες.

Συχνά αποτελούν επίσης έναν τρόπο για να ξεχωρίσει μια ομάδα από τους ανταγωνιστές της – στην περίπτωση του ISKP, τους Ταλιμπάν, οι οποίοι πάντα απέφευγαν μια τέτοια στρατηγική – και την Αλ Κάιντα, η οποία πρωτοστάτησε στη στρατηγική αυτή αλλά από το 2011 έχει επικεντρωθεί σε τοπικό επίπεδο.

Είναι επίσης απολύτως πιθανό το ISKP να ενεργεί κατόπιν άμεσων εντολών από τους ηγέτες του ΙΚ. Παρά την κατάρρευση του χαλιφάτου του ΙΚ στη Συρία και το Ιράκ, εξακολουθούν να υπάρχουν δεσμοί μεταξύ του ISKP και ανώτερων στελεχών του. Το 2022, μια έκθεση του ΟΗΕ που βασίστηκε σε πληροφορίες από κράτη μέλη ανέφερε ότι το ISKP ήταν αποδέκτης κεφαλαίων από την ηγεσία «μέσω έμπιστων ταχυμεταφορέων μετρητών» και δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην στέλνονται και εντολές.

Το ΙΚ εξακολουθεί προφανώς να αναζητά ευκαιρίες για τέτοια χτυπήματα. Ένα δίκτυο που σχεδίαζε να επιτεθεί σε αίθουσα συναυλιών στις Βρυξέλλες, η οποία διαλύθηκε πρόσφατα από τη γαλλική και τη βελγική αστυνομία, φέρεται να εμπνέεται τουλάχιστον από το ΙΚ. Αλλά αυτό εγείρει επίσης την πιθανότητα να ήταν υπεύθυνο ένα διαφορετικό παρακλάδι ή φράξια του ΙΚ ή ακόμη και μια ημιαυτόνομη ομάδα εμπνευσμένη από το ΙΚ.

Μαχητές του Ισλαμικού Κράτους του Χορασάν

Γιατί το ISKP ή οι ηγέτες του IS έβαλαν στο στόχαστρο τη Ρωσία;

Οι ηγέτες του Ισλαμικού Κράτους, όπως και πολλοί ισλαμιστές μαχητές, έχουν κατά νου τη ρωσική υποστήριξη προς το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία και βλέπουν τη Μόσχα ως μέρος του ευρύτερου συνασπισμού των χριστιανικών ή δυτικών δυνάμεων κατά του Ισλάμ. Αυτό είναι ένα βασικό σημείο που διατυπώνει η προπαγάνδα του Ισλαμικού Κράτους, από το Πακιστάν έως τη Νιγηρία.

Τον Σεπτέμβριο του 2022, οι μαχητές του ΙΚΡ ανέλαβαν την ευθύνη για μια θανατηφόρα βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στη ρωσική πρεσβεία στην Καμπούλ και ορισμένοι εμπειρογνώμονες λένε ότι η ομάδα αντιτίθεται στον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, τα τελευταία χρόνια.

Ο Μάικλ Κούγκελμαν, του Κέντρου Ουίλσον με έδρα την Ουάσιγκτον, δήλωσε ότι το ISKP «βλέπει τη Ρωσία ως συνένοχη σε δραστηριότητες που καταπιέζουν τακτικά τους μουσουλμάνους» και μετρά ως μέλη έναν αριθμό μαχητών της κεντρικής Ασίας με τα δικά τους παράπονα κατά της Μόσχας.

Οι ηγέτες του ISKP μπορεί επίσης να βλέπουν τη Ρωσία, μαζί με την Κίνα και άλλες χώρες, ως σημαντικές για τη συνέχιση της κυριαρχίας των Ταλιμπάν και επιδιώκουν να τους υπονομεύσουν. Μια επίθεση στη Μόσχα θα συνδύαζε. τόσο τις τοπικές, όσο και τις παγκόσμιες ατζέντες.